Η κρίση της Βραζιλίας "δίδαγμα" προς αναδυομένους

Του Κώστα Ράπτη

Είναι δυνατόν το ρεάλ να ανατιμάται έναντι του δολαρίου κατά 3,3%, ο δείκτης Bovespa του Χρηματιστηρίου του Σάο Πάολο να καταγράφει κέρδη της τάξης του 2,2%, φθάνοντας σε υψηλό τριμήνου και τα 5ετή CDS του βραζιλιάνικου δημόσιου χρέους να υποχωρούν κατά 10,96 μονάδες βάσης, στο χαμηλότερο επίπεδο από τον περασμένο Νοέμβριο, μόλις μία ημέρα αφότου ανακοινώθηκε ότι η οικονομία συρρικνώθηκε το 2015 κατά 3,8%, σημειώνοντας την μεγαλύτερη βουτιά της τελευταίας 25ετίας; Είναι, αν στο ενδιάμεσο έχουν καταγραφεί καταιγιστικές πολιτικο-δικαστικές εξελίξεις για τις οποίες οι αγορές δεν κρύβουν την ευαρέσκειά τους.

Το σκάνδαλο της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας Petrobras το οποίο μαίνεται εδώ και δύο χρόνια, "ακρωτηριάζοντας” πολιτικά την δεύτερη θητεία της προέδρου Dilma Roussef πήρε δραματική τροπή τα ξημερώματα της Παρασκευής οπότε η ομοσπονδιακή αστυνομία προσήγαγε βιαίως στον ανακριτή τον πρώην πρόεδρο της χώρας Luiz Inácio Lula da Silva, εμβληματική μορφή (και στήριγμα) της στροφής της Λατινικής Αμερικής προς τα αριστερά κατά την πρώτη δεκαετία του αιώνα.

Ο 70χρονος ιστορικός ηγέτης του Κόμματος των Εργατών (PT), προκάτοχος και μέντορας της Roussef, ερευνάται για την αγορά και ανακαίνιση μεταξύ 2010 και 2014 μίας πολυτελούς εξοχικής κατοικίας και ενός ακόμη ακινήτου χάρη στη "γενναιοδωρία” του επιχειρηματία José Carlos Bumlai και των κατασκευαστικών εταιρειών Odebrecht και OAS. Συνολικά, ο πρώην πρόεδρος, η οικογένειά του και το Ίδρυμα Lula φέρονται να εξασφάλισαν την ίδια περίοδο αθέμιτες διευκολύνσεις ύψους 30 εκατ. reais, ήτοι 8 εκατ. δολαρίων.

Η ισχυρή ομοσπονδιακή αστυνομία της Βραζιλίας υποστηρίζει ότι θα λάμψει η... Aletheia. Αυτή είναι η ονομασία που έλαβε η νεώτερη φάση της "Επιχείρησης Πλυντήριο”, η οποία απασχολεί 200 αστυνομικούς και 30 φορολογικούς ελεγκτές, αποδομώντας την ηγεσία του PT.

Κατά μία έννοια, ήταν αναμενόμενο ότι το σκάνδαλο των μιζών που εξασφάλιζαν οι προϊστάμενοι της Petrobras από υποψήφιους αναδόχους θα άγγιζε και τον Lula, εφόσον τα μεγέθη των συναλλαγών ήταν τόσο μεγάλα, ώστε θα ήταν αδύνατον να έχουν διαφύγει της προσοχής του ανθρώπου που είχε το ανώτατο αξίωμα από το 2003 έως και το 2010.

Όμως, η βίαιη προσαγωγή ενός πολιτικού που σε όλη τη θητεία του έχαιρε στρατοσφαιρικής δημοφιλίας δεν παύει να είναι ένα σοκ. Και βέβαια πολλαπλασιάζει τις πιθανότητες πρόωρου τερματισμού της προεδρίας της Dilma Roussef, η οποία δεν έχει μεν εμπλακεί προσωπικά στο ποινικό σκέλος της υπόθεσης (μολονότι πρώην υπουργός Ενέργειας η ίδια), τελεί όμως υπό τη δαμόκλειο σπάθη της διαδικασίας καθαίρεσης που ξεκίνησε η Βουλή των Αντιπροσώπων τον περασμένο Δεκέμβριο για δημοσιονομικές παραβιάσεις.

Μόλις την Πέμπτη, μάλιστα διέρρευσε στο περιοδικό IstoÉ η κατάθεση του γερουσιαστή του PT Delcídio do Amaral, ο οποίος έχει συλληφθεί από τον Νοέμβριο, με ενοποιητικές αναφορές στον Lula, ο οποίος φέρεται να προσπάθησε να "εξαγοράσει τη σιωπή” βασικών μαρτύρων.

Ωστόσο, ο Lula είναι "πολιτική μηχανή”. Εξ ού και μετά το πέρας της ανάκρισής του έδωσε συνέντευξη Τύπου στην οποία με τη συνήθη του μαχητικότητα κατηγόρησε τις διωκτικές αρχές ότι σκηνοθέτησαν ένα "θέαμα” (εφόσον δεν υπήρχε λόγος βίαιης προσαγωγής του τα ξημερώματα) και τους πολιτικούς του αντιπάλους ότι "δεν έχουν αφήσει την Dilma να κυβερνήσει”. Άφησε δε ανοικτό και το ενδεχόμενο να διεκδικήσει και πάλι την προεδρία του 2018.

Στις δημοσκοπήσεις, το ένα τέταρτο των Βραζιλιάνων πολιτών υποστηρίζει ότι η προσφορά του Lula προς τη χώρα ξεπερνά τα όποια παραπτώματά του, όμως το ήμισυ των ερωτηθέντων εκφράζει την αντίθετη άποψη. Είναι πάντως χαρακτηριστικό ότι υποστηρικτές του διαδήλωσαν έξω από το αστυνομικό κτήριο του αεροδρομίου του Σάο Πάολο, όπου διεξήχθη η πολύωρη ανάκριση, όπως και έξω από την οικία Lula στο προάστιο Σάο Μπερνάντο ντο Κάμπο, όπου συγκρούσθηκαν με συγκεντρωμένους αντιπάλους του πρώην προέδρου.

"Πρέπει να θυμόμαστε ότι ζούμε σε δημοκρατία και κανείς δεν είναι υπεράνω του νόμου” δήλωσε ο εκ των επικεφαλής της έρευνας Carlos Fernando dos Santos, ενώ η ομοσπονδιακή αστυνομία σε εμπρηστική ανακοίνωσή της τονίζει ότι "ο πρώην πρόεδρος Lula, εκτός από κομματικός ηγέτης, ήταν και ο τελικός υπεύθυνος για το διορισμό της ηγεσίας της Petrobras και ένας εκ των επωφεληθέντων από τα εξεταζόμενα εγκλήματα”.

Η Dilma Roussef περιορίσθηκε να εκφράσει τη λύπη της για την "αχρείαστη” αστυνομική επιδρομή στην οικία Lula, εφόσον ο πρώην πρόεδρος θα κατέθετε οικειοθελώς, αλλά επεσήμανε ότι η ίδια στηρίζει τους θεσμούς και η έρευνα πρέπει να φθάσει μέχρι τέλους.

Συνεργάτες της προέδρου, πάλι, εκφράζουν φόβους για ξέσπασμα κοινωνικής αναταραχής, ενώ ο υπουργός Εργασίας Miguel Rossetto δήλωσε ότι η βίαιη προσαγωγή συνιστά επίθεση "σε ό,τι αντιπροσωπεύει ο Lula” και "δεν αποτελεί απονομή δικαισύνης, αλλά άσκηση βίας”.

Εκτός των συνόρων, μηνύματα συμπαράστασης προς τον Lula έσπευσαν να απευθύνουν οι ιθύνοντες της Βενεζουέλας.

Είναι σαφές ότι οι εξελίξεις στη Βραζιλία πρόκειται να έχουν ισχυρό διεθνή αντίκτυπο. Καταρχάς, διότι η εμβάθυνση της πολιτικής κρίσης επιδεινώνει και την οικονομική, ενισχύοντας την προοπτική κρίσης χρέους και προσφυγής της χώρας στο ΔΝΤ. Κατά δεύτερον, διότι αφαιρεί οριστικά το "Β” από την ομάδα BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότιος Αφρική) που πρόβαλε προς στιγμήν ως οικονομικό και γεωπολιτικό αντίβαρο στη Δύση.

Το ότι η βραζιλιάνικη κρίση ξεδιπλώνεται γύρω από το σκάνδαλο της Petrobras είναι πολλαπλά διδακτικό για την τύχη όλων των αναδυόμενων χωρών – διότι η κρατική πετρελαϊκή εταιρεία συμβόλισε τόσο τις προηγούμενες ελπίδες "απογείωσης” της χώρας, όσο και την τωρινή της καθήλωση. Μόλις τον Δεκέμβριο του 2010 η Petrobras πραγματοποιούσε την μεγαλύτερη αύξηση μετοχικού κεφαλαίου στα παγκόσμια χρονικά, ύψους 70 δισ. δολαρίων. Όμως ήδη τον Σεπτέμβριο 2013 καταγραφόταν ως η πετρελαϊκή εταιρεία με τα μεγαλύτερα διεθνώς χρέη, ύψους 135 δισ. δολαρίων. Πλέον, με την τιμή του μαύρου χρυσού ισοπεδωμένη, οι ελπίδες για εκμετάλλευση των (ακριβής εξόρυξης) κοιτασμάτων στα βάθη του Ατλαντικού εξανεμίζονται.

Στην πραγματικότητα, η διαδρομή του PT εικονογραγεί τον απογοητευτικό απολογισμό όλων των (κεντρο)αριστερών κυβερνήσεων της Λατινικής Αμερικής τα προηγούμενα χρόνια: η απουσία σχεδίου διαφοροποίησης της οικονομίας και η εμβάθυνση της εξάρτησης από τις πρώτες ύλες (όσο το επέτρεπε αυτό το "μπουμ” των εμπορευμάτων), άφησε ευάλωτες τις εν λόγω χώρες στην παρούσα φάση, ενώ διέρρηξε και τους πολιτικούς δεσμούς ανάμεσα στις πολιτικές ηγεσίες (οι οποίες αξιοποίησαν στο έπακρο τις νέες ευκαιρίες προσωπικού τους πλουτισμού) και τα εκλογικά σώματα, τα οποία μετά την αρχική τους παθητικοποίηση λόγω των γενναιόδωρων κοινωνικών παροχών τώρα διατυπώνουν την δυσφορία τους στη μόνη διαθέσιμη γλώσσα της "κάθαρσης”. Κυβερνήσεις όπως της Αργεντινής, της Βενεζουέλας, της Βραζιλίας κ.ο.κ. αντιστάθηκαν με επιτυχία στις επιθέσεις των μέσων ενημέρωσης και των πολιτικών τους αντιπάλων, σε απόπειρες πραξικοπήματος, οικονομικούς πολέμους, κυρώσεις των ΗΠΑ κτλ. μόνο και μόνο για να βρεθούν να ηττώνται αδόξως από την κάλπη και τον εισαγγελέα.