Έκρηξη οργής και μίσους

Του Νικήτα Σίμου 

Η απροσδόκητη, άρτια οργανωμένη εισβολή της Χαμάς στο Νότιο Ισραήλ υπενθύμισε στο Τελ-Αβίβ και τη Δύση, ότι η Γάζα είναι κρίσιμος κόμβος στην περιοχή και αν η ειρήνη είναι επιθυμητή, πρέπει το Παλαιστινιακό κράτος να συμπεριληφθεί  στην εξίσωση εξομάλυνσης των σχέσεων Ισραήλ και Αράβων, την οποία οι ΗΠΑ προωθούν. Ειδάλλως, η Κίνα και η Ρωσία θα αναλάβουν τις πρωτοβουλίες στη Μ. Ανατολή, με όποιες διαφοροποιήσεις αυτό θα σημάνει για το υφιστάμενο status.  Δεν είναι τυχαία η πρόσφατη επίσκεψη της Παλαιστινιακής αρχής στο Πεκίνο και Αράβων αξιωματούχων στη Μόσχα.

Απόλυτη έκπληξη

Μετά από σφοδρό βομβαρδισμό με πυραύλους, νωρίς το Σάββατο, η Χαμάς έστειλε μπουλντόζες που άνοιξαν δρόμο μέσα από το διαχωριστικό συνοριακό φράγμα σε εκπαιδευμένους μαχητές της, για να εισβάλουν σε ισραηλινό έδαφος και να προκαλέσουν χάος. Παράλληλες επιθέσεις έγιναν από αέρα και θάλασσα. Ο ισραηλινός στρατός για μεγάλο διάστημα αδρανοποιήθηκε και άμαχοι ισραηλινοί, περισσότεροι από 1.000, βρήκαν οικτρό θάνατο από τους φανατισμένους Παλαιστίνιους εισβολείς, ενώ πολλοί βασανίσθηκαν απάνθρωπα πριν θανατωθούν. Οι νεκροί και από τις δυο πλευρές φθάνουν τις 2.000. Άνω των 100 Ισραηλινών, μεταξύ των οποίων και βαθμοφόροι στρατιωτικοί, απήχθησαν ως όμηροι. 

Οι συγκρούσεις συνεχίζονται και οι ισραηλινές δυνάμεις εκκαθαρίζουν το έδαφος  από θύλακους μαχητών στο ισραηλινό έδαφος, ενώ πυκνοκατοικημένες περιοχές της Γάζας βομβαρδίζονται από την ισραηλινή αεροπορία. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι πλήγματα ρουκετών δέχτηκε και το Τελ-Αβίβ, καθώς φαίνεται ότι το ισραηλινό αντιαεροπορικό σύστημα "σιδερένιος θόλος" δεν άρκεσε για να αναχαιτιστεί ο μεγάλος αριθμός εισερχομένων πυραύλων. Η Iσραηλινή Haaretz σχολιάζει: "Η νίκη της Χαμάς αποτελεί αποτυχία του Ισραήλ σε μαζική κλίμακα". 

Η εξέλιξη αυτή οδηγεί σε κρίσιμα ερωτηματικά σχετικά με την ετοιμότητα του ισραηλινού στρατού και κυρίως των υπηρεσιών πληροφοριών όσον αφορά το επιχειρησιακό πεδίο, αλλά και της πολιτικής ηγεσίας για την κοινωνική διαχείριση της χώρας το τελευταίο διάστημα.

Στοιχεία κρίσης

Η πολυδιάστατη εισβολή και η πρωτοφανής βαθιά διείσδυση των μαχητών της Χαμάς στο ισραηλινό έδαφος βρήκε τις ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών τελείως απροετοίμαστες. Είναι εντυπωσιακό ότι ένα τόσο καλά προετοιμασμένο σχέδιο, το οποίο απαίτησε χρόνο για την κατάστρωσή του, όπως και οι εκπαιδευτικές ασκήσεις τουλάχιστον 1.000 μαχητών που έλαβαν μέρος στην εισβολή, πέρασαν απαρατήρητες από τους Ισραηλινούς, όπως και η μεταφορά ενός μεγάλου αριθμού ρουκετών στη Γάζα, αν κρίνουμε ότι κατά την πρώτη φάση της επίθεσης εξαπολύθηκαν πάνω από 3.000 ρουκέτες. Εκτιμάται, ότι οι Παλαιστίνιοι δεν χρησιμοποίησαν σύγχρονη τεχνολογία επικοινωνίας κατά την προετοιμασία του όλου εγχειρήματος, χαρακτηριστικά της οποίας θα μπορούσαν να ανιχνεύσουν τα ισραηλινά μέσα, ενώ η οργάνωσή τους παρέμεινε απρόσβλητη από την όποια ισραηλινή διείσδυση. Είναι πιθανοφανές ότι γνώριζαν τη μέθοδο συλλογής πληροφοριών από τους Ισραηλινούς και μπόρεσαν να την αποφύγουν. Αυτό θα μπορούσε κατ’ επέκταση να συμβαίνει και με τις υπηρεσίες πληροφοριών άλλων Δυτικών χωρών, γεγονός το οποίο αυξάνει την αβεβαιότητα για ενδεχόμενα αιφνιδιαστικά πλήγματα σε σημεία όπου αυτά δεν αναμένονται.

Μια άλλη κρίσιμη μεταβλητή είναι η συνοχή της ισραηλινής κοινωνίας, η οποία φαίνεται μάλλον κλονισμένη.  Η εσωτερική κρίση στο Ισραήλ η οποία συνεχίζεται τους τελευταίους μήνες με αφορμή τη δικαστική μεταρρύθμιση για περιορισμό των εξουσιών του ανώτατου δικαστηρίου, την οποία προωθεί η κυβέρνηση, αφήνει ένα έντονο αποτύπωμα δυσφορίας αν κρίνει κάποιος από τις μαζικές διαδηλώσεις των πολιτών κατά των μέτρων αυτών. Είναι πιθανότατη μια διάβρωση του ηθικού των Ισραηλινών καθώς δημοσιεύματα φέρουν εφέδρους να αρνούνται την θητεία τους από οργή κατά της κυβέρνησης.(Deutche Welle, Spiegel). Αυτά, ενώ ο Ερντογάν αφού ζήτησε αυτοσυγκράτηση, αναγνωρίζει το δίκαιο των Παλαιστινίων και ο Σι σε συνάντηση του με μέλη του Κογκρέσου στο Πεκίνο, την πρώτη σε μια 8ετία, επανεπιβεβαίωσε την υποστήριξή του για ένα ανεξάρτητο Παλαιστινιακό κράτος.

Η ιρανική διάσταση

Προς το τέλος Σεπτεμβρίου 2023 το Ιράν απελευθέρωσε πέντε Αμερικανούς σε ανταλλαγή με ισάριθμούς Ιρανούς, οι οποίοι εκρατούντο στις ΗΠΑ, στο πλαίσιο εφαρμογής των κυρώσεων κατά του Ιράν. Με την ευκαιρία αυτής της ανταλλαγής, ο Ιρανός πρόεδρος Ραϊσί, ο οποίος βρισκόταν στη Ν. Υόρκη για την ετήσια διάσκεψη του ΟΗΕ, σχολίασε ότι έγινε ένα βήμα προς την κατεύθυνση ανθρωπιστικής δράσης μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ. Παράλληλα το Ιράν θα αποκτήσει περιορισμένη πρόσβαση σε προηγουμένως παγωμένα κεφάλαια $6 δισ. Τα κεφάλαια αυτά που μεταφέρθηκαν σε τράπεζα του Κατάρ είναι από εξαγωγές πετρελαίου και είχαν παγώσει στη Ν. Κορέα, μετά τις αμερικανικές κυρώσεις. Το Ιράν θα μπορεί να τα χρησιμοποιήσει για την αγορά τροφίμων, φαρμάκων και αγροτικών προϊόντων, υπό αυστηρή αμερικανική εποπτεία. Οι διαπραγματεύσεις είχαν διαρκέσει δυο χρόνια με την κρίσιμη διαμεσολάβηση του Κατάρ, ενώ υπήρξαν και συζητήσεις για την επανέναρξη των συνομιλιών σχετικά με το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Όμως η απροσδόκητη σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Γάζας και η δραματική κλιμάκωσή της, τουλάχιστον παγώνουν αν δεν καταργούν κάθε επικοινωνία μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν, καθώς το τελευταίο υποστηρίζει τους Παλαιστίνιους, τη Χαμάς, και στον Λίβανο τη Χεζμπολλάχ, την οποία έχει δημιουργήσει, (1985) και η οποία έχει ήδη κάποιες αψιμαχίες με το Ισραήλ στα σύνορα του Λιβάνου. Η οργάνωση αυτή έχει δηλώσει ότι θα εμπλακεί αν οι Ισραηλινοί εισβάλουν στν Γάζα. Η Χεζμπολλάχ είναι πολύ ισχυρότερη από τη Χαμάς έχει κατά δήλωσή της 100.000 μαχητές και μεγάλο αριθμό ρουκετών οι οποίες μπορούν να πλήξουν όλα τα σημεία του Ισραήλ. Θα ήταν ενδεχόμενο τα τελευταία γεγονότα να είναι προϊόν συνεργασίας των ακραίων ιρανικών στοιχείων και της Χαμάς, τα οποία προσπαθούν να απομονώσουν και να καταστρέψουν το Ισραήλ καθαρά από λόγους φανατισμού.

Ο Διεθνής παράγοντας

Όμως εκτός από το πάγωμα της επικοινωνίας ΗΠΑ και Ιράν και τη δημιουργία νέας έντασης, γίνονται πολύ δύσκολες και οι επαφές μεταξύ Ισραήλ και Σ.Αραβίας τις οποίες ενθαρρύνει η διοίκηση Μπάϊντεν, καθώς οι Σαουδάραβες θα πρέπει κατά το μάλλον και ήττον να υποστηρίξουν τους ομόθρησκους Παλαιστίνιους. Σύμφωνα με αυτές τις θεωρήσεις ως μόνο σχήμα κατευνασμού στην περιοχή της Μ. Ανατολής παραμένει η συμφωνία Ιράν και Σ. Αραβίας που ενθάρρυνε η Κίνα. Είναι σημαντικό ότι η Παλαιστινιακή αρχή πρόσφατα επισκέφθηκε το Πεκίνο. Δεν θα ήταν τυχαίο να λεχθεί ότι ο ρόλος του Πεκίνου αναβαθμίζεται διαρκώς στη Μ.Ανατολή.   

Κάτω από την τρέχουσα δυναμική φαίνεται ότι το Ισραήλ ριψοκινδυνεύει να διακόψει τις σχέσεις του με κάθε αραβική χώρα, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων οι οποίες συμμετείχαν στις συμφωνίες του Αβραάμ, αν προχωρήσει και αδιάκριτα κτυπήσει τρομοκράτες και απλούς Παλαιστίνιους πολίτες στη Γάζα.

O Ρώσος υπουργός των εξωτερικών κατά την προ ημερών επίσκεψη του προέδρου της Αραβικής ένωσης στη Μόσχα, είπε ότι η δημιουργία ενός Παλαιστινιακού κράτους το οποίο θα συμβιώσει με το Ισραήλ είναι η περισσότερο αξιόπιστη λύση, τονίζοντας ότι άμεσα πρέπει να αρχίσουν ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ των δύο μερών. Προς την ίδια κατεύθυνση και ο υπουργός εξωτερικών του Ιράκ είπε από τη Μόσχα, ότι ο κίνδυνος εξάπλωσης των εχθροπραξιών και σε άλλες χώρες της περιοχής είναι μεγάλος, αν δεν καταπαύσει η σύγκρουση τις επόμενες ημέρες. Ακολούθησε η συνάντηση Πούτιν και Ιρακινού πρωθυπουργού. Δεν είναι τυχαίο ότι με την κλιμάκωση της κρίσης Άραβες ηγέτες επισκέφθηκαν αμέσως τη Μόσχα.

Η ΕΕ προσπαθεί με βραδύτητα να αποφασίσει αν θα συνεχίσει την αναπτυξιακή επιδότηση της Παλαιστίνης και οι ΗΠΑ στέλνουν αεροπλανοφόρο τους και συνοδά πλοία στην περιοχή.

Ο πρόεδρος Μπάϊντεν καταδίκασε την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς κατά αμάχων, προσφέροντας πλήρη στήριξη στο Ισραήλ ενώ η κυβέρνηση του θα αγωνισθεί σκληρά για να κατορθώσει μια προσέγγιση Ριάντ και Τελ-Αβίβ, αν κάτι τέτοιο είναι πλέον εφικτό. Το ζητούμενο όμως είναι, πώς  η Γάζα και το Παλαιστινιακό κράτος γενικότερα θα βγουν από το περιθώριο, για να ζήσουν όπως όλα τα άλλα κράτη και να πάψουν να δημιουργούν τρομοκράτες, οι οποίοι θα κτυπήσουν και μη Αραβικές χώρες. Οι μνήμες των δεκαετιών 1970,1980 επανέρχονται. Η συλλογική ευθύνη των μεγάλων δυνάμεων και του ΟΗΕ για μια βιώσιμη λύση της σχέσης Ισραήλ και Παλαιστινιακού κράτους είναι τεράστια.

* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής