Του Νικήτα Σίμου
Μετά από τα αιματηρά γεγονότα, στη Δυτική όχθη με 9 νεκρούς από ισραηλινή επιδρομή και στην Ανατολική Ιερουσαλήμ την επόμενη ημέρα με 7 νεκρούς σε συναγωγή, από Παλαιστίνιο ως απάντηση, ακολούθησε (29/1) η τριήμερη επίσκεψη Μπλίνκεν.
Ο Αμερικανός υπουργός εξωτερικών επισκέφθηκε το Ισραήλ, τα Παλαιστινιακά εδάφη και την Αίγυπτο, καθώς η ένταση στην περιοχή έχει αυξηθεί επικίνδυνα τις τελευταίες εβδομάδες. Τα γεγονότα αυτά συζητήθηκαν σε Ιερουσαλήμ, Ραμάλα και Κάϊρο χωρίς να φαίνεται ότι η ένταση υποχωρεί και χωρίς να αποκλείεται μια παραπέρα κλιμάκωση. Οι ΗΠΑ επιθυμούν την αποφυγή διάχυσης της κρίσης, και στο πλαίσιο αυτό πρέπει να αναμένεται ο σκοπός των επισκέψεων Μπλίνκεν σε Αθήνα και Άγκυρα προς το τέλος Φεβρουαρίου.
Αδυναμία των ΗΠΑ να πείσουν
Ενώ Ουάσιγκτον και Τελ-Αβίβ συμφωνούν να διατηρήσουν και να επεκτείνουν τις Συμφωνίες του Αβραάμ, έχουν διαφορετικές απόψεις για το Παλαιστινιακό θέμα. H διοίκηση Μπάϊντεν υποστηρίζει τη λύση των δύο κρατών, η οποία προβλέπει τη δημιουργία ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους, μάλλον δύσκολα εφικτή στην πράξη πλέον, ενώ ο Νετανιάχου δεν το συζητά. Οι Παλαιστίνιοι δεν θεωρούν την Ουάσιγκτον έναν αξιόπιστο συνομιλητή, παρά τις διαβεβαιώσεις Μπλίνκεν προς τον Αμπάς τον περασμένο Νοέμβριο κατά τις διεργασίες για σχηματισμό κυβέρνησης Νετανιάχου, ότι η Ουάσιγκτον υποστηρίζει τη λύση των δύο κρατών. Η απόφαση Μπάϊντεν να αποκαταστήσει τη βοήθεια προς την Παλαιστινιακή Αρχή εκλαμβάνεται σαν μια απλή συμβολική κίνηση, η οποία δεν αντιμετωπίζει τις ριζικές αιτίες του Παλαιστινιακού προβλήματος, όπως εκτιμούν τοπικοί αναλυτές. Αναμένεται ότι η αμερικανική κυβέρνηση θα συνεχίσει τις προσπάθειές της στη διαχείριση της αντιπαράθεσης Ισραηλινών και Παλαιστινίων, αποφεύγοντας παράλληλα κάθε ρήξη με το Τελ-Αβίβ, στον βαθμό που ο πρωθυπουργός Νετανιάχου θα ελέγξει τα ακραία στοιχεία της κυβέρνησής του. Η διοίκηση Μπάϊντεν έδειξε ότι δεν είχε ουσιαστικά θέσει σαν μια από τις βασικές προτεραιότητές της τη λύση του Παλαιστινιακού. Ο υπουργός Μπλίνκεν δέχεται την κριτική, ότι δεν πέτυχε την επανέναρξη της ειρηνευτικής διαδικασίας κατά την επίσκεψή του σε Τελ-Αβιβ και Ραμάλα, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει διπλωματική επαφή στην πράξη μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων.
Ο Αιγυπτιακός ρόλος
Η επίσκεψη Μπλίνκεν στην Αίγυπτο επιβεβαίωσε τη θετική σχέση μεταξύ Καΐρου και Ουάσιγκτον, η οποία βασίζεται κυρίως σε κοινά συμφέροντα παρά σε κοινές αξίες. Ο Μπλίνκεν κατά τις δηλώσεις του εκεί, αναφέρθηκε στο πρόβλημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και σε μέτρα άμβλυνσής του, καθώς υπάρχει μεγάλος αριθμός πολιτικών κρατουμένων στην Αίγυπτο. Το γεγονός αυτό είχε οδηγήσει το Κογκρέσο να παρακρατήσει μέρος της ετήσιας βοήθειας ασφάλειας, τον περασμένο Σεπτέμβρη, η οποία χορηγείται στο Κάιρο. Εκείνο όμως το οποίο έχει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία για την Ουάσιγκτον, είναι ο Αιγύπτιος πρόεδρος Σίσι να διαμεσολαβήσει μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινιακής Αρχής, ώστε να υπάρξει ανοικτός δίαυλος διαλόγου μεταξύ Τελ-Αβίβ και Ραμάλα, σε μια προσπάθεια εκτόνωσης των κρίσεων που ανακύπτουν και αποφυγής κλιμακώσεων.
Οι ΗΠΑ επιθυμούν η Αίγυπτος να συμβάλει στην ασφάλεια στην περιοχή και να υιοθετήσει μια περισσότερο συνεπή θέση κατά της Ρωσίας, όπως και να υποστηρίξει μια ειρηνική λύση στο Λιβυκό πρόβλημα. Το Κάιρο θα μπορούσε να παίξει αυτόν τον ρόλο, καθώς επιδιώκει διεθνή αναγνώριση, στρατιωτική βοήθεια και ξένες επενδύσεις, με πολύ σημαντικό το τελευταίο σημείο σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης. Είναι θετική η αναγνώριση της Αιγύπτου ως παράγοντα ασφαλείας στην περιοχή, γεγονός το οποίο εξισορροπεί την προβαλλόμενη από την Άγκυρα πειθώ επιθετικής ισχύος στην Α. Μεσόγειο.
Πολλοί συζητούν για αποτυχία της επίσκεψης Μπλίνκεν, ίσως όμως εκείνο το οποίο θα μπορούσαμε επίσης να διαβάσουμε σε αυτήν, είναι η χαλαρή βούληση των ΗΠΑ για μια σαφέστερη πολιτική στην περιοχή. Αυτή η τακτική δημιουργεί τον φόβο ότι τα ενδεχόμενα κενά ισχύος τα οποία δημιουργούνται αφήνουν έδαφος εκμετάλλευσης σε ευκαιριακούς δρώντες και αποδυναμώνουν τις συμμαχικά συνεπείς τοπικές δυνάμεις. Πχ θα είχε νόημα η σύγκληση μιας συνάντησης μεταξύ των 3+1 ( Ελλάς, Ισραήλ, Κύπρος, ΗΠΑ) την οποία επιθυμούσε και η Ελλάδα, με την ευκαιρία της επίσκεψης του Αμερικανού υπουργού εξωτερικών, η οποία θα επιβεβαίωνε τον ρόλο αυτού του πυλώνα σταθερότητας στην περιοχή.
Οι επικείμενες επισκέψεις Μπλίνκεν
Όμως μια συνάντηση σαν την παραπάνω θα δυσαρεστούσε την Τουρκία σε μια ευαίσθητη περίοδο, και ίσως το ενδεχόμενο αυτό να συντέλεσε στο ότι δεν υπήρξε μια συνάντηση των 3+1. Βέβαια, είναι προγραμματισμένες επισκέψεις του Αμερικανού υπουργού σε Άγκυρα και Αθήνα προς το τέλος του μήνα, αν και η σφοδρή αντι-αμερικανική ρητορική της Τουρκίας των τελευταίων ημερών- " οι Αμερικανοί πρέσβεις προετοιμάζουν πραξικοπήματα"- θα μπορούσε να βάλει κάποια ερωτηματικά, για την πραγματοποίηση αυτών των επισκέψεων και τις θολές επιλογές Ερντογάν προκειμένου να διασφαλίσει την επανεκλογή του.
Επίσης, η εκβιαστική άσκηση βέτο για την εισδοχή της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, η οποία διαβρώνει την αξιοπιστία της Συμμαχίας προς τα μέλη της, θέτει το ερώτημα κατά πόσο μπορεί η Τουρκία σε μια κρίσιμη εμπόλεμη περίοδο να αναστέλλει ενταξιακές διαδικασίες υποψηφίων μελών ατιμωρητί.
Είναι γνωστό ότι κύκλοι του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών θεωρούν την Τουρκία αναντικατάστατο μέλος του ΝΑΤΟ, θέση η οποία έχει γεωπολιτική βάση αλλά όχι με τη σημερινή τουρκική ηγεσία και την ιδιάζουσα σχέση της με τη Ρωσία.
Είναι πολύ ενδιαφέρον, το ποιά θα είναι η έκβαση των επισκέψεων Μπλίνκεν σε Άγκυρα και Αθήνα, τον τρέχοντα μήνα, εφόσον αυτές πραγματοποιηθούν. Αν ναι, κατά πάσα πιθανότητα θα πρόκειται περί νουθεσίας των δύο μερών για αυτοσυγκράτηση, στο πνεύμα της αρχής των ίσων αποστάσεων, δεδομένης της ρευστότητας των προεκλογικών περιόδων στις δυο χώρες και των εντάσεων στην περιοχή.
* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής