Σήματα αβεβαιότητας για τις μετοχές παγκοσμίως

Της Ελευθερίας Κούρταλη

Η ισχυρή διόρθωση του Χρηματιστηρίου Αθηνών την εβδομάδα που πέρασε αιφνιδίασε πολλούς, καθώς αφενός το διεθνές κλίμα, αν και ήταν επιφυλακτικό, δεν ήταν ιδιαιτέρα αρνητικό, αφετέρου συνέβη ακριβώς τη στιγμή που είχε λάβει την πρώτη αναβάθμιση σε ανεπτυγμένη αγορά από τον FTSE Russell, είχε μόλις ξεκινήσει η διαδικασία προαιρετικής δημόσιας πρότασης της Euronext για την ΕΧΑΕ και νέα deals "έσκασαν" στην αγορά αυξάνοντας την προβολή των ελληνικών εισηγμένων. Εκεί που μόλις μία εβδομάδα νωρίτερα όλοι μιλούσαν για την εκ νέου προσέγγιση των υψηλών 15 ετών του Αυγούστου, και των 2.135 μονάδων στον Γενικό Δείκτη, η αγορά έχασε όλες τις στηρίξεις και έφτασε να χάνει ακόμα και τις 2.000 μονάδες και να επιστρέφει σε επίπεδα που κινούνταν πριν από τα τέλη του Ιουλίου. 

Οι εμπορικές εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας επανήλθαν στο προσκήνιο, οι εξελίξεις στη Γαλλία –αν και υπήρξε κάποια βελτίωση– συνεχίζουν να αποτελούν εστία αβεβαιότητας και δημοσιονομικού κίνδυνου, ενώ θεσμοί όπως το ΔΝΤ, η Fed, η ΕΚΤ και η Τράπεζα της Αγγλίας προειδοποίησαν για κίνδυνο διόρθωσης στις μετοχές. Ωστόσο οι διεθνείς αγορές στέκονται ψύχραιμες απέναντι σε αυτούς τους κίνδυνους, όπως και έχουν σταθεί ολόκληρο το φετινό έτος, με την προοπτική για νέες μειώσεις επιτοκίων από τη Fed να ενισχύει την αισιοδοξία. Βλέποντας το Χ.Α. να καταγράφει τόσο ακραία συμπεριφορά το τελευταίο διάστημα, το ερώτημα λοιπόν που δημιουργείται είναι το εξής: εφόσον το Χ.Α. παραμένει πολύ έντονα συνδεδεμένο με τις διεθνείς εξελίξεις, τι θα συμβεί αν "στραβώσει" και το διεθνές κλίμα;

Τι έφερε τη βουτιά στο Χ.Α. 

Αναζητώντας το γιατί της βουτιάς που σημείωσε το Χ.Α. κατά τις συνεδριάσεις της προηγούμενης εβδομάδας και ρωτώντας τους χρηματιστές, δεν υπάρχει σαφές συμπέρασμα. 

Υπάρχει μία εκτίμηση ότι αρκετά funds των αναδυόμενων αγορών έχουν αρχίσει να εκρέουν της Λ. Αθηνών λόγω της αναβάθμισης, ωστόσο οι ενδείξεις είναι πρώιμες, ενώ είναι πολύ νωρίς για να υπάρξει κάποιο μεγάλο κύμα εξόδου. 

Κάποιοι επισημαίνουν πως μπορεί οι ξένοι να βλέπουν πολιτικό κίνδυνο στη χώρα, έπειτα και από διάφορες δηλώσεις που έγιναν μέσα στην εβδομάδα (βλ. Κ. Καραμανλής, Ευ. Βενιζέλος), ωστόσο οι εκλογές είναι ακόμη πολύ μακριά και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως το κυβερνών κόμμα, αν και έχει χάσει έδαφος, παραμένει μακριά από τον δεύτερο. 

Άλλες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για ρευστοποιήσεις από αμερικανικά κεφάλαια τα οποία και έχουν καταγράψει υψηλά κέρδη στην Ελλάδα. Είναι προφανές πως οι ρευστοποιήσεις από τους ξένους επενδυτές παρέσυραν σε αντίστοιχες κινήσεις και τους Έλληνες επενδυτές. 

Στο επίκεντρο των ρευστοποιήσεων βρέθηκαν οι τραπεζικές μετοχές καθώς και επιλεγμένα blue chips τα οποία το τελευταίο διάστημα έδωσαν αρκετές ειδήσεις – όλοι τίτλοι που συνήθως παρέχουν σημαντικές στηρίξεις στο Χ.Α. Οι τράπεζες είχαν καταγράψει εντυπωσιακό ράλι φέτος που πριν από τη διόρθωση άγγιζε το 92%, οπότε η "αποσυμπίεση" ίσως και να έχει κάποια βάση, αν και εφόσον υπάρχει παράλληλα και η προοπτική επανεισόδου σε χαμηλότερες τιμές. 

Η Metlen, η οποία είχε εντυπωσιάσει με τις κινήσεις της και φυσικά την ένταξή της στον FTSE 100 του Λονδίνου, έχει δει ισχυρές πιέσεις, έχοντας υποχωρήσει αρκετά κάτω από την τιμή εισαγωγής στο Λονδίνο (47,16 ευρώ), ενώ από τα ιστορικά υψηλά στις 13 Αυγούστου και τα 57 ευρώ, έχει χάσει πάνω από το 1/3 της αξίας της. Το γεγονός ότι πολλά funds έχουν ισχυρές short θέσεις στη μετοχή της Metlen εξηγεί την πορεία της, όσο υπερβολική και να είναι, ενώ φήμες που έκαναν τον γύρο της αγοράς περί αποχώρησης του Ευ. Μυτιληναίου από το τιμόνι διαψεύστηκαν κατηγορηματικά από τη διοίκηση. 

Επιπλέον, ο ΟΠΑΠ, ο οποίος βρέθηκε στο επίκεντρο την περασμένη εβδομάδα έπειτα από το deal με την Allwyn, δέχτηκε επίσης ισχυρές ρευστοποιήσεις. Η Eurobank Equities σημείωσε, μεταξύ άλλων, πως ανοίγει μια νέα εποχή για την ελληνική εισηγμένη και αποτελεί μια κίνηση που αναδιαμορφώνει ριζικά το επενδυτικό προφίλ του Οργανισμού. Αναλυτές σχολιάζουν, ωστόσο, πως το deal προκαλεί σκεπτικισμό καθώς, μεταξύ άλλων, η συμμετοχή των μετόχων μειοψηφίας θα περιοριστεί στο 21,5% στο υπό διαμόρφωση νέο σχήμα, από 48,2% σήμερα στον ΟΠΑΠ. Εξέλιξη που είναι πιθανό να διαφοροποιήσει την πολιτική σταθερά γενναιόδωρων χρηματικών διανομών των τελευταίων ετών λόγω πιθανής αναδιάταξης των προτεραιοτήτων της διοίκησης.

Ηχηρές προειδοποιήσεις 

Προς το παρόν, εκεί που ο Οκτώβριος θεωρούνταν ότι όδευε στο να αποτελέσει τον 12ο μήνα συνεχούς ανόδου του Χ.Α., επιβεβαιώνει την ιστορία του ως μήνας-φόβου, τουλάχιστον για τη Λεωφόρο Αθηνών. Την ίδια στιγμή οι προειδοποιήσεις για σοβαρή διόρθωση στις διεθνείς αγορές φουντώνουν, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για τις προοπτικές των ελληνικών μετοχών. 

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Ευρωπαϊκή Κεντρική τράπεζα και η Τράπεζα της Αγγλίας προειδοποίησαν τις τελευταίες ημέρες για ενδεχόμενα σοκ στις παγκόσμιες χρηματιστηριακές αγορές, επισημαίνοντας και τους σημαντικούς κινδύνους για τις μετοχές διεθνώς, εάν η όρεξη των επενδυτών για τεχνητή νοημοσύνη μειωθεί, ενώ για σοβαρή πτώση προσεχώς στη Wall Street έκανε λόγο ο επικεφαλής της JP Morgan.

Η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, έδωσε ξεκάθαρες συμβουλές στους επενδυτές σε πρόσφατη ομιλία της στο Ινστιτούτο Milken στην Ουάσινγκτον: "Προσδεθείτε: η αβεβαιότητα είναι η νέα κανονικότητα και ήρθε για να μείνει". Τόνισε δε, ότι οι πλήρεις οικονομικές συνέπειες των αμερικανικών δασμών "δεν έχουν ακόμη αποτυπωθεί".

Η Γκεοργκίεβα δήλωσε ότι ενώ η παγκόσμια οικονομία προβλέπεται να επιβραδυνθεί "μόνο ελαφρώς" φέτος και του χρόνου, υπάρχουν "ανησυχητικά σημάδια" ότι τα σοκ στις αγορές θα μπορούσαν σύντομα να δοκιμάσουν πλήρως την ανθεκτικότητά της. "Πριν ανασάνουμε όλοι με ανακούφιση, ακούστε το εξής: η παγκόσμια ανθεκτικότητα δεν έχει ακόμη δοκιμαστεί πλήρως. Και υπάρχουν ανησυχητικές ενδείξεις ότι η δοκιμασία αυτή πλησιάζει", τόνισε, επισημαίνοντας την αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση για χρυσό ως ένα παράδειγμα ανησυχίας των επενδυτών. Η επικεφαλής του ΔΝΤ ανέφερε επίσης τις αυξανόμενες αποτιμήσεις στις χρηματιστηριακές αγορές, εν μέσω μιας περιόδου ευφορίας που προκαλείται από την τεχνητή νοημοσύνη, ως άλλο ένα προειδοποιητικό σημάδι.  

Παράλληλα, το ΔΝΤ και στην εξαμηνιαία Έκθεση Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Σταθερότητα έστειλε ανάλογο προειδοποιητικό μήνυμα. Οι παγκόσμιες αγορές αγνοούν τους κινδύνους όπως οι εμπορικοί πόλεμοι, οι γεωπολιτικές εντάσεις και η διόγκωση των κρατικών ελλειμμάτων και χρεών, οι οποίοι σε συνδυασμό με τα ήδη υπερτιμημένα περιουσιακά στοιχεία ενισχύουν τις πιθανότητες για μια "άτακτη" διόρθωση στις αγορές, όπως τόνισε.. "Κάτω από την ήρεμη επιφάνεια, το έδαφος μετατοπίζεται σε πολλές περιοχές του χρηματοπιστωτικού συστήματος, δημιουργώντας τρωτά σημεία", σημείωσε, προσθέτοντας πως "τα μοντέλα αποτίμησης δείχνουν ότι οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων υψηλού κινδύνου είναι πολύ πάνω από τα θεμελιώδη μεγέθη, αυξάνοντας την πιθανότητα ακανόνιστων διορθώσεων όταν προκύψουν δυσμενή σοκ".  

Η Τράπεζα της Αγγλίας προειδοποίησε και αυτή πριν από μερικές ημέρες ότι ο κίνδυνος μιας "απότομης διόρθωσης στις αγορές" έχει αυξηθεί, επισημαίνοντας ότι οι αποτιμήσεις φαίνονται "τεντωμένες", ιδιαίτερα για τις εταιρείες τεχνολογίας που επικεντρώνονται στην τεχνητή νοημοσύνη. Όπως παρατήρησε, η σημερινή εικόνα και οι αποτιμήσεις στις αμερικανικές αγορές θυμίζουν την εποχή της φούσκας του dot-com. "Ο συνδυασμός υψηλών αποτιμήσεων και αυξανόμενης συγκέντρωσης στους δείκτες της αγοράς αφήνει τις χρηματιστηριακές αγορές ιδιαίτερα εκτεθειμένες σε περίπτωση που οι προσδοκίες σχετικά με τον αντίκτυπο της Τεχνητής Νοημοσύνης γίνουν λιγότερο αισιόδοξες", είπε χαρακτηριστικά. 

Ηχηρή προειδοποίηση έστειλε και ο CEO της JP Morgan, Τζέιμι Ντάιμον, τονίζοντας μάλιστα πως βλέπει αυξημένο κίνδυνο σημαντικής διόρθωσης στη χρηματιστηριακή αγορά των ΗΠΑ εντός των επόμενων έξι μηνών έως δύο ετών. "Ανησυχώ πολύ περισσότερο για αυτό από άλλους", δήλωσε ο Ντάιμον σε συνέντευξή του στο BBC, προσθέτοντας ότι υπάρχουν "πολλά πράγματα εκεί έξω" που δημιουργούν μια ατμόσφαιρα αβεβαιότητας, επισημαίνοντας παράγοντες κινδύνου, όπως οι γεωπολιτικές εντάσεις, οι δημοσιονομικές δαπάνες και η παγκόσμια επαναστρατιωτικοποίηση.

Όπως έδειξαν και τα πρακτικά της συνεδρίασης του Σεπτεμβρίου της ΕΚΤ, ανησυχία υπάρχει και στην Κεντρική Τράπεζα. Το μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου, Ιζαμπέλ Σνάμπελ, τόνισε πως χρειάζεται προσοχή σχετικά με τις τρέχουσες αποτιμήσεις της αγοράς. "Οι αυξημένες αποτιμήσεις σε ορισμένα τμήματα της αγοράς αυξάνουν τον κίνδυνο αιφνίδιων και απότομων διορθώσεων των τιμών σε περίπτωση επιδείνωσης του τρέχοντος ευνοϊκού κλίματος γύρω από το ρίσκο", σημείωσε στο Δ.Σ. της ΕΚΤ.

Τα μέλη του Δ.Σ. της ΕΚΤ, Χοσέ Λουίς Εσκρίβα και Μάρτιν Κάζακς, έστειλαν και αυτοί ανάλογες προειδοποιήσεις. 

"Οι αποτιμήσεις είναι εξαιρετικά υψηλές και αυτό μας προκαλεί ανησυχία", δήλωσε ο Εσκρίβα. "Θα ήθελα να τονίσω ότι υπάρχει μια αποσύνδεση μεταξύ της διάθεσης της αγοράς, η οποία είναι πολύ αισιόδοξη, και της άποψης που έχουμε εμείς ως εποπτικές αρχές, ρυθμιστικές αρχές, εθνικοί ή διεθνείς οργανισμοί που επιβλέπουμε και παρακολουθούμε το χρηματοπιστωτικό σύστημα". Ο επικεφαλής της Τράπεζας της Ισπανίας έκανε ιδιαίτερη αναφορά στην ισχυρή απόδοση των Magnificent 7 και τα "άνευ προηγουμένου επίπεδα στις ΗΠΑ όσον αφορά τα ομόλογα υψηλής απόδοσης και τα spreads, με αποτέλεσμα η τιμή του κινδύνου να βρίσκεται σήμερα πολύ κοντά σε ιστορικά επίπεδα". 

Ο Λετονός ομόλογός του, Μ. Κάζακς, δήλωσε ότι "υπήρξε μια αρκετά μεγάλη άνοδος" στις χρηματοπιστωτικές αγορές, προσθέτοντας ότι "η κατάσταση είναι ενδεχομένως σχετικά ασταθής και ευάλωτη". "Υπάρχει μια φούσκα και φυσικά υπάρχει το πρόβλημα ότι κατά το τελευταίο έτος φαίνεται ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές δεν φοβούνται καθόλου", είπε. "Ανακάμπτουν εξαιρετικά γρήγορα. Φαίνεται ότι το δέρμα έχει σκληρύνει και τα τσιμπήματα δεν γίνονται τόσο αισθητά, αλλά υπάρχει κίνδυνος απότομων μεταπτώσεων".
Σημειώνεται πως σε ομιλία του τον περασμένο μήνα και ο επικεφαλής της Fed, Tζερόμ Πάουελ, είχε επισημάνει τα "τεντωμένα"" επίπεδα όπου κινούνται οι αγορές. "Σύμφωνα με πολλούς υπολογισμούς, οι τιμές των μετοχών είναι υψηλά αποτιμημένες", είχε παρατηρήσει. "Πιστεύουμε ότι υπάρχουν μια σειρά θεμελιωδών παραγόντων σε παγκόσμιο επίπεδο, γεωπολιτικοί κίνδυνοι και ευπάθειες της αγοράς λόγω αυτών των αποτιμήσεων. Και επιλέγουμε να το πούμε ανοιχτά", είχε τονίσει.

"Οι αγορές δεν είναι η οικονομία"

"Η οικονομία δεν είναι οι αγορές και οι αγορές δεν είναι η οικονομία". Η έκφραση αυτή χρησιμοποιείται από επενδυτές και αναλυτές για να περιγράψει περιόδους όπως η τρέχουσα, όπου η πορεία των αγορών κινείται σε αντίθετη κατεύθυνση από αυτή των μακροοικονομικών μεγεθών, όπως επισημαίνει σε ανάλυσή του το τμήμα Οικονομικής Ανάλυσης και Επενδυτικής Στρατηγικής της Τράπεζας Πειραιώς. Αντίθετα λοιπόν με την κοινή λογική και εν μέσω προκλήσεων, αβεβαιοτήτων, δασμών και εμπορικών ανταγωνισμών, όπως επισημαίνει, οι αγορές εκπλήσσουν καταγράφοντας θετικές επιδόσεις (και αποδόσεις). 

Αυτό, κατά την Πειραιώς, μπορεί να αιτιολογηθεί βάση του γεγονότος ότι οι αγορές στην τρέχουσα συγκυρία έχουν υιοθετήσει την άποψη ότι μια σειρά αρνητικών μακροοικονομικών εξελίξεων θα έχουν θετικό αντίκτυπο στις μετοχικές αγορές. Πιο συγκεκριμένα, η επιτάχυνση του πληθωρισμού θεωρείται θετική, καθώς ενισχύει την τιμολογιακή δύναμη των επιχειρήσεων, τα δημοσιονομικά ελλείμματα τονώνουν την οικονομία και οι φοροαπαλλαγές τα κέρδη των επιχειρήσεων, η υποχώρηση της αγοράς εργασίας μειώνει την πίεση για αύξηση του μισθολογικού κόστους, ενώ η εξασθένηση του δολαρίου τονώνει τα κέρδη από διεθνείς δραστηριότητες. Τέλος, υπάρχει και το τεράστιο κεφάλαιο της "Τεχνητής Νοημοσύνης" που δημιουργεί προσδοκίες και στηρίζει τις μετοχικές αποτιμήσεις. Σε αυτό το πλαίσιο η Πειραιώς αναβαθμίζει τη θέση της στις αμερικανικές μετοχές από ήπια αρνητική σε ουδέτερη. Στην ίδια κίνηση, εξαιτίας του αδύναμου δολαρίου και των θετικών θεμελιωδών τους στοιχείων, προχωρά και στις αναδυόμενες αγορές. 

Στον αντίποδα, πλέον όλα αυτά τα ρίσκα αυξάνουν τις αβεβαιότητες στις αγορές ομολόγων, επισημαίνει η τράπεζα. Παρά το γεγονός ότι αναμένει τα βραχυχρόνια επιτόκια να συνεχίσουν να αποκλιμακώνονται, θεωρεί ότι τα ρίσκα για τα ομόλογα μεγάλης διάρκειας συνεχίζουν να αυξάνονται. Για τον λόγο αυτόν αναθεωρεί την άποψή της για τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα σε ουδέτερη (από ήπια θετική) και για τα ευρωπαϊκά κρατικά ομόλογα σε ήπια θετική (από πολύ θετική). 

Τέλος, θεωρεί ότι ο χρυσός θα διατηρήσει το θετικό του momentum, υποστηριζόμενος από τη μείωση των αμερικανικών επιτοκίων και τις συνεχιζόμενες αγορές χρυσού από τις ανά τον κόσμο κεντρικές τράπεζες.

Σε αυτό το πλαίσιο αποσύνδεσης αγορών και οικονομιών είναι πολύ δύσκολο για κάποιον και να εντοπίσει ενδεχόμενα ρίσκα αλλά και να αξιολογήσει την επίδραση –θετική ή αρνητική– που τα ρίσκα αυτά θα έχουν στις αποτιμήσεις των αγορών, τονίζει η Πειραιώς. Κατά την άποψή της δύο είναι οι κίνδυνοι για τις αγορές:  

Ο πρώτος σχετίζεται με τη δυνατότητα τις Fed να μην προχωρήσει στη μείωση των επιτοκίων και γενικότερα να κλονίσει την πίστη των αγορών στο λεγόμενο Fed put. Το μόνο σενάριο που θα θεωρηθεί εμπόδιο για μειώσεις επιτοκίων είναι αυτό της επιτάχυνσης του πληθωρισμού σημαντικά πάνω από τις τωρινές προβλέψεις. 

Ο δεύτερος κίνδυνος σχετίζεται με αρνητικές εξελίξεις στο αφήγημα της "τεχνητής νοημοσύνης". Οποιαδήποτε νέα ανησυχία τύπου DeepSeek –αναφορικά όχι τόσο με την ικανότητα της τεχνητής νοημοσύνης να επιφέρει αλλαγές στην παραγωγή και την οικονομία, αλλά με τη δυνατότητα των τεχνολογικών κολοσσών να διατηρήσουν τη δεσπόζουσα θέση τους στη νέα αυτή αγορά και την προνομιακή κερδοφορία τους– θα μπορούσε να επιφέρει σημαντική διόρθωση στις αποτιμήσεις αυτών των εταιρειών και κατ’ επέκταση στη γενικότερη πορεία των μετοχικών αγορών.

*Αναδημοσίευση από το Κεφάλαιο, 18/10/2025