Οι χειρότεροι εφιάλτες στην εξώπορτα των αγορών

Του Βασίλη Γεώργα

Τη φετινή πρωτοχρονιά οι αγορές δεν πήραν τον συνηθισμένο σάκο με τα δώρα που τους επιφυλάσσει κάθε χρόνο ο Ιανουάριος. Αυτό που υπάρχει εδώ και μια εβδομάδα στην εξώπορτα των χρηματιστηρίων μοιάζει περισσότεροι με τον Ασκό του Αιόλου που άνοιξε απότομα και κατατρομοκρατεί όλους όσους, από την Αθήνα μέχρι το Πεκίνο και από τη Νέα Υόρκη μέχρι το Παρίσι, είναι ακόμη ζαλισμένοι από την επήρεια των θετικών προσδοκιών του νέου χρόνου.

Ένας ορυμαγδός με τους χειρότερους εφιάλτες που μόλις λίγες μέρες νωρίτερα, διεθνείς αναλυτές χαρακτήριζαν ως τους "Μαύρους Κύκνους" του 2016, έχει πλέον ξεχυθεί με ένα σπάνιο συγχρονισμό στους δρόμους των αγορών, και προκαλεί αναταραχή και μετακινήσεις κεφαλαίων που όμοιές τους είχαν εδώ και 15 χρόνια να ζήσουν οι επενδυτές. Πριν συμπληρωθεί η πρώτη εβδομάδα του Ιανουαρίου, οι απώλειες σε επίπεδο δεικτών προσεγγίζουν το 7-10% στις μεγάλες αγορές του πλανήτη όπως η Wall Street, η Φρανκφούρτη και το χρηματιστήριο του Λονδίνου, ενώ είναι αρκετά μεγαλύτερες για τις αναπτυσσόμενες αγορές οι οποίες παράλληλα πληρώνουν μεγάλο τίμημα από τους κραδασμούς της πτώσης των εμπορευμάτων και του πετρελαίου.

Παρότι οι αγορές έχουν ξαναπέσει πολύ σε τόσο μικρό διάστημα και έχουν ανακάμψει σε νέα υψηλά στη συνέχεια, αρκετοί πιστεύουν ότι αυτή τη φορά τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ο μετρ της κερδοσκοπίας George Soros "ανήγγειλε" προχθές το ξεκίνημα μιας νέας κρίσης παρόμοιας με εκείνη του 2008, και μολονότι τα τελευταία χρόνια όλοι όσοι έσπευσαν να γίνουν μάντεις κακών, διαψεύστηκαν παταγωδώς από τις ίδιες τις αγορές, η άποψή αυτή κερδίζει όλο και περισσότερους οπαδούς.

Η αιτία που πληθαίνουν γεωμετρικά πλέον οι "Ρουμπινί" των αγορών είναι εμφανής: οι περισσότεροι από όσους ασχολούνται με τις μετοχές, αναγνωρίζουν ότι χωρίς ουσιαστικούς θεμελιώδεις λόγους και μετά από επτά συναπτά χρόνια χρηματιστηριακής ευφορίας και αστείρευτης ρευστότητας που έχει οδηγήσει 150-250% υψηλότερα τα αμερικανικά και ευρωπαϊκά χρηματιστήρια, έχει δημιουργηθεί πλέον μια χρηματιστηριακή φούσκα γιγαντιαίων διαστάσεων η οποία ανά πάσα στιγμή κινδυνεύει να σπάσει.

Η κεφαλαιοποίηση των χρηματιστηρίων διαμορφώνεται ήμερα κοντά στα 65 τρισεκατομμύρια δολάρια, όταν πίσω στα χαμηλά του 2008 ήταν περίπου 32 τρισ. δολάρια. Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Κίνα το ποσοστό της κεφαλαιοποίησης των χρηματιστηρίων σε σχέση με το ΑΕΠ ξεπερνά κατά πολύ το 110%, στην Νότια Αφρική είναι πάνω από 320%, στη Σιγκαπούρη 230%, ενώ όταν στην Ελλάδα διαμορφώνεται στο 20% (η χαμηλότερη παγκοσμίως λόγω του αυξημένου πολιτικού και οικονομικού ρίσκου), ο μέσος όρος των ευρωπαϊκών αγορών είναι στο 70%. Προφανώς τα νούμερα αυτά δεν συμβάλλουν στην επενδυτική εμπιστοσύνη καθώς υποδηλώνουν ότι οι περισσότερες αγορές είναι ακριβά αποτιμημένες και δεν τους έχουν μείνει και πολλά να προεξοφλήσουν από τη θετική πλευρά ειδικά σε μια χρονιά τόσο μεγάλων προκλήσεων όσο η φετινή.  

Είναι, ωστόσο, δύσκολο να διακρίνει κανείς ποιες είναι οι αιτίες και ποιες οι αφορμές για την απότομη πτώση των μετοχών στην παγκόσμια αγορά που έχουν εξαϋλώσει πάνω από 2,5 τρισ. δολαρίων χρηματιστηριακού κεφαλαίου με το "καλημέρα" του 2016. Και είναι ακόμη πιο δύσκολο να εκτιμήσει κανείς αν είναι τώρα η ώρα μιας μεγάλης διόρθωσης ή της έναρξης της bear market που πολλοί περιμένουν ότι θα εκδηλωθεί κάποια στιγμή για να "κάψει" μέρος από τα 5 τρισ. δολάρια

Η επιβράδυνση στην Κίνα και οι επιπτώσεις στις χρηματιστηριακές αγορές της αποτελούν το διεθνές "πρωτοσέλιδο" των ημερών και  πολλοί έχουν αρχίσει να μιλούν πλέον για το σκάσιμο της μεγάλης οικονομικής φούσκας που απειλεί να βυθίσει πίσω στην ύφεση τις εξαρτημένες οικονομίες της Δύσης.

Πίσω, όμως,  από τις γιγαντιαίες μετακινήσεις κεφαλαίων  που καταγράφονται όχι μόνο στην Κίνα, αλλά συνολικά στις αναδυόμενες οικονομίες του πλανήτη (π.χ πέρυσι μόνο από την Τουρκία οι ξένοι επενδυτές απέσυραν πάνω από 10 δις. δολάρια), βρίσκεται πλέον η αλλαγή της νομισματικής πολιτικής των ΗΠΑ όπου το τέλος του κύκλου της ποσοτικής χαλάρωσης και η έναρξη του κύκλου ανόδου των επιτοκίων, ωθεί τους επενδυτές να αποσύρουν κεφάλαια.

Το μοτίβο της προεξοφλούμενης "καταστροφής κεφαλαίου" διανθίζεται από τα πλάνα της των τρομοκρατικών απειλών που κατακλύζουν σε καθημερινή βάση πλέον την Ευρώπη, τον όξυνση των γεωπολιτικών κινδύνων που αναδύονται από την αυξανόμενη ένταση στη Μέση Ανατολή και συνολικά την Ευρασία,  και τα διαλυτικά φαινόμενα που επηρεάζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση με αφορμή την προσφυγική κρίση.

Όλα αυτά συμβαίνουν ενώ η κρίση χρέους διεθνώς και ειδικά στην Ευρώπη, βράζει σκεπασμένη κάτω από το καπάκι των πολιτικών ποσοτικής χαλάρωσης και με τη Γερμανία να αρνείται πεισματικά την περαιτέρω τραπεζική ενοποίηση μέσω της κοινής εγγύησης των καταθέσεων, αλλά και η παγκόσμια οικονομία συνεχίζει να παραπαίει στη στασιμότητα με προσδοκώμενους ρυθμούς ανάπτυξης 2,9% για φέτος , αδυνατώντας να ξεφύγει ουσιαστικά από την κρίση του 2008.

Όλα τα παραπάνω, όμως, είναι λιγότερο ή περισσότερο γνωστά και οι αγορές τα γνωρίζουν και τα συζητάνε εδώ και μήνες αν όχι τα τελευταία χρόνια, αλλά έχουν εκπαιδευτεί να παίζουν με τον κίνδυνο και να σκαρφαλώνουν στον τοίχο της ανησυχίας. Εκεί έξω υπάρχει και αυτή τη φορά ένα μεγάλο περιβόλι εκτιμήσεων και προβλέψεων για κάθε ενδεχόμενο, και μια χρηματοπιστωτική βιομηχανία γιγαντιαίων διαστάσεων με πλοκάμια ακόμη και στην τελευταία γωνιά του πλανήτη, που εκμεταλλεύεται την τεράστια ρευστότητα και την απουσία εναλλακτικών αποδόσεων στα περισσότερα περιουσιακά στοιχεία πλην των μετοχών, και τρέφεται από τους φόβους και τις προσδοκίες των επενδυτών, για να κερδίζει.

Το ερώτημα του "ενός εκατομμυρίου" είναι και αυτή τη φορά ίδιο: Θα είναι πράγματι το 2016 η χρονιά που τα χρηματιστήρια θα κορυφώσουν και θα ξεκινήσουν μια νέα μεγάλη κάθοδο βάζοντας σε περιπέτειες την παγκόσμια οικονομία, ή και πάλι η παρτίδα θα σωθεί από ένα νέο κατακλυσμό ρευστότητας όπως συμβαίνει κάθε φορά τα τελευταία χρόνια;