Κερδίζεις συχνά και παρ’ όλα αυτά χάνεις; Δες πού βρίσκεται το πρόβλημα

Του Απόστολου Μάνθου

Σχεδόν κάθε επενδυτής ξεκινά από την ίδια προσδοκία: ότι η επόμενη συναλλαγή θα είναι η καθοριστική. Εκείνη που θα αποδείξει πως "έπιασε το νόημα" και πως από εδώ και πέρα τα πράγματα αλλάζουν.

Όταν το αποτέλεσμα δεν δικαιώσει αυτή την προσδοκία, η εξήγηση αναζητείται αλλού. Στην αγορά, στις ειδήσεις, στη συγκυρία, στη γκαντεμιά, στον ανάδρομο Ερμή. Το προφανές παραλείπεται: μία συναλλαγή, από μόνη της, δεν σημαίνει απολύτως τίποτα.

Η ανθρώπινη σκέψη αναζητά νόημα. Η στατιστική αναζητά δείγμα. Από αυτή τη διαφορά γεννιέται η μόνιμη ένταση ανάμεσα στο συναίσθημα και τον αριθμό.

Ο επενδυτής βλέπει το αποτέλεσμα της ημέρας και το φορτίζει με ελπίδα ή απογοήτευση.
Ο αριθμός βλέπει εκατοντάδες επαναλήψεις και υπολογίζει τον μέσο όρο.

Ο Νόμος των Μεγάλων Αριθμών λειτουργεί ανεξάρτητα από το αν κάποιος τον αποδέχεται. Αν το αποτέλεσμα προκύπτει από τύχη, αυτό θα φανεί. Αν προκύπτει από κακή δομή, επίσης θα φανεί — συνήθως νωρίτερα.

Η ψευδαίσθηση της υπεροχής

Στο χρηματιστήριο, η πεποίθηση ότι "βλέπω κάτι που οι άλλοι δεν βλέπουν" είναι σχεδόν καθολική. Κάθε επιτυχία ενισχύει αυτή την αίσθηση. Κάθε αποτυχία αποδίδεται σε εξωτερικούς παράγοντες.

Η αγορά, ωστόσο, δεν συμμετέχει σε αυτή τη διαδικασία. Δεν ανταποκρίνεται σε προθέσεις, αναλύσεις ή άγχος. Λειτουργεί ως μηχανισμός πιθανοτήτων.

Όταν αυτό γίνει κατανοητό, αλλάζει και το πλαίσιο αξιολόγησης. Τα αποτελέσματα παύουν να κρίνονται ανά ημέρα και εξετάζονται ανά κύκλο. Το ενδιαφέρον μετατοπίζεται από το μεμονωμένο κέρδος ή τη ζημιά στον ρυθμό, τη συνέπεια και τη δυνατότητα επανάληψης. Σε αυτό το σημείο εμφανίζεται η έννοια της προσδοκώμενης αξίας.

Όταν τα μαθηματικά δίνουν την απάντηση

Η προσδοκώμενη αξία προκύπτει από έναν απλό υπολογισμό:

(Μέσο Κέρδος × Ποσοστό Επιτυχίας) – (Μέση Ζημιά × (1 – Ποσοστό Επιτυχίας))

Παράδειγμα κερδοφόρου συστήματος:
Μέσο κέρδος +120 ευρώ, μέση ζημιά -80 ευρώ, ποσοστό επιτυχίας 55%.
Το αποτέλεσμα είναι +30 ευρώ ανά συναλλαγή. Σε μεγάλο αριθμό επαναλήψεων, το πλεονέκτημα γίνεται μετρήσιμο.

Παράδειγμα ζημιογόνου συστήματος:
Μέσο κέρδος +100 ευρώ, μέση ζημιά –160 ευρώ, ποσοστό επιτυχίας 60%.
Το αποτέλεσμα είναι αρνητικό -4 ευρώ ανά συναλλαγή. Η συχνότητα επιτυχίας δεν αντισταθμίζει διόλου τη δυσμενή αναλογία κέρδους – ζημιάς.

Ο τύπος αυτός δεν αφήνει περιθώρια ερμηνείας. Αν το αποτέλεσμα είναι θετικό, υπάρχει πλεονέκτημα. Αν είναι αρνητικό, η κατάληξη προκύπτει μαθηματικά.

Χωρίς αρχείο, δεν υπάρχει συμπέρασμα

Ο επενδυτής που δεν κρατάει αρχείο λειτουργεί με μνήμη επιλεκτική. Τα κέρδη καταγράφονται με ακρίβεια, οι ζημιές ξεθωριάζουν. Χωρίς καταγραφή, όμως, δεν υπάρχει δείγμα. Και χωρίς δείγμα, δεν υπάρχει αξιόπιστο συμπέρασμα.

Η στατιστική δεν βασίζεται στην εντύπωση. Βασίζεται στη συνέπεια των δεδομένων.

Σταθερότητα αντί ενθουσιασμού

Ένας επενδυτής που κερδίζει επτά από τις δέκα συναλλαγές του δεν έχει ακόμη αποδείξει τίποτα. Η απάντηση έρχεται μόνο όταν το δείγμα μεγαλώσει σημαντικά.

Η στατιστική απαιτεί χρόνο. Και αυτός είναι συχνά ο λόγος που τα ουσιαστικά αποτελέσματα δεν γίνονται ορατά: η διαδικασία εγκαταλείπεται πριν το δείγμα αποκτήσει βάρος.

Οι αγορές είναι γεμάτες από ανθρώπους που στοχεύουν σε έναν καλό μήνα. Τα αποτελέσματα που έχουν ουσία, όμως, κρίνονται σε βάθος χρόνου.

Πειθαρχία ως αποτέλεσμα κατανόησης

Η πειθαρχία στις αγορές δεν προκύπτει από ψυχική αντοχή. Προκύπτει από αποδοχή της στατιστικής πραγματικότητας.

Όταν κάποιος κατανοήσει ότι μία συναλλαγή δεν αλλάζει την εικόνα, τότε ούτε η ζημιά προκαλεί πανικό ούτε το κέρδος υπερβολική αυτοπεποίθηση. Κάθε πράξη καταλαμβάνει τη θέση της μέσα στο συνολικό σύνολο.

Ο στόχος δεν είναι η νίκη σε μία μεμονωμένη μάχη, αλλά η επιβίωση και η συνέπεια σε μεγάλο αριθμό επαναλήψεων.

Η ήρεμη λειτουργία των αριθμών

Η στατιστική δεν κρίνει και δεν παρηγορεί. Απλώς αποτυπώνει το αποτέλεσμα της συνέπειας ή της απουσίας της. Όπως η βαρύτητα, λειτουργεί ανεξάρτητα από τις προθέσεις.

Η ενεργή επενδυτική διαχείριση περιβάλλεται συχνά από την αναζήτηση "του μυστικού". Στην πραγματικότητα, το μόνο στοιχείο που αποδεικνύεται διαχρονικά καθοριστικό είναι γνωστό εδώ και αιώνες: ο Νόμος των Μεγάλων Αριθμών.

Όποιος τον κατανοεί, αντιμετωπίζει την αγορά με ηρεμία.
Όποιος τον αγνοεί, τη βιώνει ως θόρυβο και ψυχική φθορά.

Σε κάθε περίπτωση, το αποτέλεσμα προκύπτει. Η διαφορά βρίσκεται στο αν γίνεται κατανοητό ή απλώς πληρώνεται.

* Ο Απόστολος Μάνθος είναι υπεύθυνος τεχνικής ανάλυσης & επενδυτικής στρατηγικής

** Το περιεχόμενο του άρθρου δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί ως συμβουλή ή πρόταση ή προτροπή ή σύσταση ή πρόσκληση για την αγορά ή πώληση οποιασδήποτε μετοχής ή επενδυτικού ή χρηματοοικονομικού προϊόντος που διαπραγματεύεται σε οργανωμένη ή μη αγορά.