Κόντρες Τουρκίας - Ισραήλ με διαιτητή τον Τραμπ

Του Κώστα Ράπτη 

Ο Ντόναλντ Τραμπ αποκαλύπτεται ότι δεν στερείται ιστορικής αντίληψης. Στη συνέντευξη που έδωσε στο TIME σχετικά με την κατάπαυση του πυρός στη Λωρίδα της Γάζας υποστήριξε ότι σε μεγάλο βαθμό τα τωρινά δεινά της Μέσης Ανατολής οφείλονται στην εισβολή του Τζορτζ Μπους τζούνιορ στο Ιράκ, καθώς αυτή ανέτρεψε την τοπική ισορροπία με το Ιράν. Όταν εξέλιπε το Ιράκ, που αποτελούσε παραδοσιακό αντίπαλο και αντίβαρο του Ιράν, η Ισλαμική Δημοκρατία εξελίχθηκε, υποστηρίζει, σε "ταραξία" της περιοχής. 

Όμως, ο ένοικος του Λευκού Οίκου θα έπρεπε να επεκτείνει τη σκέψη του, ώστε να περιλάβει και τις τρέχουσες εξελίξεις. Αν πράγματι το Ιράν έσπευσε τα τελευταία είκοσι χρόνια να καλύψει το κενό που άφησε η πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν, εξαπλώνοντας την περιφερειακή του επιρροή, τι θα πρέπει να φανταστούμε για το κενό που τώρα δημιουργεί η ανάσχεση της Ισλαμικής Δημοκρατίας, η ήττα συμμάχων της όπως η Χεζμπολάχ του Λιβάνου και η "αλλαγή καθεστώτος" στη Δαμασκό; Η προφανής απάντηση είναι ότι η μόνη που έχει τις δυνατότητες να επωφεληθεί είναι η Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν. 

Αλλά η Τουρκία μόλις αναγορεύθηκε από τον Αμερικανό πρόεδρο σε συνδιαχειρίστρια του μεσανατολικού ζητήματος, ως συνυπογράψασα στο Σαρμ ελ Σέιχ τη συμφωνία υλοποίησης του "σχεδίου Τραμπ" για τη Γάζα. Με πρόβλεψη μάλιστα για συμμετοχή της γείτονος αρχικώς στα σωστικά συνεργεία που θα σπεύσουν στον παλαιστινιακό θύλακα και κατόπιν στην πολυεθνική Διεθνή Δύναμη Σταθεροποίησης (ISF), η οποία θα αναπτυχθεί για τη διαφύλαξη της τάξης, μετά τον προσδοκώμενο αφοπλισμό της Χαμάς. 

Υπ' αυτή την έννοια, η Ελλάδα βρίσκεται στη δύσκολη θέση να παρατηρεί την εξ Ανατολών ανταγωνίστρια να ενισχύεται περαιτέρω, εμφανιζόμενη ως παράγοντας σταθεροποίησης της Μέσης Ανατολής και ως εμπροσθοφυλακή του όλου ισλαμικού κόσμου, την ίδια ώρα που ελίσσεται μάλλον αποτελεσματικά ανάμεσα στις αντιφατικές επιδιώξεις των δυτικών δυνάμεων. Μόνο παρήγορο γεγονός για την Αθήνα προβάλλει το ότι η απορρόφηση από τις μεσανατολικές της φιλοδοξίες κρατά την Άγκυρα αρκούντως απασχολημένη σε σχέση με τα προς Δυσμάς "μέτωπά" της.

Αναστάτωση Νετανιάχου

Πρόκειται για εξέλιξη που έχει κατεξοχήν αναστατώσει την ισραηλινή ηγεσία. Στις συνομιλίες του την εβδομάδα αυτοί με τους Αμερικανούς αξιωματούχους που πραγματοποίησαν αλλεπάλληλες επισκέψεις στο Ισραήλ (Στιβ Ουίτκοφ, Τζ. Ντ. Βανς, Μάρκο Ρούμπιο), ο πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου τρεις "κόκκινες γραμμές" προσπάθησε να υπερασπισθεί: η πρώτη αφορά την μη ανάμιξη της Χαμάς στη μελλοντική διακυβέρνηση της Γάζας και η δεύτερη την μη αναδίπλωση των ισραηλινών δυνάμεων από όλο το έδαφος του θύλακα, μέχρι να επιτευχθεί ο αφοπλισμός της παλαιστινιακής οργάνωσης. Όμως η τρίτη, στην οποία και στάθηκε περισσότερο, έχει να κάνει με την αποτροπή τουρκικής παρουσίας στη Γάζα. 

"Έχω πολύ ισχυρές απόψεις για αυτό. Θέλετε να μαντέψετε ποιες είναι;" δήλωσε, όχι και τόσο υπαινικτικά ο Νετανιάχου, απαντώντας σε σχετική δημοσιογραφική ερώτηση. 

Μόλις την προηγουμένη, ο Τζ. Ντ. Βανς ρωτήθηκε σχετικά από δημοσιογράφο των Times of Israel, στη συνέντευξη Τύπου στο Πολιτικο-Στρατιωτικό Κέντρο Συντονισμού, το οποίο ιδρύθηκε από την Ουάσινγκτον για την επίβλεψη της κατάπαυσης του πυρός, στο νότιο Ισραήλ. "Το ποια στρατεύματα βρίσκονται στο έδαφος στο Ισραήλ θα είναι ένα ερώτημα στο οποίο οι Ισραηλινοί πρέπει να συμφωνήσουν", απάντησε διπλωματικά ο Αμερικανός αντιπρόεδρος, προσθέτοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα "επιβάλουν τίποτα στους Ισραηλινούς φίλους", αλλά εκτιμούν τη συμβολή της Τουρκίας.

Όλα αυτά στο φόντο των εντάσεων που προκάλεσε η καταρχήν υπερψήφιση από το ισραηλινό κοινοβούλιο νομοσχεδίου για την προσάρτηση τμημάτων της Δυτικής Όχθης, την οποία ο Βανς χαρακτήρισε "προσβλητική".

Η κυβέρνηση Τραμπ πιστώνει στην γείτονα ότι βοήθησε να πειστεί η Χαμάς να αποδεχτεί την κατάπαυση του πυρός. Στηρίζεται επίσης για την "επόμενη μέρα" στα κεφάλαια του Κατάρ, το οποίο λειτουργεί ως "δίδυμο" με τη χώρα του Ερντογάν. Άλλωστε, το όλο "σχέδιο Τραμπ" ήταν μια προσπάθεια να ανακοπούν οι υπονομευτικές επιπτώσεις της ισραηλινής επιδρομής επί καταριανού εδάφους στο σύστημα συμμαχιών των ΗΠΑ (και τη διεθνή θέση του ίδιου του Ισραήλ).

Ο Ερντογάν υλοποιεί "κυκλωτική κίνηση"

Ο Ερντογάν δεν μένει αδρανής. "Ως Τουρκία, κάνουμε ό,τι βρίσκεται στις δυνάμεις μας για τη διασφάλιση της εκεχειρίας. Η πλευρά της Χαμάς τηρεί την εκεχειρία. Στην πραγματικότητα διακηρύσσει ανοικτά την προσήλωσή της σε αυτή. Την ίδια ώρα το Ισραήλ συνεχίζει να παραβιάζει την εκεχειρία", δήλωσε ο Τούρκος πρόεδρος επιστρέφοντας από περιοδεία στις χώρες του Κόλπου, όπου μεταξύ άλλων συνυπέγραψε συμφωνία αμυντικής συνεργασίας με το Κατάρ, στην προοπτική αγοράς και αεροσκαφών Eurofighter από το Εμιράτο.

"Το Ισραήλ πρέπει να πιεσθεί για να τηρήσει τις δεσμεύσεις του μέσω κυρώσεων, μέσω της διακοπής πώλησης όπλων", συμπλήρωσε, υπενθυμίζοντας ότι η χώρα του είναι συνεγγυητής της συμφωνίας του Σαρμ ελ Σέιχ.

Απέφυγε πάντως τους υψηλούς τόνους, προσθέτοντας: "Οι συνομιλίες συνεχίζονται για την task force που θα αναπτυχθεί στη Γάζα. Οι λεπτομέρειες δεν είναι ακόμη ξεκάθαρες. Καθώς πρόκειται για πολύπλευρο θέμα, διεξάγονται ενδελεχείς διαπραγματεύσεις". 

Με το βλέμμα και στη Συρία

Εάν το Ισραήλ διατηρήσει την αντίθεσή του στην τουρκική συμμετοχή, αυτό θα μπορούσε να δοκιμάσει την ανανεωμένη εμπλοκή της Άγκυρας στη διαδικασία. Οι δύο χώρες αποκατέστησαν τις διπλωματικές σχέσεις το 2022, έπειτα από περισσότερο από μία δεκαετία εντάσεων, που προέκυψαν από την επιδρομή του Ισραήλ το 2010 στο πλοίο Mavi Marmara, η οποία άφησε 10 νεκρούς ακτιβιστές. Παρά το δηλωμένο εμπορικό εμπάργκο της Άγκυρας κατά του Ισραήλ τον Μάιο του 2024, εκατοντάδες τουρκικής ιδιοκτησίας πλοία συνέχισαν να πλέουν σε ισραηλινά λιμάνια υπό ξένες σημαίες, τροφοδοτώντας κατηγορίες για υποκρισία εκ μέρους της κυβέρνησης Ερντογάν. 

Σε μια ιδιόμορφη σχέση, ταυτοχρόνως συνεργατική και ανταγωνιστική, εμπλέκει επίσης την Τουρκία και το Ισραήλ η πτώση του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία και η αντικατάστασή του από την κυβέρνηση Τζολάνι, προστατευόμενη της Άγκυρας αλλά και πρόθυμη να εξομαλύνει τις σχέσεις της με το εβραϊκό κράτος. Ως γνωστόν, το Ισραήλ επωφελήθηκε της ανατροπής, προωθούμενο στρατιωτικά στο όρος Ερμών, αλλά και βομβαρδίζοντας εγκαταστάσεις του συριακού στρατού, ιδίως όσες θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν οπλισμό και δυνάμεις της Τουρκίας.

Τυχόν ανάπτυξη τουρκικών δυνάμεων στη Γάζα θα συμπλήρωνε πάντως μια "κυκλωτική κίνηση", την οποία χρόνια τώρα υλοποιεί η Τουρκία, τοποθετώντας με κάθε ευκαιρία στρατεύματα πέριξ της Αραβικής Χερσονήσου, από το Κατάρ και τη Σομαλία μέχρι το Σουδάν, πέραν βεβαίως της βόρειας Συρίας και του βόρειου Ιράκ, σε υλοποίηση των ηγεμονικών της οραμάτων.