Του Leonid Bershidsky
Η κυβέρνηση της Τσεχικής Δημοκρατίας αποφάσισε να "επαναλανσάρει" την χώρα ως Τσεχία. Δεν έχει ζητηθεί η γνώμη των πολιτών, αλλά η κίνηση δείχνει να έχει κάποιο νόημα: Το νέο όνομα θα είναι πιο εύκολο να τυπωθεί πάνω σε αθλητικές μπλούζες, για παράδειγμα. Ίσως και άλλες χώρες στην Ευρώπη και την πρώην Σοβιετική Ένωση θα έπρεπε να εξετάσουν πολύ σοβαρά τις γεωγραφικές ονομασίες τους: Υπάρχουν μερικές για τις οποίες έχει νόημα.
Η Τσεχία ως μία πιο σύντομη ονομασία για την Τσεχική Δημοκρατία αποτελεί ήπιο επαναπροσδιορισμό ταυτότητας. Το όνομα δεν είναι καινούργιο -είχε χρησιμοποιηθεί ήδη από το 1634- και η πλήρης ονομασία θα εξακολουθήσει να χρησιμοποιείται. Το "Τσεχία” μπορεί να μην αποτελεί την καλύτερη επιλογή: Οι αγγλόφωνοι θα πρέπει να μάθουν πώς να το προφέρουν, ενώ σε άλλες γλώσσες που χρησιμοποιούν ήδη τη λέξη, αλλάζει σημαντικά ο τρόπος γραφής: "Cechia” στα ιταλικά, Chequia στα ισπανικά. Και πάλι το όνομα δεν είναι τόσο κακό όσο άλλες επιλογές που έχουν ακουστεί, όπως το "Czechlands” (αντικατοπτρίζοντας το γεγονός ότι η χώρα αποτελείται από τη Βοημία, τη Μοράβια και μέρος της Σιλεσίας) ή απλώς Βοημία, κάτι που δεν αρέσει σε όσους κατάγονται από τη Μοράβια.
Ίσως η κυβέρνηση είχε δίκιο που απέφυγε μία μεγάλη δημόσια συζήτηση. Είναι ωραίο να μπορέσουν να παρακάμψουν το δύσχρηστο "Δημοκρατία” και Τσέχοι γλωσσολόγοι και ιστορικοί έχουν δώσει την έγκρισή τους για το "Τσεχία”. Ο κόσμος πιθανότατα θα το συνηθίσει και δεν θα το συγχέει με την ταραχώδη ρωσική περιοχή της Τσετσενίας.
Η Τσεχική Δημοκρατία χρειάζεται επαναπροσδιορισμό ταυτότητας διότι έχει επιβιώσει από δύο παγκόσμιους πολέμους που επαναχάραξαν τα σύνορά της, την κατάρρευση του σοβιετικού μπλοκ και το διαζύγιο του 1993 με τη Σλοβακία. Γεγονότα σαν αυτά διαβρώνουν την ταυτότητα και τα σύμβολα μίας χώρας. Πολλά έθνη στην Αφρική και την Ασία έχουν μετονομαστεί και επαναλανσάρει τον εαυτό τους αναζητώντας ένα καλύτερο περίβλημα της αναδυόμενης κρατικής υπόστασής τους. Ιδού μερικές χώρες που μπορεί να θέλουν να μελετήσουν το τσεχικό παράδειγμα:
1. Η Σλοβακία και η Σλοβενία. Οι κόσμος τις μπερδεύει. Δεν βοηθάει το γεγονός ότι η Σλοβακία ονομάζεται "Slovensko” στα σλοβάκικα. Υπάρχει ακόμη και ιστοσελίδα που εξηγεί τη διαφορά στους ξένους. Η αστέρας του τένις Martina Hingis είναι από τη Σλοβακία και η σύζυγος του Donald Trump Melania είναι Σλοβένα -όμως πόσοι άνθρωποι το γνωρίζουν αυτό; Και τα δύο ονόματα δείχνουν τις σλαβικές ρίζες των χωρών, αλλά στην ουσία αποτελούν μια γενική, φτωχή περιγραφή των δύο διακριτών πολιτισμών που κρύβονται πίσω από αυτά -ο ένας μεσογειακός και ο άλλος της κεντροευρωπαϊκός. Οι δύο χώρες θα πρέπει να συζητήσουν για την αποσαφήνιση: Σίγουρα δεν θα υπάρχουν ονόματα και στους δύο πολιτισμούς που να είναι πιο διακριτά;
2. Η Γεωργία. Εκτός από το συνεχές μπέρδεμα με την πολιτεία των ΗΠΑ, οι Γεωργιανοί στερούνται πραγματικής σχέσης με την αγγλική ονομασία της χώρας τους, που είναι μία μεσαιωνική παραφθορά της ρωσικής Gruzia (που χρησιμοποιείται ακόμη στη Ρωσία). Οι ίδιοι οι Γεωργιανοί αποκαλούν τη χώρα τους Sakartvelo – ένα ωραίο όνομα και πολύ πιο εύκολο για τους αγγλόφωνους σε σχέση με το Magyarorszag, όπως αυτοαποκαλείται η Ουγγαρία λόγου χάρη. Η Γεωργία έχει ήδη προσπαθήσει να απαλλαχθεί από το ρωσικό όνομα που παραμείνει σε διάφορες γλώσσες, και έχει πείσει τους Ιάπωνες, για παράδειγμα, να εγκαταλείψουν το "Gurujiya" – αλλά υπέρ του "Γεωργία”, που μπερδεύει. Θα καλύτερα αν προσπαθούσε να υιοθετηθεί το "Sakartvelo".
3. Η "Μακεδονία”. Η διαμάχη της ονομασίας κρατά τη χώρα εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ. Αποτελεί ζήτημα έντονης εθνικής υπερηφάνειας (δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι Μακεδόνες προτιμούν να μην συμμετάσχουν ποτέ από το να το κάνουν με διαφορετική ονομασία) και ένα σημαντικό ζήτημα για την κυβέρνηση που έχει τοποθετήσει ένα τεράστιο άγαλμα του Αλεξάνδρου Γ' της Μακεδονίας, ή του Μέγα Αλέξανδρου, στο κέντρο της πρωτεύουσας, στα Σκόπια. Κι όμως η διαμάχη της ονομασίας με την Ελλάδα, που διεκδικεί τη μακεδονική δόξα, πλήττει την πρώην γιουγκοσλαβική δημοκρατία περισσότερο από ό,τι πλήττει την Ελλάδα. Μόνο τα μισά περίπου απ' όλα τα έθνη αποκαλούν τη "Μακεδονία” με το συνταγματικό της όνομα, και τα άλλα μισά έχουν κρατήσει το Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας ή ΠΓΔΜ – ένα δύσχρηστο ακρωνύμιο και μία περιττή υπενθύμιση της πρόσφατης αιματηρής ιστορίας. Ήρθε η ώρα για τους "Μακεδόνες” να συμφωνήσουν σε μία από τις συμβιβαστικές επιλογές που έχουν συζητηθεί όλα αυτά τα χρόνια – Άνω Μακεδονία ή Βόρεια Μακεδονία, για παράδειγμα.
4. Το Καζακστάν. Δύο χρόνια πριν, ο πρόεδρος της χώρας Nursultan Nazarbayev, πρότεινε να ξεφορτωθούν το "σταν” και να αποκαλούν τη χώρα "Kazak Eli” (Καζάκικο Έθνος), προκειμένου η πλούσια σε πετρέλαιο και συγκριτικά σύγχρονη και δυναμική χώρα του να μην ομαδοποιείται με άλλα λιγότερο επιτυχημένα "σταν”. Όπως οι Τσέχοι, οι Καζάκοι είχαν κατά νου το μάρκετινγκ. Ωστόσο δεν δώθηκε το νέο όνομα και ο Nazarbayev δεν επανέφερε την ιδέα – ενδεχομένως διότι το εμπόρευμα που συνδέεται με τον πλούτο της χώρας δεν είναι ιδιαίτερα εμπορεύσιμο υπό οποιοδήποτε όνομα δεδομένης της κατάρρευσης των τιμών του πετρελαίου.
Δεν έχουν υπάρξει μεγάλοι πόλεμοι ή ταραχές στην Ευρώπη για περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα. Το ξεσκόνισμα ορισμένων ονομασιών χωρών μπορεί να παράξει κάτι περισσότερο από μία επίδραση μάρκετινγκ: Η Ευρώπη και ο μετασοβιετικός χώρος πρέπει να συνεχίσουν να κινούνται για να αποτινάξουν το επώδυνο παρελθόν τους.
