Της Μάρθας Παπασωτηρίου
Η έννοια της αφανούς εταιρείας και η ρύθμιση των σχέσεων μεταξύ των εταίρων (αφανών και εμφανούς) έχει απασχολήσει κατά καιρούς τη νομολογία, καθώς η αφανής εταιρεία έχει κάποιες ιδιομορφίες, οι οποίες επηρεάζουν κατά πολλοίς και τη φορολογική μεταχείρισή της.
Πρόσφατα, η φορολογική Διοίκηση και με αφορμή την υποβολή ερωτημάτων, εξέδωσε την Εγκύκλιο 2076/2022, με την οποία παρέχονται διευκρινίσεις για τη φορολογική μεταχείριση της αφανούς εταιρείας.
Η αφανής εταιρεία είναι μία εταιρεία χωρίς νομική προσωπικότητα και χωρίς καταχώρηση στο ΓΕΜΗ. Είναι δε εταιρεία, στην οποία οι εταιρικές πράξεις (εμπορικής φύσεως) διενεργούνται στο όνομα του "εμφανούς" εταίρου, για λογαριασμό όμως ενός ή περισσότερων "αφανών" εταίρων.
Ο εμφανής εταίρος παραχωρεί σε άλλον ή άλλους εταίρους (αφανείς εταίρους) δικαίωμα συμμετοχής στα αποτελέσματα μιας ή περισσότερων εμπορικών πράξεων ή εμπορικής επιχείρησης, που διενεργεί στο όνομά του.
Η αφανής εταιρεία μπορεί να έχει έναν ή περισσότερους αφανείς εταίρους, οι σχέσεις των οποίων ορίζονται από την εταιρική σύμβαση και τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα.
Αντίθετα, δεν νοείται αφανής εταιρεία με περισσότερους εμφανείς εταίρους. Σε μια τέτοια περίπτωση
(α) είτε θα υπάρχουν στην πραγματικότητα περισσότερες παράλληλες αφανείς εταιρείες,
(β) είτε θα πρόκειται για μια αδημοσίευτη "εν τοις πράγμασι" εταιρεία μεταξύ των περισσότερων "εμφανών" εταίρων.
Η αφανής εταιρεία, λόγω του εσωτερικού χαρακτήρα της, δεν διαθέτει εταιρική περιουσία, δηλαδή περιουσία που να έχει φορέα το νομικό πρόσωπο, αφού στερείται νομικής προσωπικότητας, ή τους εταίρους, όπως στην αστική εταιρεία χωρίς νομική προσωπικότητα. Το μόνο περιουσιακής φύσης δικαίωμα των αφανών εταίρων αποτελεί το δικαίωμα επί των κερδών.
Ειδικότερα, οι αφανείς εταίροι μετέχουν μόνον ενοχικά στα αποτελέσματα της δραστηριότητας του εμφανούς εταίρου και όχι ως συνοφειλέτες των υποχρεώσεων που δημιουργεί η δράση του εμφανούς, συμμετέχοντας μόνο στην κατανομή των κερδών και ζημιών που προκύπτουν από τη δράση του εμφανούς, ενώ προς τα έξω εμφανίζεται ένας εταίρος, που ονομάζεται εμφανής, προς διάκριση από τους αφανείς, ο οποίος αναπτύσσει δραστηριότητα έναντι των τρίτων ιδίω ονόματι.
Στο όνομα δε αυτού γεννιούνται και οι υποχρεώσεις και αυτός φέρει την ευθύνη για την εκπλήρωσή τους με το σύνολο της περιουσίας του.
Επομένως, η αφανής εταιρεία αποτελεί μεν υποκείμενο του φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων, ωστόσο, λόγω της φύσης της δεν συναλλάσσεται με τρίτους, ακόμα και στην περίπτωση της φορολογικής αρχής. Η συναλλαγή της περιορίζεται μόνο στις εσωτερικές σχέσεις των εταίρων μεταξύ τους.
Κατά συνέπεια, δεν είναι δυνατή η υποβολή δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος από αφανή εταιρεία ως τέτοια. Τα έσοδα που αποκτώνται από τη δραστηριότητα της αφανούς εταιρείας φορολογούνται στο όνομα του εμφανούς εταίρου κατά περίπτωση και ανάλογα με την μορφή του (ατομική επιχείρηση, νομικό πρόσωπο ή νομική οντότητα).
Περαιτέρω, αν σε περίπτωση ελέγχου διαπιστωθεί η ύπαρξή αφανούς εταιρείας και η απόκρυψη φορολογητέας ύλης, τότε εκδίδεται από τη Φορολογική Διοίκηση πράξη διορθωτικού προσδιορισμού του φόρου στο όνομα του ασκούντος την επιχείρηση ως εμφανούς εταίρου αφανούς εταιρείας.
* Η Μάρθα Παπασωτηρίου είναι Partner/Head of Tax, Lawyer, στην Andersen Tax Greece.
