Από τη συντακτική ομάδα του Bloomberg View
Η ιστορία θα με δικαιώσει, δήλωσε ο Φιντέλ Κάστρο το 1953, λίγο προτού αρχίσει να αφήνει το αποτύπωμά του στο παγκόσμιο στερέωμα. Έκανε λάθος. Κρατώντας στα χέρια του την εξουσία για σχεδόν μισό αιώνα, έφερε τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση στα πρόθυρα πυρηνικού πολέμου, προήγε την επανάσταση και την καταπίεση, ενώ μετέτρεψε τη νησιωτική του χώρα σε ένα παραδόπιστο, αστυνομικό κράτος. Ο θάνατός του θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο προς ένα καλύτερο μέλλον για την Κούβα -ιδιαίτερα εάν οι γείτονές της, ξεκινώντας με τις ΗΠΑ, επιδιώξουν τις κατάλληλες πολιτικές.
Όσο αδίστακτος ήταν, άλλο τόσο ήταν χαρισματικός. Ο Κάστρο κατάφερε να κρατήσει μακριά μια υπερδύναμη που βρισκόταν σε απόσταση μόλις 145 χιλιομέτρων από τις ακτές της Κούβας κυρίως μέσω της δύναμης της θέλησης και να καταστεί είδωλο αντιαμερικανισμού για τον μισό πλανήτη. Η ευφυής του στρατηγική να βρίσκει πάτρονες -πρώτα τη Σοβιετική Ένωση, και, στη συνέχεια, τη Βενεζουέλα- επέτρεψε στη χώρα να αντέξει το εμπάργκο των ΗΠΑ καθώς και τις δικές του οικονομικές πολιτικές, οι οποίες μετέτρεψαν την πιο προηγμένη οικονομία της Καραϊβικής σε "καμμένο χαρτί".
Κάθε απολογισμός της κληρονομιάς του πρέπει να αναγνωρίζει τα επιτεύγματα της κουβανικής επανάστασης: τα υψηλά ποσοστά αλφαβητισμού και ένταξης στην εκπαίδευση, τα χαμηλά επίπεδα εγκληματικότητας και παιδικής θνησιμότητας, τα σχετικά χαμηλά επίπεδα φτώχειας και ανισότητας και την καθολική υγειονομική περίθαλψη. Αλλά το τίμημα ήταν εξωφρενικό. Ο Κάστρο κατασπατάλησε τεράστιους οικονομικούς πόρους της χώρας και διέπρεψε στην παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Για δεκαετίες είχε μετατρέψει το νησί του σε φυλακή, οι πολίτες δεν απολάμβαναν την ελευθερία του λόγου, ενώ οι αντιφρονούντες δεν είχαν δικαίωμα να ταξιδέψουν και υπόκειντο σε αυθαίρετες συλλήψεις.
Το ερώτημα είναι τώρα πώς είναι ο καλύτερος τρόπος να μείνει πίσω αυτή η κληρονομιά. Ως παντοτινός αγγελιοφόρος των "los historicos" -της παλιάς επαναστατικής φρουράς- ο Κάστρο ήταν το προπύργιο της επαναστατικής θέρμης που παρεμπόδιζε τις πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Μετά την επίσκεψη του Προέδρου Μπαράκ Ομπάμα στην Κούβα το Μάρτιο, ο Κάστρο σχολίασε σαρκαστικά ότι "δεν χρειαζόμαστε από την αυτοκρατορία να μας δώσει τίποτα". Και παρά τις αντιδράσεις του, οι σχέσεις ΗΠΑ-Κούβας αποψύχθηκαν. Ο θάνατός του θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για ταχύτερη πρόοδο, τόσο στις σχέσεις με τις ΗΠΑ όσο και στην αποκατάσταση των ελευθεριών στη χώρα.
Σίγουρα, ο αδελφός του, Ραούλ, ο πρόεδρος της Κούβας από το 2008, δεν είναι ένας φιλελεύθερος εν αναμονή. Οι μεταρρυθμίσεις των τελευταίων ετών ήταν άτολμες. Η επίσκεψη Ομπάμα προκάλεσε την αμυντική στάση και τον απομονωτισμό της ηγεσίας του κόμματος, πράγμα που θα μπορούσε να συμβεί βραχυπρόθεσμα και μετά το χαμό του Κάστρο του προσβύτερου. Αν την ίδια στιγμή οι ΗΠΑ αναστρέψουν την πορεία της βελτίωσης των σχέσεων, όπως έχει απειλήσει ο εκλεγμένος πρόεδρος Donald Trump, ο θάνατος του Κάστρο θα μπορούσε να αποτελέσει οπισθοδρόμηση και όχι ευκαιρία. Οι μεγάλοι σε ηλικία πλέον επαναστάτες της Κούβας θα μπορούσαν να ξαναβρούν τη δυναμική τους -με κάποιο κόστος για τις ΗΠΑ και με τεράστιο κόστος για την Κούβα.
Ένα μικρό βήμα για να αποτραπεί αυτό το αποτέλεσμα θα ήταν η παρουσία του Προέδρου Ομπάμα στην κηδεία του Κάστρο. Με την επιστροφή του στην Αβάνα, ο Ομπάμα θα μπορέσει να εκφράσει τη δέσμευση των ΗΠΑ να προχωρήσουν τις σχέσεις τους με τον κουβανικό λαό, να εκφράσει το σεβασμό του για τα επιτεύγματά τους αλλά και τα δεινά που υπέστησαν υπό τον Κάστρο, και να επιβεβαιώσει ότι οι προοπτικές τους, με λίγη τύχη, ίσως μπορούν να βελτιωθούν.
