Μητρώο Πραγματικών Δικαιούχων: Αντίθετο με τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ

Της Μάρθας Παπασωτηρίου

Με τον Νόμο 4557/2018 "Πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας" (ο "Νόμος") ο οποίος τέθηκε σε ισχύ στις 30.07.2018 όπως είναι γνωστό, ενσωματώθηκε η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2015/849 στην Ελληνική έννομη τάξη, η οποία προέβλεπε την εισαγωγή, μεταξύ άλλων, του Μητρώου Πραγματικών Δικαιούχων.

Οι διατάξεις περί πρόσβασης

Μεταξύ των διατάξεων που περιλάμβαναν την υποχρέωση δήλωσης των πραγματικών Δικαιούχων στο Κεντρικό Μητρώο Πραγματικών Δικαιούχων (Κ.Μ.Π.Δ.), με τη χρήση των κωδικών taxisnet της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης (Γ.Γ.Π.Σ.Δ.Δ.), υπήρχαν και διατάξεις για το δικαίωμα πρόσβασης στο Μητρώο. Μάλιστα η ΑΑΔΕ είχε προχωρήσει, τον Σεπτέμβριο του 2022 στην έκδοση απόφασης (Υπ. Αριθμ. 125209 ΕΞ/08.09.2022), η οποία ρύθμιζε ακριβώς τα θέματα της πρόσβασης στο Μητρώο.

Σύμφωνα λοιπόν με την εν λόγω απόφαση, δικαίωμα πρόσβασης στο Μητρώο των Πραγματικών Δικαιούχων, έχουν οι αρμόδιες ελεγκτικές Αρχές, η Τράπεζα της Ελλάδος, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, η Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων, η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων κλπ, τα υπόχρεα πρόσωπα (ενδεικτικά πιστωτικά ιδρύματα, χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, ορκωτοί ελεγκτές-λογιστές, συμβολαιογράφοι και δικηγόροι κλπ) καθώς και το ευρύτερο κοινό.

Αναφορικά με την πρόσβαση στο Μητρώο του ευρύτερου κοινού, η Απόφαση ορίζει ότι  "Τα μέλη του ευρύτερου κοινού έχουν πρόσβαση στα στοιχεία του πραγματικού δικαιούχου που αφορούν στο επώνυμο, όνομα, πατρώνυμο, μήνα και έτος γέννησης, χώρα υπηκοότητας και στα στοιχεία των νομικών προσώπων που αφορούν στο είδος, αριθμό ΓΕΜΗ, επωνυμία, διακριτικό τίτλο, έδρα και στοιχεία επικοινωνίας. Για την περίπτωση νομικών προσώπων που κατέχουν ποσοστό μετοχών ή ιδιοκτησιακό δικαίωμα άλλων νομικών προσώπων, …….. το ευρύτερο κοινό έχει πρόσβαση μόνο στα στοιχεία των τελικών πραγματικών δικαιούχων. Μέλος του ευρύτερου κοινού μπορεί να έχει πρόσβαση σε επιπρόσθετες πληροφορίες που επιτρέπουν την ταυτοποίηση του πραγματικού δικαιούχου, συμπεριλαμβανομένου του αριθμού φορολογικού Μητρώου (Α.Φ.Μ.) ή Tax Identification Number (TIN), ύστερα από απόδειξη ειδικού εννόμου συμφέροντος που διαπιστώνεται κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας σύμφωνα με το άρθρο 34 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας".

Οι δικαστικές αποφάσεις

Πρόσφατα, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέδωσε τις αποφάσεις υπ΄ αριθμ. C-37/2020 και C-601/2020 με τις οποίες το Δικαστήριο δέχτηκε, στηριζόμενο στο Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. ότι η διάταξη της Ευρωπαϊκής Οδηγίας που επιτρέπει την πρόσβαση στο ευρύ κοινό στα στοιχεία αναφορικά με τον πραγματικό δικαιούχο είναι ανίσχυρη.

Κατά το Δικαστήριο, η πρόσβαση του ευρύτερου κοινού στις πληροφορίες σχετικά με τους πραγματικούς δικαιούχους συνιστά σοβαρή επέμβαση στα θεμελιώδη δικαιώματα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής και προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία κατοχυρώνονται αντιστοίχως στα άρθρα 7 και 8 του Χάρτη. Περαιτέρω, υπάρχει κίνδυνος καταχρηστικής χρήσης των προσωπικών δεδομένων, τα οποία δεν είναι μόνο ελεύθερα προσβάσιμα, αλλά μπορούν επίσης να αποθηκευθούν και να διαδοθούν.

Η απόφαση περί αναστολής

Με αφορμή την έκδοση των εν λόγω αποφάσεων το Υπουργείο προχώρησε στην αναστολή της δυνατότητας πρόσβασης του κοινού στο πληροφοριακό σύστημα Κεντρικό Μητρώο Πραγματικών Δικαιούχων από 1η Δεκεμβρίου 2022, οπότε και επρόκειτο να ξεκινήσει η πρόσβαση του κοινού στο Μητρώο, έως και τις 31 Ιανουαρίου 2023.

Η αναστολή κρίθηκε αναγκαία προκειμένου να αξιολογηθεί πλήρως ο αντίκτυπος των αποφάσεων στην εθνική νομοθεσία και να διερευνηθεί εάν υπάρχει ανάγκη προσαρμογών. Αυτή η αναστολή δεν επηρεάζει την υπόλοιπη λειτουργία του συστήματος, η οποία συνεχίζει κανονικά. Την ίδια τακτική έχουν ακολουθήσει και άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αναμένεται να δούμε πως θα εξελιχθεί το θέμα.

* Η Μάρθα Παπασωτηρίου είναι Partner/Head of Tax, Lawyer, στην Andersen Tax Greece