Δώρο αγάπης

Πολλά έργα μου είναι αυτοπροσωπογραφίες. Πρόσφατα, όμως, αποπειράθηκα να τραβήξω μια φωτογραφία για το καλλιτεχνικό μου προφίλ και το αποτέλεσμα δεν με ικανοποίησε καθόλου. Παρότι γνώριζα ότι αυτό διαφέρει από τη δημιουργία έργων τέχνης, σοκαρίστηκα και απογοητεύτηκα που δεν μπορούσα να τραβήξω μια ωραία φωτογραφία πορτρέτου.

Κάπνισα τρία τσιγάρα απανωτά, προσπαθώντας να καταλάβω γιατί δεν τα κατάφερνα – συνειδητοποίησα ότι ήμουν χαρούμενη που αυτές οι φωτογραφίες ήταν κακές. Κάθε φορά που κάποια δημιουργία μου δεν βγαίνει καλή, προσπαθώ να την επεξεργαστώ, να εντοπίσω κάτι όμορφο σε αυτήν και να ανακαλύψω κάτι νέο. Δεν έβγαλα τη φωτογραφία προφίλ που ήθελα, όμως, εάν συνέχιζα την προσπάθεια, ήμουν βέβαιη πως θα μπορούσα να τραβήξω μια καλή φωτογραφία στο μέλλον. Είμαι αρκετά αισιόδοξη.

Ως παιδί, πίστευα ότι όλοι είμαστε διαφορετικοί. Επομένως, ήμουν ίδια με όλους τους υπόλοιπους – τουλάχιστον έτσι πίστευα. Όμως η κοινωνία δεν αποδέχεται τις ατομικές διαφορές και χρειάστηκε να καταβάλω τεράστια προσπάθεια ώστε να αφομοιωθώ. Θα ’πρεπε να αισθάνομαι ευγνώμων επειδή έμαθα να φέρομαι έτσι ώστε οι άνθρωποι να μην παρατηρούν τα δύο τεχνητά μου πόδια. Μέχρι σήμερα αποφεύγω να σηκώσω το αριστερό μανίκι, για να κρύβω το χέρι μου που μοιάζει με ψαλίδι.

Παρ’ όλα αυτά, όσο κι αν προσπάθησα να κρυφτώ, η ταμπέλα "ανάπηρος" παρέμενε. Αυτή η ταμπέλα δεν θα με άφηνε να γίνω αποδεκτή, οπότε εναπόθεσα τις ελπίδες μου στην τέχνη. Ευτυχώς, τα αντικείμενα και οι φωτογραφίες που άρχισα να δημιουργώ έγιναν γνωστά ως "τέχνη" και απέκτησα κοινωνικό ρόλο. Η τέχνη μού επέτρεψε να βγαίνω στον ήλιο της κοινωνίας και να αισθάνομαι πως μπορώ να υπάρξω ως αυτό που είμαι στ’ αλήθεια.

Πέρσι δώρισα στην Tate μια συλλογή γλυπτών που δημιούργησα τα τελευταία 18 χρόνια. Οι άνθρωποι είμαστε πεπερασμένοι, γι’ αυτό οφείλουμε να βρίσκουμε τρόπους ώστε να διατηρούμε τα αντικείμενα που έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από ό,τι εμείς.

Ήθελα να βγάλω αυτά τα έργα μια τελευταία φωτογραφία προτού τα στείλω στο μουσείο, οπότε τράβηξα μια σειρά από αυτοπροσωπογραφίες στις οποίες περιτριγυριζόμουν από τα συγκεκριμένα γλυπτά. Όμως, όταν εμφάνισα το φιλμ, η μορφή μου είχε σχεδόν βγει από το κάδρο, εφόσον με την παλιά μου φωτογραφική μηχανή ήμουν αναγκασμένη να πατάω το κλείστρο χειροκίνητα.

Δωρίζοντας τα έργα τέχνης τα οποία μου είχαν επιτρέψει έναν ενεργό ρόλο στην κοινωνία, έπαψε και η εξάρτησή μου από αυτά. Δεν χρειαζόταν πλέον να συμβαδίζω με όλους τους υπόλοιπους. Λες και μου ψιθύριζαν ότι δεν χρειαζόταν πια να προσποιούμαι, ούτε να συμμορφώνομαι με τα πρότυπα της ορθότητας και της ομορφιάς ώστε να γίνομαι αποδεκτή και αρεστή.

 Ήθελα να με αποδέχεστε, γι’ αυτό έκανα ό,τι περνούσε από το χέρι μου ώστε να κρατώ πάντοτε τα προσχήματα.

Όμως πλέον ήταν εύκολο να πάω παρακάτω. Πλέον αναγνώριζα τη δυσφορία που μου επέβαλλε η ταμπέλα "καλλιτέχνις με αναπηρία, γυναίκα, γονιός".

Η Mari Katayama, η καλλιτέχνις, κατάφερε εντέλει να εκστομίσει: "Ποιοι είστε εσείς που θα μου επιβάλετε ποια είμαι;".

Η Mari Katayama, ο άνθρωπος, άρχισε επίσης να αισθάνεται ότι οι κοινωνικοί κανόνες που ακολουθούσε μόνο και μόνο επειδή αυτό ήταν το "σωστό" την περιόριζαν. Αυτοί οι κανόνες ήταν που με ώθησαν να υπογράψω σύμφωνο συμβίωσης, να πάρω δάνειο για να αγοράσω σπίτι και να δουλέψω ώστε να κερδίζω αρκετά χρήματα για να ζήσω την οικογένειά μου. Διαφορετικά, θεωρούσα ότι η κοινωνία δεν θα με αποδεχόταν.

Η ανατροφή των παιδιών μου και τα τρία χρόνια της πανδημίας συνέβαλαν και αυτά στη μεταστροφή των συναισθημάτων μου. Σε έναν κόσμο τόσο περιοριστικό, ήθελα να κάνω μονάχα πράγματα που είχαν στ’ αλήθεια νόημα για μένα, καθώς δεν ήθελα να ζω μέσα στο ψέμα – δεν ήθελα να βλέπει το ψέμα η κόρη μου.

Η σχέση μου με την τέχνη ως μέσο επιβίωσης έλαβε τέλος. Δεν μπορώ πλέον να επιλέγω την τέχνη ως πηγή εισοδήματος. (Τα χρήματα είναι απαραίτητα – για να ζήσω και για να δημιουργώ τέχνη, όχι όμως για να κερδίσω κοινωνική αναγνώριση.)

Οι φωτογραφίες προφίλ που προανέφερα, οι οποίες βγήκαν τόσο κακές, απεικονίζουν έναν αμήχανο κόσμο που μου είναι δύσκολο να τον κατανοήσω, όσο κι αν προσπαθώ. Παρ’ όλα αυτά, επιδιώκω να εντοπίζω την ομορφιά στον κόσμο, επειδή εντός του αγαπάμε και ζούμε. Η τέχνη μου είναι ένας τρόπος αναζήτησης του "κοινού παρονομαστή" στη μεγάλη εικόνα. Πλέον το έχω συνειδητοποιήσει αυτό – και δεν υπάρχει επιστροφή.

Πριν από έξι χρόνια δημιούργησα ένα έργο τέχνης σε σχήμα καρδιάς –ραμμένο στο χέρι– ως δώρο για τη νεογέννητη κόρη μου. Όταν όμως το ολοκλήρωσα, το αποτέλεσμα ήταν γκροτέσκο. Η καρδιά που δημιούργησα είναι "σπασμένη", επειδή είναι πιο όμορφη όταν αντανακλά το φως μέσα από τις πολλές πτυχές της, όπως μια ντισκομπάλα, και, όσες περισσότερες πτυχές έχει μια καρδιά, τόσο πιο πολυπρισματική γίνεται και τόσο περισσότερο φως αντανακλά. Λέω στην κόρη μου: "Εάν αντιμετωπίζεις κάποιο πρόβλημα, μπορείς να ζητήσεις βοήθεια από τα χέρια της μητέρας, καθώς και από άλλους ανθρώπους", γι’ αυτό και έραψα πολλά υφασμάτινα δάχτυλα επάνω στη σπασμένη καρδιά. Της έδωσα τον τίτλο "Gift", που στα αγγλικά σημαίνει "δώρο", αλλά στα γερμανικά "δηλητήριο". Στις αυτοπροσωπογραφίες μου από τη συλλογή "Δεν μπορώ να γυρίσω τον χρόνο πίσω", κρέμασα το "Gift" στον λαιμό μου. Τώρα που το σκέφτομαι, ένα τέτοιο δώρο ήταν για μένα ο κόσμος.

Η σχέση μου με την τέχνη έχει αλλάξει, εντούτοις η τέχνη που κάνω εξακολουθεί να είναι "τέχνη", και ο λόγος και το νόημα της δημιουργίας των έργων μου δεν θα αλλάξουν ποτέ. Σας ευχαριστώ, έργα τέχνης. Σ’ ευχαριστώ, κόσμε. Δεν μπορώ να σας αφήσω όσο και εάν προσπάθησα και δεν μπορώ να ζήσω χωρίς εσάς. Θέλω να σας αγκαλιάσω σφιχτά, τόσο σφιχτά ώστε να συνθλίψω τον θώρακά σας μέσα στην αγκαλιά μου. Λαχταρώ να σας καταπιώ ολόκληρους. Σας μισώ και σας αγαπώ.

Κάθε φορά που μιλάω για αγάπη, νομίζω ότι τόσο τα γραπτά μου όσο και τα λόγια μου γίνονται ψεύτικες απεικονίσεις της σκέψης μου – μιας σκέψης που δεν κατορθώνει να εκφράζεται με απόλυτη ειλικρίνεια, όπως ακριβώς οι φωτογραφίες δεν απεικονίζουν ποτέ απολύτως πιστά την αλήθεια. Ούτως ή άλλως, δεν υπάρχει ο τέλειος τρόπος για να αποδώσεις την αγάπη. Έτσι απλώνουμε τις λέξεις, τις φωτογραφίες και τις εκφράσεις μας σαν ρίζες, σαν χέρια για να σας αγκαλιάσουμε.

Η Mari Katayama είναι σύγχρονη καλλιτέχνιδα που ζει στην Ιαπωνία και δημιουργός του High Heel Project, στο οποίο φοράει παπούτσια προσαρμοσμένα στα τεχνητά της πόδια, ώστε να αποτελέσει πηγή έμπνευσης και γι’ άλλους ανθρώπους καθώς εμφανίζεται με αυτά στη σκηνή.

©2023 The New York Times Company and Mari Katayama