Ο Πούτιν παίρνει τελικά αυτό που θέλει

Η Ρωσία αναδεικνύεται στον μεγάλο κερδισμένο από τον πόλεμο στη Γάζα.

Την ώρα που το Ισραήλ και η Χαμάς βυθίζονται σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο, η Ρωσία κρατά κατά κύριο λόγο τον ρόλο "κομπάρσου” κι όχι "πρωταγωνιστή”. Παρά τους αρχικούς υπαινιγμούς, δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η Μόσχα συνέδραμε άμεσα ή υποκίνησε τη βίαιη επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου. Αλλά και στο διπλωματικό πεδίο η συνδρομή του Κρεμλίνου είναι ήσσονος σημασίας, καθώς αδυνατεί να εκτονώσει τις εντάσεις που προκαλούν "μεταστάσεις”.

Τις προηγούμενες μέρες μάλιστα κατέστη πασιφανής ο περιφερειακός της ρόλος. Την ώρα που ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν ταξίδευε στο Ισραήλ, στο πλαίσιο των εντατικών διπλωματικών επαφών που πραγματοποιούν οι ΗΠΑ σε όλη τη Μέση Ανατολή, ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν -αφού καθυστέρησε σχεδόν 10 ημέρες να κάνει την τιμή στον πρωθυπουργό του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχουν να μιλήσουν τηλεφωνικά- μετέβη στο Πεκίνο. Στα δε Ηνωμένα Έθνη, οι Ρώσοι αξιωματούχοι εξέφρασαν τη λύπη τους για τις απώλειες αμάχων και άσκησαν πιέσεις για την επιβολή ανθρωπιστικής εκεχειρίας. Αλλά δεν ήταν τίποτα περισσότερο από κινήσεις εντυπωσιακού. Μην έχοντας επιρροή στις αντιμαχόμενες πλευρές, η Μόσχα δεν μπορεί να εμπλακεί στην απελευθέρωση των ομήρων της Χαμάς ή να διασφαλίσει το άνοιγμα ανθρωπιστικών διαδρόμων, πόσω μάλλον να σταματήσει τον πόλεμο.

Ωστόσο, παρά την περιορισμένη επιρροή της, η Ρωσία αναδεικνύεται ο μεγάλος κερδισμένος του πολέμου. Με μηδαμινή προσπάθεια, η Μόσχα καρπώνεται οφέλη από το περιφερειακό χάος που απειλεί τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστινίους με καταστροφή και ερημοποίηση. Η παράταση της σύρραξης, μάλιστα, αναμένεται να τής αποφέρει οφέλη σε τρεις βασικούς άξονες: στη στρατιωτική επιχείρηση που διεξάγει κατά της Ουκρανίας, στα σχέδιά της για τη Μέση Ανατολή και στην παγκόσμια πολεμική ρητορική της κατά της Δύσης. Με άλλα λόγια, χωρίς ιδιαίτερο κόπο, ο κ. Πούτιν παίρνει αυτό που θέλει.

Πρώτον και κύριο, οι εξελίξεις στη Γάζα αποσπούν την προσοχή των φορέων χάραξης πολιτικής της Δύσης και της κοινής γνώμης από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η Ουκρανία, εν μέσω της εξασθενούσας από τους ανηλεείς ρωσικούς βομβαρδισμούς αντεπίθεσης που έχει εξαπολύσει, πρέπει πλέον να "μοιραστεί” τον χρόνο στα μέσα ενημέρωσης με το Ισραήλ και τους Παλαιστίνιους. Οι δε φόβοι ότι η "κόπωση της Ουκρανίας” έχει αρχίσει να καταβάλλει τις δυτικές κοινωνίες, αρκούντως αληθείς πριν ακόμη την 7η Οκτωβρίου, θα συνεχίσουν να εντείνονται. Το γεγονός αυτό ενδεχομένως να οδηγήσει σε μια ευπρόσδεκτη από τη Ρωσία ανάπαυλα της συνεχούς προσοχής που συγκεντρώνουν τα εγκλήματα που διαπράττει στην Ουκρανία. Με όλα τα βλέμματα να έχουν στραφεί πλέον στη Γάζα, η πρόσφατη πολύνεκρη πυραυλική επίθεση της Ρωσίας στη Ζαπορίζια πέρασε απαρατήρητη.

Κι αν περιοριστεί η προσοχή των μέσων ενημέρωσης, το ίδιο θα συμβεί και με τις στρατιωτικές προμήθειες. Ο κ. Μπάιντεν έχει διακηρύξει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να υποστηρίξουν τις απαιτήσεις ασφαλείας τόσο του Ισραήλ όσο και της Ουκρανίας και ζητά από το Κογκρέσο έκτακτη χρηματοδότηση ύψους 105 δισ. δολαρίων για τον σκοπό αυτό. Αλλά το Ισραήλ ενδεχομένως τελικά να χρειαστεί όπλα που χρειάζεται σήμερα και η Ουκρανία, όπως οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυρομαχικά πυροβολικού. Εγκλωβισμένη σε έναν πόλεμο φθοράς που προκάλεσε η ίδια, η Ρωσία πρέπει να επιχαίρει για το ξέσπασμα ενός νέου, απαιτητικού πολεμικού μετώπου για τις Ηνωμένες Πολιτείες, που εξαντλεί την ισχύ των αντιπάλων της.

Επιπλέον, ο πόλεμος στη Γάζα απειλεί να αναβάλει -αν όχι να εκτροχιάσει εντελώς- τις προσπάθειες της κυβέρνησης Μπάιντεν να εξομαλύνει τις σχέσεις του Ισραήλ με τη Σαουδική Αραβία. Ήδη, πριν από αυτόν τον τελευταίο μήνα, η Ουάσιγκτον είχε αναλάβει την Ηράκλεια αποστολή να συμβιβάσει τις απαιτήσεις των δύο μερών που σχετίζονται με τις εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ, για το μη στρατιωτικό πυρηνικό πρόγραμμα της Σαουδικής Αραβίας και την τύχη των Παλαιστινίων. Ο νέος κύκλος βίας απειλεί πλέον να καταστρέψει την εν λόγω πρωτοβουλία.

Αυτό θα ευχαριστούσε τους αξιωματούχους της Μόσχας, που εξαρχής έβλεπαν τις "Συμφωνίες του Αβραάμ” -το σύνολο των συμφωνιών του Ισραήλ με αρκετές αραβικές χώρες που συνήφθησαν το 2020 ανοίγοντας τον δρόμο για την εξομάλυνση των σχέσεών του με τη Σαουδική Αραβία- ως ένα αμερικανικό σχέδιο που παραγκώνιζε τη Ρωσία. Η παραπαίουσα προσέγγιση των δύο χωρών προσφέρει στη Ρωσία κάτι περισσότερο από την απλή ευχαρίστηση του "πονοκεφάλου” που προκαλεί στις ΗΠΑ. Κι αυτό γιατί η Μόσχα έχει τα δικά της σχέδια, επιδιώκοντας μια συνεργασία στον τομέα των πυρηνικών με τη Σαουδική Αραβία, ενώ ταυτόχρονα ελπίζει να εμποδίσει την εδραίωση μιας αραβο-ησραηλινής αμυντικής συνεργασίας εναντίον του Ιράν, που καθίσταται ολοένα και στενότερος εταίρος της Ρωσίας.

Αλλά το μεγαλύτερο όφελος για τη Ρωσία ενδεχομένως να προκύψει στο μέτωπο της κοινής γνώμης. Η στάση της Μόσχας για τον πόλεμο -το Κρεμλίνο αρνήθηκε να χαρακτηρίσει την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου "τρομοκρατική” και επέρριψε τις ευθύνες για την κλιμάκωση της έντασης στα πολιτικά λάθη της Δύσης- ευθυγραμμίζει τη Ρωσία με το κοινό αίσθημα που επικρατεί σε μεγάλο μέρος της Μέσης Ανατολής. Οι κοινοτοπίες περί ειρήνης, οι εκκλήσεις για προστασία όλων των αμάχων και η αναγνώριση του δικαιώματος του Ισραήλ στην αυτοάμυνα υποκρύπτουν μια φιλοπαλαιστινιακή θέση. Τα δε ρωσικά μέσα ενημέρωσης εστιάζουν κατά κύριο λόγο στα δεινά των Παλαιστινίων της Γάζας, ενώ οι Ρώσοι αξιωματούχοι εκφράζουν συνεχώς τις ανησυχίες τους για την ανθρωπιστική κρίση αποφεύγοντας οποιαδήποτε άμεση μομφή σε βάρος της Χαμάς. Η στάση της Μόσχας για το παλαιστινιακό δεν είναι καινούρια, αλλά το Κρεμλίνο την έχει καταστήσει πλέον πιο σαφή.

Βέβαια, οι ρωσικές φιλοδοξίες εκτείνονται πολύ πέρα από τη Μέση Ανατολή. Αυτοπαρουσιαζόμενη ως ο "Δαβίδ” που αντιτάσσεται στον "Γολιάθ” της Δύσης, η Ρωσία έχει παρουσιάσει τον πόλεμο που διεξάγει στην Ουκρανία ως έναν αγώνα "κατά της αποικιοκρατίας” που έχει στόχο τον τερματισμό της παγκόσμιας κυριαρχίας της Δύσης - εκμεταλλευόμενη την έντονη δυσαρέσκεια όλου του αναπτυσσόμενου κόσμου για τη δυτική αλαζονεία και υποκρισία. Η απάντηση του Κρεμλίνου στον πόλεμο στη Γάζα, κρατώντας αποστάσεις μεταξύ του πολέμου αυτού καθεαυτού και της αδιαμφισβήτητα φιλο-ησραηλινής στάσης της Ουάσιγκτον, έχει στόχο να εκμεταλλευτεί περαιτέρω αυτήν τη δυσαρέσκεια. Για τη Ρωσία, η ενίσχυση της δυσαρέσκειας απέναντι στη Δύση αλλά και η προσέλκυση νέων συμπαθούντων στην προσπάθειά της για αμφισβήτηση της παγκόσμιας τάξης θα συνιστούσε πρόοδο, η οποία αξίζει τον κίνδυνο αποσταθεροποίησης του Ισραήλ. Το ότι αυτή η θέση της εντείνει τις εντάσεις και στην Ευρώπη αποτελεί μια ικανοποιητική παράπλευρη εξέλιξη.

Ο κυνισμός της Ρωσίας απέναντι σε όλα αυτά είναι αυταπόδεικτος. Στα Ηνωμένα Έθνη, η Μόσχα ζήτησε τη σύγκλιση έκτακτης συνεδρίασης για την επίθεση σε νοσοκομείο της Γάζας - παρότι η ίδια επί 20 μήνες βομβαρδίζει οικιστικά κτίρια και μη στρατιωτικές υποδομές στην Ουκρανία. Όμως, στις χώρες όπου κυριαρχεί ο θυμός και η ανησυχία για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ στη Γάζα, οι επικρίσεις της Ρωσίας ενθαρρύνουν τις προκαταλήψεις για το Ισραήλ και τους δυτικούς συμμάχους του. Εν μέσω της φυλετικοποίησης του πόνου, το ρήγμα μεταξύ του αναπτυσσόμενου κόσμου και της Δύσης διευρύνεται. Η Ρωσία δεν θα χάσει την ευκαιρία να βαθύνει αυτό το ρήγμα ακόμη περισσότερο.

Οι αξιωματούχοι της Δύσης, παρέχοντας υποστήριξη στην Ουκρανία εδώ και 600 ημέρες και με το Ισραήλ να βιώνει την πιο σκοτεινή του ώρα, προσπαθούν να πείσουν τον υπόλοιπο κόσμο ότι διακυβεύεται η παγκόσμια τάξη και απειλούνται οι δημοκρατικές αξίες. Αλλά με το Ισραήλ και τη Χαμάς να διολισθαίνουν σε μια δίνη βίας, η Δύση απέχει πολύ από το να κερδίσει το ρητορικό μπρα-ντε-φερ. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει τεθεί στο παρασκήνιο• η αμερικανική διπλωματία στη Μέση Ανατολή τελεί υπό σύγχυση• και η Δύση κι οι υπόλοιποι αντιμετωπίζουν αμφότερους με την ίδια χαώδη ασυνεννοησία.

Από αυτήν την κατάσταση, η Ρωσία θα κάνει ό,τι μπορεί να αποκομίσει τα μέγιστα οφέλη.

* Η Hanna Notte είναι διευθύντρια του Eurasia Nonproliferation Program στο Κέντρο Μελετών Μη Διάδοσης του Τζέιμς Μάρτιν, στο Μοντερέι της Καλιφόρνια

© 2023 Διατίθεται από το "The New York Times Licensing Group"