Της Ξανθής Γούναρη
Η διαδικτυακή απάτη στην Ελλάδα εξελίσσεται σε μια κρυφή οικονομική απειλή με ιδιαίτερα μετρήσιμες συνέπειες. Τα ευρήματα της έρευνας που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο της ΕΣΕΕ για λογαριασμό της Visa είναι άκρως αποκαλυπτικά. Απ' όσους έπεσαν θύματα, οι δύο στους δέκα υπέστησαν χρηματική απώλεια, με το 33% να χάνει έως 50 ευρώ, το 30% 50–199 ευρώ, το 12% 200-499 ευρώ και το 16% πάνω από 500 ευρώ.
Όμως το οικονομικό κόστος δεν αποτελεί το μόνο πλήγμα. Το 10% δηλώνει επιδείνωση της πιστοληπτικής του ικανότητας, το 9% διαρροή προσωπικών δεδομένων, το 6% δυσκολεύεται στη χρήση τραπεζικών υπηρεσιών, το 5% αναφέρει απώλεια παραγωγικότητας και το 2% χρειάστηκε επαγγελματική υποστήριξη. Το 1% παραδέχεται ότι ένιωσε ντροπή, ένα ψυχολογικό εμπόδιο που αποτρέπει την καταγγελία. Το 17% βιώνει συναισθηματική ταλαιπωρία, με άγχος και στρες, ενώ το 14% δηλώνει διατάραξη της καθημερινότητάς του. Το 43% δηλώνει ότι δεν υπέστη άμεσες επιπτώσεις, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπέστη ζημιά.
Σχεδόν ένας στους τέσσερις δηλώνει ότι δέχτηκε προσπάθεια εξαπάτησης τις τελευταίες δύο εβδομάδες, ένα εύρημα που αποκαλύπτει την ένταση του προβλήματος. Παρά τη σοβαρότητα, το 20% των θυμάτων δεν κάνει τίποτα μετά την εξαπάτηση. Το 34% επικοινώνησε με την τράπεζα, το 23% ανέφερε το περιστατικό στην πλατφόρμα, το 20% άλλαξε κωδικούς, το 15% απενεργοποίησε κάρτες και λογαριασμούς και το 15% επικοινώνησε με την αστυνομία.
Όταν ρωτήθηκαν γιατί δεν προχώρησαν σε καταγγελία, το 20% απάντησε "δεν άξιζε τον χρόνο", το 19% "δεν πιστεύω ότι θα χρησίμευε", το 16% θεώρησε τις επιπτώσεις μη σοβαρές, το 13% δεν ξέρει λόγο, το 9% ανακάλυψε την απάτη πολύ αργά και το 6% δεν ξέρει τη διαδικασία. Αυτό σημαίνει ότι ένας στους πέντε δεν λαμβάνει καμία δράση. Ένας στους πέντε απλώς σιωπά.
Παρά τις απώλειες και την επιφυλακτικότητα, το ηλεκτρονικό εμπόριο παραμένει ανθεκτικό. Το 56% δηλώνει ότι συνεχίζει να ψωνίζει online όσο και πριν. Μάλιστα στις ηλικίες 17-24 το ποσοστό αυτό ανεβαίνει στο 74%. Ταυτόχρονα, ένα 10% αυξάνει τις online αγορές του απλώς με περισσότερη προσοχή. Μόνο το 33% -κυρίως στις μεγαλύτερες ηλικίες- περιορίζει τις συναλλαγές του, αντανακλώντας μια συνειδητή στροφή σε πιο συντηρητικές επιλογές.
Εντυπωσιακό είναι το εύρημα ότι ένας στους δέκα (ποσοστό 11% των καταναλωτών) δεν εμπιστεύεται πλέον καμία επιχείρηση αρκετά για να αγοράσει online. Πρόκειται για μια νέα ψηφιακή "σιωπηλή μειοψηφία", η οποία δείχνει ότι η απάτη δεν πλήττει μόνο σε οικονομικό επίπεδο αλλά μπορεί να διαβρώσει συστηματικά την εμπιστοσύνη των πολιτών την ώρα που το ελληνικό ηλεκτρονικό εμπόριο βρίσκεται σε συνεχή άνοδο.
Ωστόσο, υπάρχει και ένα θετικό εύρημα: Το 41%, με το μεγαλύτερο ποσοστό να αφορά νεαρότερους καταναλωτές είναι τώρα πιο προσεκτικό, αλλά παραμένει ανοιχτό να εμπιστευθεί μικρότερες ή νέες επιχειρήσεις, γεγονός που δίνει ελπίδα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Αντίθετα, το 37% περιορίζει τις αγορές του αποκλειστικά σε μεγάλες, γνωστές επιχειρήσεις, ενώ μόλις το 4% δηλώνει ότι είναι πολύ ανοιχτό να εμπιστευθεί μικρότερες επιχειρήσεις.
Οι ηλικίες 25–34 εμφανίζουν υψηλότερη αυτοπεποίθηση στην αναγνώριση AI περιεχομένου (78%) ακόμη και από τους 17–24 (51%), ενώ οι νεότεροι είναι τέσσερις φορές πιο πιθανό να στοχοποιηθούν - 52% έναντι 25% στους μεγαλύτερους.
Συνολικά, μόλις το 8% αισθάνεται πολύ σίγουρο για την αναγνώριση AI περιεχομένου, το 37% αρκετά σίγουρο, το 36% όχι ιδιαίτερα και το 17% καθόλου σίγουρο.
Το 80% χρησιμοποιεί μηνιαίως το Facebook και το 62% το Instagram, με αυτές τις πλατφόρμες να αποτελούν κύρια κανάλια αγορών.
Ταυτόχρονα, Facebook και YouTube διαθέτουν τις περισσότερες διαφημίσεις—δημιουργώντας το τέλειο οικοσύστημα για τις απάτες. Το 79% δηλώνει ότι κουράζεται από τον όγκο των πληροφοριών online, γεγονός που μειώνει την προσοχή.
Χαρακτηριστικό είναι ότι το 49% είναι καχύποπτο απέναντι σε ταξιδιωτικές προσφορές που συναντούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Το phishing προηγείται με 58%. Ακολουθούν οι απάτες μέσω social media (39%), οι αγορές από ανύπαρκτους εμπόρους (35%), οι επενδυτικές απάτες (24%), οι online μεταφορές χρημάτων (22%), οι προσωπικές απάτες (18%) και οι απάτες συνδρομών (13%). Η απάτη με τεχνητή νοημοσύνη βρίσκεται στο 7%, αλλά η αυξητική της δυναμική ανησυχεί την αγορά.
Από όσους δέχτηκαν απόπειρα, το 60% στοχοποιήθηκε μέσω email, το 42% μέσω Facebook και το 14% μέσω Instagram. Πάνω από τρεις στους δέκα έχουν δεχτεί 2-3 προσπάθειες εξαπάτησης μέσω social media, ενώ το 15% πάνω από πέντε φορές.
Το 83% ελέγχει τη νομιμότητα ενός πωλητή πριν αγοράσει και το 76% δεν κλικάρει εύκολα σε διαφημίσεις με "αίσθηση κατεπείγοντος". Το 63% δυσπιστεί όταν μια προσφορά φαίνεται υπερβολικά συμφέρουσα, το 50% όταν η ανάρτηση προέρχεται από άγνωστη πηγή, το 46% σε χαμηλή ποιότητα περιεχομένου ή ασυνήθιστες πληρωμές και το 44% ανησυχεί για ύποπτα URLs.
Όταν αντιμετωπίζουν ύποπτο περιεχόμενο, το 36% το αγνοούν, το 27% ελέγχουν αν η πηγή είναι επαληθευμένη και το 17% αναζητούν αν άλλοι το έχουν χαρακτηρίσει απάτη.
Παρότι το 90% εφαρμόζει κάποιο μέτρο προστασίας, το 10% δεν λαμβάνει κανένα. Το 41% ενεργοποιεί ρυθμίσεις ιδιωτικότητας, το 39% ειδοποιήσεις για τραπεζικές συναλλαγές και antivirus, ενώ μόλις το 18% διαβάζει εκπαιδευτικό υλικό.
Σχεδόν 6 στους 10 βλέπουν συχνότερα ύποπτο περιεχόμενο από πέρυσι. Το 59% πιστεύει ότι οι απάτες γίνονται πιο εξελιγμένες, το 37% ότι οι απατεώνες μιμούνται επιτυχώς γνωστές εταιρείες, το 31% ότι δεν διαθέτει αρκετά εργαλεία προστασίας και το 28% ότι οι πλατφόρμες δεν αφαιρούν γρήγορα ψεύτικους λογαριασμούς.
Μεταξύ των μεγαλύτερων προκλήσεων, το 27% αναφέρει τον όγκο διαφημίσεων που δυσχεραίνει την αναγνώριση απάτης, το 23% έλλειψη ενημέρωσης για τακτικές απάτης, το 17% δυσκολία στην επαλήθευση νόμιμων επιχειρήσεων και το 14% δυσκολία στη διάκριση πραγματικών από ψεύτικες κριτικές.
Το 61% ζητάει αυστηρότερες πολιτικές προστασίας καταναλωτών, το 44% πιο εμφανείς προειδοποιήσεις σε ύποπτες διαφημίσεις και αναρτήσεις, το 40% δέσμευση των πλατφορμών για καταπολέμηση της απάτης, το 30% καλύτερη εκπαίδευση από τις πλατφόρμες και το 27% πιο εύχρηστα εργαλεία καταγγελίας.
Το 41% πιστεύει ότι η ΑΙ θα δυσκολέψει την αναγνώριση απατών και θα διευκολύνει τους απατεώνες, το 34% ότι θα έχει διττό ρόλο, το 10% δεν αναμένει επίδραση, ενώ μόλις το 8% πιστεύει ότι θα βοηθήσει εταιρείες και αρχές στον εντοπισμό. Δηλαδή, 7 στους 10 περιμένουν ότι η ΑΙ θα κάνει τις απάτες πιο δύσκολες στην αναγνώριση.
Ωστόσο, όπως τόνισε ο Νίκος Πετράκης, Country Manager της Visa στην Ελλάδα, η εταιρεία χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη για την αποτροπή απατών εδώ και 30 χρόνια, έχοντας επενδύσει 12 δισ. δολάρια τα τελευταία πέντε χρόνια. Το Visa Scam Disruption Practice έχει αποτρέψει απάτες ύψους 260 εκατ. ευρώ μόνο στην Ευρώπη, ενώ η εταιρεία κατέχει τη θέση #2 στο Fortune 500 AIQ Index και έχει επενδύσει 500 εκατ. ευρώ σε υποδομές τεχνητής νοημοσύνης και δεδομένων. "Η ενημέρωση είναι εξίσου κρίσιμη με την καινοτομία", σημείωσε.
Στα αιτήματα κυριαρχούν η ανάγκη για περισσότερη νομική προστασία (50%), ευκολότερη διαδικασία καταγγελίας (48%), αυστηρότερη δράση από τις πλατφόρμες (46%), ταχύτερη ανταπόκριση από τράπεζες (40%) και λιγότερη διαφήμιση γενικά (33%).
Ο Σταύρος Καφούνης, πρόεδρος της ΕΣΕΕ, υπογράμμισε ότι η συνομοσπονδία θα αναλάβει πρωτοβουλία για την πιστοποίηση των ηλεκτρονικών καταστημάτων με σκοπό τη στήριξη των μικρών επιχειρήσεων στο νέο τεχνολογικό περιβάλλον και τη νομική προστασία του καταναλωτή. Η ΕΣΕΕ έχει αιτηθεί στο υπουργείο Ανάπτυξης να συμμετέχει στον νέο ανεξάρτητο φορέα που δημιουργείται για την προστασία του καταναλωτή.
Οι αποτιμήσεις των μετοχών είναι "φουσκωμένες" και... θυμίζουν την εποχή του dotcom, οι αγορές ομολόγων είναι ασταθείς και οι συναλλαγματικές αποκλίσεις αυξάνονται. Όλα αυτά ενισχύουν τον κίνδυνο μιας...
Ακτιβιστές μιλούν για οπισθοδρόμηση. Έντονες αντιδράσεις.
Ο οικονομολόγος John Galbraith επισημαίνει ότι οι "φούσκες" σχηματίζονται κάθε φορά με τον ίδιο τρόπο.
Απολογείται αύριο η δεύτερη ομάδα των κατηγορουμένων.
Microsoft και Nvidia θα επενδύσουν έως και 15 δισ. δολ. στην Anthropic.
Το 37% όσων στοχοποιήθηκαν αγοράζει, πλέον, μόνο από μεγάλες, γνωστές επιχειρήσεις.
"Eπενδυτικοί κύκλοι σαν αυτόν συχνά "ξεφεύγουν"", ανέφερε στο BBC.
Είναι η πρώτη φορά που αναλαμβάνει επίσημο επιχειρησιακό ρόλο σε εταιρεία από τότε που παραιτήθηκε από τη θέση του CEO της Amazon, τον Ιούλιο του 2021.
Η εύκολη πρόσβαση σε εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης μειώνει σημαντικά τις απαιτήσεις για υψηλό επίπεδο δεξιοτήτων.
Φέρεται να είχε σημαντικό ρόλο στο κύκλωμα. Εμφανιζόταν ως "εγγυητής" στα υποψήφια θύματα.
Κατέχουν ο καθένας μερίδιο περίπου 4,5%, αξίας τουλάχιστον 1,3 δισ. δολαρίων.
