Βάλτωσε ο πόλεμος στην Ουκρανία - Ζητείται διέξοδος

Του Νικήτα Σίμου

Η μεγάλη αντεπίθεση του ουκρανικού στρατού δεν ανταπέδωσε τα αναμενόμενα και όλα δείχνουν ότι η σύγκρουση έχει οδηγηθεί σε τέλμα καθώς πλησιάζει ο χειμώνας. Δεν είναι όμως μόνο η επιχειρησιακή ισορροπία, αλλά και η δυσθυμία η οποία παρατηρείται στο Δυτικό στρατόπεδο για σοβαρή ενίσχυση των Ουκρανών, η οποία συμβάλει στην αποτελμάτωση της πολεμικής σύγκρουσης και στην αναζήτηση διεξόδου. Είναι ένα ερωτηματικό, κατά πόσον η Δύση είναι διατεθειμένη να υποστηρίζει ταυτόχρονα μέτωπα στην Ουκρανία και στη Γάζα. 

Ισορροπία στο μέτωπο

Η Ουκρανία έχει επιδείξει εξαιρετική αποφασιστικότητα και τακτικές ικανότητες, όχι μόνο στην αναχαίτιση της ρωσικής επίθεσης, αλλά και στην ανακατάληψη 18% των αρχικά απολεσθέντων εδαφών. Από την άλλη πλευρά, παρά τις μεγάλες απώλειες και δαπάνες η Ρωσία έχει καταλάβει, και προς το παρόν κατέχει, περίπου τα 20% του συνολικού ουκρανικού εδάφους, κατά βάση ανατολικά του Δνείστερου. Η μεγάλη αντεπίθεση του ουκρανικού στρατού δεν απέδωσε τα αναμενόμενα και η ρωσική άμυνα παραμένει ουσιαστικά αδιάσπαστη.

Αν η Ρωσία επιθυμούσε να ενισχύσει τη στρατιωτική παρουσία της, εκτιμάται ότι θα μπορούσε να αντλήσει σημαντικές δυνάμεις από τη μεγάλη δεξαμενή ανθρώπινων πόρων και εξοπλισμού που διαθέτει. Δεν μπορεί να συμβεί το ίδιο και με την Ουκρανία, μια σημαντικά μικρότερη χώρα και οικονομία, ειδικά ενόσω η βοήθεια της Δύσης παραμένει στα σημερινά επίπεδα, και υπάρχουν αμφιβολίες εάν θα αυξηθεί μετά την κρίση της Γάζας. Η προσπάθεια της Ουκρανίας αν και ηρωική είναι αλυσιτελής με τα σημερινά δεδομένα. Ενδεχομένως χρειάζεται μια αλλαγή στρατηγικής.

Από την επίθεση στην άμυνα

Ο Ουκρανός πρόεδρος έχει προκαλέσει παγκόσμια συγκίνηση με την επίμονη μαχητικότητά του και τη διεκδίκηση των δικαίων της πατρίδας του. Είναι αφόρητα σκληρή η απώλεια εδαφών εθνικής γης από ένα βάναυσο ισχυρότερο αντίπαλο όπως η Ρωσία, η οποία δεν διστάζει να δημιουργεί βαριές απώλειες και μετοικεσία στον άμαχο πληθυσμό, προκειμένου να κάμψει το ηθικό των Ουκρανών. Όμως μια παύση πυρός θα έσωζε πολλές ζωές και θα επέτρεπε κάποια βήματα προς την οικονομική ανασυγκρότηση της Ουκρανίας, η οποία έχει χάσει πάνω από το 1/3 του ΑΕΠ της.

Θα ήταν μάλλον προτιμητέα για το Κίεβο και τους υποστηρικτές του μια στρατηγική άμυνας η οποία θα περιόριζε δραστικά τις απώλειες, ενώ θα περιόριζε τις δαπάνες τόσο για τους Ουκρανούς όσο και για τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Βέβαια θα ήταν δύσκολο να πεισθεί ο Ζελένσκυ να αλλάξει την πολιτική του, διότι αυτό θα σήμαινε ενδεχομένως και το πολιτικό τέλος του, αλλά στην πολιτική υπάρχουν πάντοτε λύσεις.

Ένας επιπλέον λόγος ο οποίος συνηγορεί σε μια αμυντική τακτική, είναι ότι η συνεχιζόμενη στα τρέχοντα επίπεδα βοήθεια της Δύσης προς την Ουκρανία, θα επέτρεπε στην τελευταία την ενίσχυση της αμυντικής πλέον διάταξης των δυνάμεών της με εξοπλισμό, ο οποίος δεν θα αναλωνόταν σε ατελέσφορες επιθετικές ενέργειες. Μια τέτοια έκβαση θα είχε επίσης θετικές επιπτώσεις στην κοινή γνώμη των δυτικών χωρών, διότι θα σήμαινε μείωση των κονδυλίων τα οποία δεν δαπανώνται για το εσωτερικό.

Υπάρχει όμως και η επιπλέον διάσταση, της εκλογής ενός ρεπουμπλικανού προέδρου, ο οποίος μάλλον δεν θα συνέχιζε την πολιτική Μπάιντεν και θα περιόριζε τη βοήθεια. Άλλωστε, οι ρεπουμπλικανοί αντιπρόσωποι εκφράζουν ζωηρές επιφυλάξεις για τη συνέχιση της εκροής πόρων προς την Ουκρανία. Εάν το ενδεχόμενο μιας τέτοιας έκβασης ληφθεί υπόψη, αυτό θα αποτελούσε έναν πρόσθετο λόγο για τον οποίο η Ουκρανία θα έπρεπε να υιοθετήσει μια σώφρονα αμυντική τακτική, την οποία θα συντηρούσε με σημαντικά μικρότερη εξωτερική βοήθεια, και να επιδιώξει παύση του πυρός και ανακωχή στον βαθμό του εφικτού. Αν η Ρωσία δεν δεχόταν, η Ουκρανία θα είχε αποκτήσει την πρωτοβουλία για μια σε βάθος χρόνου πιθανοφανή ειρηνική λύση, με ό,τι θετικές επιπτώσεις μια τέτοια ενέργεια θα συνεπαγόταν. Έχουν επίσης νόημα και οι πρόσφατες δηλώσεις Πούτιν, σύμφωνα με τις οποίες η Ρωσία δεν έχει αρνηθεί ειρηνευτικές συνομιλίες με την Ουκρανία. 

Αμφιταλαντεύσεις λόγω κόστους

Η Ουκρανία έχει ειδοποιήσει, ότι οι χρονοβόρες διαβουλεύσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών πρωτευουσών για την ανανέωση της χρηματοδότησης προς το Κίεβο ενέχουν τον κίνδυνο η χώρα να αποσταθεροποιηθεί, καθώς παρεμφερής καθυστέρηση εγκρίσεων σημειώνεται και στην Ουάσιγκτον.        

Οι Βρυξέλλες έχουν προτείνει ένα πακέτο βοήθειας 50 δισ. ευρώ προς την Ουκρανία για τα επόμενα 4 χρόνια, το οποίο οι Ευρωπαίοι εταίροι συζητούν για μήνες χωρίς να προβλέπεται η έγκρισή του μέχρι το τέλος του χρόνου. Τα κράτη μέλη της ΕΕ γενικά συμφωνούν με τη βοήθεια (17 δισ. επιχορήγηση και 33 δισ. μακροχρόνιο δάνειο) προς το Κίεβο, αλλά δεν μπορούν να συμφωνήσουν για προϋπολογισμό επιπλέον 50 δισ. για δαπάνες σχετικά με τη μετανάστευση, εξυπηρέτηση δανείων κ.ά., τα οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αποφασίσει να συμπεριλάβει σε ενιαία πρόταση με τη βοήθεια. Η κύρια αντίδραση έρχεται από τη Γερμανία, όπου το συνταγματικό δικαστήριο αποφάσισε ότι δεν είναι δυνατόν να παρουσιασθούν ενιαία οι δύο προτάσεις. Ας σημειωθεί ότι η Γερμανία καλύπτει το 25% των εξόδων του κοινοτικού προϋπολογισμού.

Οι Ουκρανοί ήταν αρχικά αισιόδοξοι, όμως η διαφαινόμενη καθυστέρηση της βοήθειας τούς δημιουργεί μεγάλη ανησυχία, σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα που σημειώνεται και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Σύμφωνα με έρευνα του NBC News (10-14 Νοεμβρίου) οι Αμερικανοί ψηφοφόροι υποστηρίζουν περισσότερη χρηματοδότηση για την ασφάλεια των νοτίων συνόρων με το Μεξικό από τους μετανάστες, ενώ είναι διαιρεμένοι για τη βοήθεια προς χώρες, οι οποίες έχουν εμπλακεί σε πολέμους.

Στις αρχές Νοεμβρίου, η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ ενέκρινε νομοσχέδιο για την παροχή $14 δισ. επιπλέον βοήθειας στο Ισραήλ, στο οποίο όμως αντιτίθενται η Γερουσία και ο Λευκός Οίκος. Ο λόγος είναι ότι δεν συμπεριλαμβάνεται η Ουκρανία κ.ά., καθόσον το εγκριθέν είναι ένα μικρό μέρος του αρχικού ποσού $106 δισ. - $60 δισ. για την Ουκρανία - το οποίο έχει ζητήσει ο πρόεδρος Μπάιντεν. Όμως, οι Ρεπουμπλικάνοι βουλευτές προκειμένου να ψηφίσουν νομοσχέδια για ποσά (Ουκρανία) πέραν της βοήθειας προς το Ισραήλ, επιμένουν και στη διάθεση ποσού για αύξηση της ασφάλειας στα σύνορα με το Μεξικό, απηχώντας την κοινή γνώμη. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των υποστηρικτών των διαφόρων προτεραιοτήτων διεξάγονται με ένταση, γεγονός το οποίο σημαίνει σημαντικές καθυστερήσεις και αβεβαιότητα για τα ποσά τα οποία τελικά, θα εγκριθούν.

Από όσα προαναφέρθηκαν, γίνεται εναργής η πολιτική κόπωση της Δύσης, η ασάφεια προτεραιοτήτων και κατευθύνσεων, καθώς και ο διχασμός των απόψεων των Δυτικών κοινωνιών για την παροχή μη ανταποδοτικών επιδοτήσεων προς το εξωτερικό.

Οι εξελίξεις δείχνουν, ότι μια στροφή της στρατιωτικής στρατηγικής της Ουκρανίας από επιθετική σε αμυντική θα είχε σημαντικά πλεονεκτήματα, κυρίως λόγω των πολύ μικρότερων απωλειών στρατιωτικού προσωπικού, αμάχων και εξοπλισμού, σε σχέση με την τρέχουσα επιθετική τακτική, η οποία αποδεικνύεται ατελέσφορη και πολύ δαπανηρή σε όρους ξένης βοήθειας. Παράλληλα, θα εξοικονομούντο πόροι για τη σταδιακή ανασυγκρότηση της καθημαγμένης χώρας.

Αυτή είναι μια κατεύθυνση προς την οποία η συμβουλή του Δυτικού παράγοντα προς την ουκρανική ηγεσία θα μπορούσε να ασκηθεί με πειθώ, ενδεχομένως προσελκύοντας και τη Μόσχα σε μια έντιμη ανακωχή. 

 * Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής