Να έχουμε τα μάτια μας ορθάνοικτα για τον Τραμπ

Του Κυριάκου Μεζόπουλου 

Η προεδρία Ντόναλντ Τραμπ οδεύει αισίως στο πρώτο της εξάμηνο και δεν παύει να μας ξαφνιάζει καθημερινά. Οι υποσχέσεις πριν την εκλογή του, αλλά και η μέχρι τώρα πολιτική του είναι πολύ διαφορετικές από τους προκατόχους του. Ειδικά σε σχέση με τους "ατλαντιστές" προέδρους, ο Τραμπ υπόσχεται πλήρη ρήξη με τις προηγούμενες πολιτικές και μεγάλες ανατροπές. Θα εξετάσουμε τις τυχόν επιπτώσεις στις αγορές και πως μπορούμε να κερδίσουμε σαν επενδυτές. Εδώ θα επαναλάβω κάτι που έχω τονίσει και στο παρελθόν. Οι ιδεολογίες βλάπτουν σοβαρά τις επενδύσεις, αν κάποιοι αναγνώστες περιμένουν να κρίνω ιδεολογικά τον Τραμπ μπορούν να σταματήσουν την ανάγνωση εδώ. 

Θα ξεκινήσουμε από τις γενικότερες υποσχέσεις και πολιτικές και έπειτα θα προχωρήσουμε στις ειδικότερες που άπτονται της ενέργειας. Ο Τραμπ πρώτα από όλα υπόσχεται περισσότερο προστατευτισμό σε ότι σχετίζεται με το εμπόριο που διεξάγουν οι ΗΠΑ. Ξεκίνησε από την NAFTA  (North American Free Trade Agreement) και την αρνητική της επίδραση στον αριθμό των θέσεων εργασίας στη μεταποίηση. Γρήγορα όμως επεκτάθηκε και στις υπόλοιπες εμπορικές συμφωνίες και δήλωσε ανοικτά ότι από τις περισσότερες οι ΗΠΑ βγαίνουν χαμένες. Έχουμε όλοι δει ή ακούσει τις δηλώσεις του για τις γερμανικές εξαγωγές. Αυτό θα αποτελέσει πλήγμα για χώρες οι οποίες έχουν μεγάλο εμπορικό πλεόνασμα έναντι των ΗΠΑ ή μεγάλο ποσοστό του ΑΕΠ τους πηγάζει από εξαγωγές στις ΗΠΑ (π.χ. Μεξικό, Γερμανία, Ιαπωνία, Κίνα). Δεύτερον, ο Τραμπ υπόσχεται ότι οι ΗΠΑ δεν θα είναι πλέον ο παγκόσμιος αστυνόμος και θα καταφύγει σε κάποιο βαθμό στρατιωτικού απομονωτισμού (ακόμα δεν ξέρουμε πόσο). Σε αντίθεση με το προγούμενο παράδειγμα εδώ τα ρίσκα είναι πιο δύσκολο να ποσοτικοποιηθούν. Θα υπάρξει σίγουρα αύξηση του γεωπολιτικού ρίσκου αλλά ποιος μπορεί να μετρήσει την αξία της αμερικάνικης αμυντικής βοήθειας ή προστασίας; Οι χώρες που θα χάσουν αυτή την ομπρέλλα προστασίας θα έχουν να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερη πολιτική και οικονομική αβεβαιότητα και αυξημένα έξοδα άμυνας. Είδαμε επίσης στην πρόσφατη περιοδεία του στη Μέση Ανατολή την υποστήριξη του στη Σ. Αραβία αλλά και τη στάση του στην κρίση γύρω από το Κατάρ. Τρίτον, η αβεβαιότητα θα επεκταθεί και στην εσωτερική πολιτική και αγορά των ΗΠΑ. Ο Τραμπ έχει υποσχεθεί να ανατρέψει μεγάλο μέρος του νομοθετικού έργου της προεδρίας Ομπάμα. Οι χρηματαγορές μέχρι τώρα το έβλεπαν σαν κάτι θετικό και οι δείκτες μετοχών μέχρι πρόσφατα πήγαιναν από το ένα ρεκόρ στο άλλο. Ο κυριότερος λόγος έχει να κάνει με την προσδοκούμενη μείωση της γραφειοκρατίας, της φορολογίας, και του κόστους λειτουργίας των επιχειρήσεων. Ωστόσο δεν έχουν λείψει μέχρι τώρα οι διαφωνίες στην εφαρμογή (αποτυχία ακύρωσης Obamacare), τα μπερδεμένα μηνύματα του ιδίου του Τραμπ και των συνεργατών του, και τα πισώπλατα μαχαιρώματα μέσα στο Λευκό Οίκο. Η αγορά δεν θα αργήσει να ξεπουλήσει αν απογοητευτεί και ίσως αυτό να συμβαίνει ήδη. Τέταρτον, η γενικότερη εγχώρια οικονομική πολιτική είναι θολή μέχρι στιγμής. Ο Τραμπ υπόσχεται ένα τεράστιο πρόγραμμα επενδύσεων σε υποδομές (η αλήθεια είναι ότι οι ΗΠΑ το έχουν απόλυτη ανάγκη) το οποίο θα βασιστεί σε δανεισμό και "τύπωμα" χρήματος. Παράλληλα επιδιώκει να μειώσει και τους προσωπικούς και τους εταιρικούς φόρους αλλά να ανεβάσει τους δασμούς (border tax). Εκεί αρχίζει και το ενδιαφέρον του ζητήματος, ειδικά αφού βρισκόμαστε σε κύκλο ανόδου επιτοκίων από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Federal Reserve). Οι αγορές θα αναρωτηθούν σε λίγο, μπορούν να γίνουν όλα αυτά μαζί; Και ποια θα είναι η επίπτωση στους πολίτες και στα εταιρικά κέρδη;

Από τις χρηματαγορές περνάμε στην ενέργεια και στα εμπορεύματα. Ας δούμε τι υποσχέθηκε κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας του (Here is my 100-day action plan): 

-θα ανατρέψει όλες τις νομοθεσίες του Ομπάμα σχετικά με Κλιματική Αλλαγή και άντληση πετρελαίου στα ανοιχτά των ακτών των ΗΠΑ: εν μέρει το κάνει ήδη

-θα στηρίξει την βιομηχανία του άνθρακα: επίσης ξεκίνησε σιγά σιγά

-θα εγκρίνει όλους τους προτεινόμενους αγωγούς πετρελαίου και αερίου: και αυτό προχωράει

-θα επιτρέψει την άντληση πετρελαίου από δημόσιες γαίες: επίσης

-θα προωθήσει τις τεχνολογίες για την άντληση υδρογονανθράκων από σχιστόλιθο: επίσης

-θα ακυρώσει την συμφωνία του Παρισίου (Paris Climate Agreement) και θα σταματήσει να πληρώνει για τα περιβαλλοντογικά προγράμμaτα του ΟΗΕ: έγινε ήδη 

-θα επιταχύνει τις εγκρίσεις που χρειάζονται για γεωτρήσεις: ήδη συμβαίνει

Ποιες είναι οι πιθανές επιπτώσεις των προαναφερθέντων σε ενέργεια/ναυτιλία; Οι επενδύσεις σε γεωτρήσεις και αγωγούς θα ανέβουν (βλέπε oil services, midstream) και μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα θα ανέβει και η παραγωγή πετρελαίου και αερίου στις ΗΠΑ. Η τιμή των υδρογονανθράκων θα κρατηθεί χαμηλά (ίσως και πιο χαμηλά από τα σημερινά επίπεδα) αλλά θα αυξηθεί η μεταβλητότητα των τιμών λόγω αβεβαιότητας σε ζώνες ανάφλεξης, π.χ. στενά Ορμούζ, διώρυγα του Σουέζ, θάλασσα Νότιας Κίνας. Θα αυξηθούν οι πωλήσεις αυτοκινήτων αλλά θα περιοριστεί το κίνητρο για την ηλεκτρικοποίηση του στόλου (κακά νέα για την Tesla;). Κατά την ταπεινή μου άποψη όμως η παραγωγή άνθρακα στις ΗΠΑ δεν θα επανέλθει ποτέ στα παλαιότερα επίπεδα, για ποικίλους λόγους αλλά κυρίως επειδή το φυσικό αέριο θα παραμείνει φθηνό.

Στην ναυτιλία, για τα tankers τα νέα είναι σχετικά καλά αφού αυξημένη παραγωγή θα οδηγήσει σε περισσότερα φορτία και αύξηση των τόνων-μιλίων. Για το ξηρό φορτίο, τα νέα είναι ουδέτερα αφού η Κίνα είναι μακράν ο μεγαλύτερος παράγοντας που επηρεάζει αυτή την αγορά. Αρνητικός φυσικά θα είναι ένας τυχόν εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας. Στο  LNG τα αποτελέσματα θα είναι μάλλον ουδέτερα αφού τα πρότζεκτ έχουν μεγάλη περίοδο κατασκευής (construction lead time) και όποια επίσπευση τους πέφτει σε τεχνικά εμπόδια. Στα Containers εντοπίζω και το μεγαλύτερο πρόβλημα αν εφαρμοστούν πολιτικές απομονωτισμού. Το παγκόσμιο εμπόριο θα πληγεί και ο κλάδος αυτός και υποφέρει από μεγάλη μείωση ζήτησης. Τέλος, στο LPG τα πράγματα θα είναι θετικά αν αυξηθεί η παραγωγή αερίου και κατά συνέπεια οι εξαγωγές.

Για το χρυσό η προεδρία Τραμπ είναι θεωρητικά ευεργετική. Οι αναλυτές προέβλεπαν μια εκτόξευση στα $1,450-1,500/oz βάσει των υποσχέσεων για προστατευτισμό, των υψηλότερων γεωπολιτικών ρίσκων, αύξησης των δαπανών, και γενικότερης αβεβαιότητας. Μέχρι στιγμής αυτό δεν έχει συμβεί όμως.

Προσωπικά δεν μπορώ να καταλάβω ακόμα αν είναι εφικτά αυτά που υποσχέθηκε, όχι τόσο λόγω ικανότητας, αλλά κυρίως λόγω της (ισορροπημένης) δομής του αμερικάνικου πολιτικού συστήματος που δεν επιτρέπει στον πρόεδρο ελευθερία κινήσεων. Για να καταλάβουμε σε ποια κατεύθυνση θα κινηθεί θα πρέπει να κοιτάμε τις εξής ενδείξεις:

-Φορολογικές μεταρρυθμίσεις: θα μπορέσει να περάσει τον συνοριακό φόρο (border tax) για τις εισαγωγές; Θα μπορέσει να πείσει τις αμερικάνικες πολυεθνικές να μεταφέρουν τα κέρδη τους στην Αμερική;

-Αγωγοί πετρελαίου και αερίου: θα μπορέσει να επιταχύνει τις διαδικασίες για όλους τους αγωγούς; Θα μπορέσει να πιέσει τις τοπικές αρχές για τις περιβαλλοντογικές εγκρίσεις; Θα δώσει άδεια για γεωτρήσεις και για αγωγούς στις δημόσιες γαίες;

-Στάνταρντ κατανάλωσης αυτοκινήτων: θα αποσύρει την νομοθεσία Ομπάμα που απαιτεί μείωση κατανάλωσης των αυτοκινήτων; 

-Υποδομές: θα ξεκινήσει το πρόγραμμα επενδύσεων σε υποδομές τους επόμενους 6-12 μήνες; Σε ποιες υποδομές θα δοθεί έμφαση;

-Ανάπτυξη: θα τηρήσει την υπόσχεση για φοροαπαλλαγές; Είναι εν δυνάμει αναπτυξιακό μέτρο το οποίο μπορεί να γίνει και πληθωριστικό. Ο υπόλοιπος κόσμος όμως πως θα αντιδράσει; Ο προστατευτισμός είναι αρνητικός για το εμπόριο και την ανάπτυξη, μήπως την πληρώσουν τελικά  οι αναπτυσσόμενες αγορές;

Θα επανέρθω στο θέμα αφού πρώτα μελετήσω την εξέλιξη της προεδρίας. Το σίγουρο είναι ότι δεν πρόκειται για έναν "κανονικό" πρόεδρο και σαν επενδυτές πρέπει να έχουμε τα μάτια μας ορθάνοικτα. 

Παραπομπές:

*Ο Κυριάκος Μεζόπουλος είναι ναυλωτής στη ΒΡ στο Λονδίνο. Αποτελεί ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Greek Energy Forum, του σύνδεσμου Ελλήνων και Κυπρίων επαγγελματιών στο χώρο της ενέργειας. Οι απόψεις που εκφράζονται εδώ είναι αποκλειστικά δικές του.

k.mezopoulos@greekenergyforum.com