Πόσο δεξιοί είναι οι Γερμανοί;

Μια νέα έρευνα δείχνει ότι το ποσοστό των ανθρώπων με σαφώς ακροδεξιά κοσμοθεωρία έχει μειωθεί. Ωστόσο, η εμπιστοσύνη στη δημοκρατία διαβρώνεται.

Μια σχετική υποχώρηση των ξεκάθαρα ακροδεξιών αντιλήψεων στη Γερμανία δείχνει μια καινούρια έρευνα του πολιτικού ιδρύματος Φρίντριχ Έμπερτ, που πρόσκειται στους Σοσιαλδημοκράτες (SPD) για το πολιτικό Κέντρο (Mitte), αφού αυτοί που δηλώνουν απόλυτη ταύτιση με απολύτως ακραίες θέσεις έχουν μειωθεί στο 3,3%, που αποτελεί μια σημαντική μείωση σε σχέση με το 8,3% που είχε καταγραφεί προ διετίας. Υπάρχει πάντως ένα 20%, το οποίο αρνείται να τοποθετηθεί θετικά ή αρνητικά σε φράσεις τυπικές της ακροδεξιάς ιδεολογίας. Και μόνο ένα 6,6% των ερωτηθέντων απέρριψε κατηγορηματικά και τις 18 ξεκάθαρα ακροδεξιές διατυπώσεις που υπήρχαν στο πλαίσιο της έρευνας.

Αυτό σημαίνει ότι παραμένει πάντα μια γκρίζα ζώνη, που θα πρέπει να ανησυχεί τα παραδοσιακά κόμματα, ειδικά σε μια περίοδο όπου συνεχίζει να καταγράφεται ένα υψηλό ποσοστό ανασφάλειας εντός της κοινωνίας. Θετικό είναι ωστόσο ότι υπάρχει μια ορατή υποχώρηση σε σχέση με το 2023. Τότε ως αποτέλεσμα των απανωτών κρίσεων, αρχικά της πανδημίας και μετά της έναρξης του πολέμου και της ενεργειακής κρίσης η ανασφάλεια είχε ενταθεί στις τάξεις των Γερμανών πολιτών.

Γιατί ανησυχεί η γκρίζα ζώνη

Το υψηλό σχετικά ποσοστό που κινείται σε αυτή τη γκρίζα ζώνη είναι ανησυχητικό ακριβώς επειδή θεωρείται ευάλωτο ειδικά στο ενδεχόμενο μιας νέας έκτακτης κατάστασης. Είναι ενδεικτικό ότι το 23% συμφωνεί με τη δήλωση: "Ο απώτερος στόχος της γερμανικής πολιτικής θα πρέπει να είναι να δοθεί στη Γερμανία η δύναμη και η επιρροή που της αξίζει". Σχεδόν ένας στους έξι ανθρώπους (15%) τάσσεται εμμέσως υπέρ μιας δικτατορίας: "Θα έπρεπε να έχουμε έναν ηγέτη που να κυβερνά τη Γερμανία με πυγμή για το καλό όλων".

Οι ερευνητές αναφέρονται σε ορισμένα σημεία καμπής όπως τα αποκαλούν. Αυτά μπορεί να είναι κάποια απρόβλεπτα γεγονότα, αλλά συχνότερα είναι απλώς αποτέλεσμα μιας υπόγειας, σταδιακής κανονικοποίησης προηγουμένως μη αποδεκτών δηλώσεων και συμπεριφορών. Δημιουργούν μια κοινωνική τάση που φαίνεται μη αναστρέψιμη. Για παράδειγμα, σχεδόν το ένα τρίτο των ερωτηθέντων υποθέτει ότι οι πρόσφυγες καταχρώνται το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας. Ένα άλλο 36% είναι αναποφάσιστοι, εμπίπτοντας σε μια γκρίζα ζώνη. Τέτοιες απόψεις, που τώρα θεωρούνται "φυσιολογικές", δημιουργούν γέφυρες προς ακροδεξιές θέσεις, ειδικά σε θέματα σαν το μεταναστευτικό, όπως ο ισχυρισμός ότι η Γερμανία "κατακλύζεται επικίνδυνα από ξένους".

Οι νέοι ιδιαίτερα επιρρεπείς στον δεξιό εξτρεμισμό

Μεταξύ των ατόμων ηλικίας 18 έως 34 ετών, το 7% εμφανίζει μια σαφή δεξιά-εξτρεμιστική κοσμοθεωρία. Αυτό είναι διπλάσιο από ό,τι στη συνολική ομάδα της έρευνας. Οι νέοι, οι οποίοι ακόμη διαμορφώνουν τις απόψεις τους, εκτίθενται μαζικά σε ακροδεξιό περιεχόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι δεξιοί εξτρεμιστές και λαϊκιστές στοχοποιούν σκόπιμα τους νέους.

Οι νέοι βιώνουν στην πολιτική τους κοινωνικοποίηση μια κατάσταση όπου οι αυταρχικές θέσεις, η εχθρότητα που βασίζεται σε ομάδες, καθώς και οι δεξιές εξτρεμιστικές και δεξιό-λαϊκιστικές αφηγήσεις εδραιώνονται ολοένα και περισσότερο στην κοινωνία. Ένα άλλο σημαντικό σημείο: Όσοι μεγάλωσαν από τους γονείς τους με έναν σημαντικά αυταρχικό ή/και ιδιαίτερα προσανατολισμένο στην επίτευξη στόχων τρόπο, είναι πιο πιθανό να επιδείξουν δεξιό-εξτρεμιστικές συμπεριφορές ως ενήλικες.

Αντιφατικές απαντήσεις σχετικά με τη δημοκρατία

Το 79% των Γερμανών δηλώνει ότι υποστηρίζει τη Δημοκρατία. Ταυτόχρονα, σχεδόν το ένα τέταρτο των ερωτηθέντων λένε ότι η δημοκρατία στη Γερμανία δεν λειτουργεί. Μόνο το 52% θεωρεί ότι η δημοκρατία σήμερα στη Γερμανία είναι αποτελεσματική. Όσοι είναι δυσαρεστημένοι με τη δημοκρατία δεν εμπιστεύονται πλέον τους θεσμούς της: Η εμπιστοσύνη έχει μειωθεί κατακόρυφα από σχεδόν 62% πριν από τέσσερα χρόνια σε 50,5%. Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι τα πράγματα δεν λειτουργούν δίκαια. Οι απόψεις για το πώς θα έπρεπε να είναι μια δημοκρατία διαφέρουν σημαντικά - για παράδειγμα, μεταξύ του φιλελεύθερου δημοκρατικού ιδανικού με ελέγχους και ισορροπίες και προστασία των μειονοτήτων, και μιας αυταρχικής εκδοχής που δίνει έμφαση στη δύναμη της πλειοψηφίας.

Η επίδραση ακραίων νεοφιλελεύθερων απόψεων που έχουν εδραιωθεί στην κοινωνία είναι πάντως ορατή. Το 25% των ερωτηθέντων ασπάζονται μια αυταρχική ιδεολογία που αξιολογεί τους ανθρώπους με βάση την απόδοση και τη χρησιμότητα τους. Συνδυάζει ατομικιστικές με νεοφιλελεύθερες και αυταρχικές ιδέες για την κοινωνική αλληλεπίδραση. Στον πυρήνα της βρίσκεται μια εκχυδαϊσμένη κατανόηση της ατομικής ελευθερίας και ανταγωνιστικότητας, και η ιδέα ότι ο καθένας πρέπει να φροντίζει μόνο τον εαυτό του. Αυτή η ομάδα, σε ποσοστό 13%, τείνει σημαντικά περισσότερο προς μια ακροδεξιά κοσμοθεωρία και προς την πολιτική βία. Η φιλελεύθερη-αυταρχική νοοτροπία ανοίγει τον δρόμο για να κερδίσουν έδαφος οι μισανθρωπικές ιδέες στο κυρίαρχο κοινό επισημαίνουν οι ερευνητές.

Πηγή: Deutschlandfunk, Mitte-Studie 2024-25

Πηγή: Deutsche Welle