Αβεβαιότητα στην Ισπανία μετά τις εκλογές

του Vincenzo Scarpetta

Το αμφίβολο αποτέλεσμα ρίχνει την Ισπανία σε πολιτική αβεβαιότητα

Οι ισπανικές εκλογές ήταν πάντα πιθανό να φέρουν ως αποτέλεσμα μια κατακερματισμένη βουλή. Ωστόσο, το αποτέλεσμα που βγήκε από τις εκλογές της Κυριακής είναι ακόμη πιο μπερδεμένο από ό,τι ανέμενα. Το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα (ΡΡ) του πρωθυπουργού Mariano Rajoy, τερμάτισε πρώτο και εξασφάλισε 123 από τις 350 έδρες στην κάτω βουλή του ισπανικού κοινοβουλίου -63 λιγότερες από ό,τι στις γενικές εκλογές του 2011 και 53 λιγότερες από αυτές που απαιτούνται για να σχηματιστεί απόλυτη πλειοψηφία.

Το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSOE) ήρθε δεύτερο με 90 έδρες, και ακολούθησε το Podemos με 69 έδρες και το κεντρώο Ciudadanos με 40. Από τις υπόλοιπες 28 έδρες που απομένουν, τις 26 έλαβαν περιφερειακά κόμματα και δύο έλαβε η Ενωμένη Αριστερά (Izquierda Unida, IU).

Ο δικομματισμός τραυματίστηκε, αλλά δεν έχει πεθάνει

Όπως ανέμενα, τα δύο παραδοσιακά κόμματα τα έχουν πάει αρκετά καλά συνολικά δεδομένου και του πλαισίου βάσει του οποίου πολλοί προέβλεπαν το θάνατό τους -και με τη βοήθεια του ισπανικού εκλογικού συστήματος. Τόσο το ΡΡ όσο και το PSOE υπέστησαν απώλειες σε σχέση με πριν από τέσσερα χρόνια, αλλά μαζί κατόρθωσαν να συγκεντρώσουν άνω του 50% σε πανελλαδικό επίπεδο -περισσότερο από ό,τι προβλεπόταν από τις δημοσκοπήσεις- και κέρδισαν περισσότερο από το 60% των εδρών.

ΚΑι τα δύο κόμματα ωστόσο είναι πολύ μακριά από το να κατακτήσουν την απόλυτη πλειοψηφία. Όπως ήταν αναμενόμενο, ο Rajoy αξίωσε το δικαίωμα να έχει τον πρώτο λόγο στον σχηματισμό νέας κυβέρνησης ως ο ηγέτης του κόμματος με τις περισσότερες ψήφους. Ο Σοσιαλιστής ηγέτης Pedro Sanchez παραδέχθηκε την ήττα του και αναγνώρισε ότι το Rajoy δικαιούται να έχει μια πρώτη προσπάθεια. Χωρίς να υπάρχει ένας προφανής συνδυασμός στον ορίζοντα, θα χρειαστούν πολλά παζάρια και προσπάθεια προκειμένου η Ισπανία να αποφύγει την επανάληψη των εκλογών.

Πώς το έκανε αυτό το Podemos;

Σε ό,τι αφορά τα δύο νεοσυσταθέντα κόμματα, το Podemos τα πήγε καλύτερα από ό,τι αναμενόταν ενώ το Ciudadanos απογοήτευσε. Σε κάποιο σημείο το βράδυ των εκλογών, τα exit polls έδειχναν το Podemos -το οποίο δεν υπήρχε ως κόμμα πριν από δύο χρόνια- να καταλαμβάνει ακόμη και την δεύτερη θέση, πιο πάνω από το PSOE. Το κόμμα υπό την ηγεσία του Pablo Iglesias έχει βιώσει μια μεγάλη αύξηση τις τελευταίες εβδομάδες. Πώς το έκανε αυτό; Προσωπικά θεωρώ ότι το Podemos διεξήγε μια πολύ αποτελεσματική προεκλογική εκστρατεία. Το κόμμα επέστρεψε στις ρίζες του και έβαλε πολύ έμφαση στην καταγραφή του ιστορικού διαφθοράς των παραδοσιακών κομμάτων.

Ο Iglesias, ο οποίος είναι πολύ άνετος στην τηλεόραση, συμμετείχε σε αποφασιστικά debates ως αουτσάιντερ που δεν είχε τίποτα να χάσει -για αυτό και ήταν ο πιο χαλαρός από όλους τους υποψηφίους. Βοηθήθηκε επίσης από το γεγονός ότι τα δύο παραδοσιακά κόμματα, και κυρίως το PSOE, στόχευσαν τις επιθέσεις τους στο Ciudadanos στην τελική ευθεία της εκστρατείας, ίσως επειδή είχαν αρχίσει να θεωρούν μικρότερη απειλή το Podemos. Είναι σημαντικό ότι το Podemos κατόρθωσε να μεταφέρει το μήνυμα ότι το Ciudadanos θα είχε τελικά συνάψει συμφωνία με ένα από τα δύο παλαιότερα κόμματα -που σημαίνει ότι το να ψηφίσει κανείς υπέρ του, στην πραγματικότητα δεν θα επέφερε καμιά σημαντική αλλαγή.

Το γεγονός ότι το POdemos εγκατέλειψε μερικές από τις πιο ριζοσπαστικές του οικονομικές προτάσεις -τον έλεγχο για το ισπανικό δημόσιο χρέος, για παράδειγμα- θα μπορούσε να είχε βοηθήσει να κερδίσει κάποιους αναποφάσιστους ψηφοφόρους. Αξίζει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι το Podemos συμμετείχε στις εκλογές από κοινού με τοπικά κόμματα, σε τρεις σημαντικές περιφέρειες: στην Καταλονία, στην Γαλικία και στην Comunidad Valenciana. Αυτό ασφαλώς το βοήθησε.

Από την άλλη πλευρά, το Ciudadanos ήταν κατά κάποιον τρόπο το θύμα της δικής του επιτυχίας. Καθώς όλο και περισσότερες δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι το κόμμα θα ήταν ο πραγματικός kingmaker αυτών των εκλογών, ο ηγέτης του Albert Rivera φάνηκε να αισθάνεται την πίεση και έγινε όλο και πιο νευρικός. ΑΥτό επηρέασε τις αποδόσεις του σε καθοριστικά debates. Επιπλέον, το γεγονός ότι σχεδόν όλοι έκαναν εικασίες για το ποιο από τα δύο παραδοσιακά κόμματα θα κατέληγε να υποστηρίζει το Ciudadanos, δεν βοήθησε τον ηγέτη του -καθώς ήταν όλο και περισσότερο συνδεδεμένος με το παλαιό καθεστώς.

Τα νέα κόμματα δεν έχουν κανένα κίνητρο να στηρίξουν τα παλιά

Οι διαπραγματεύσεις θα είναι δύσκολες, και η εχθρότητα μεταξύ των κομμάτων που χαρακτήρισε ένα μεγάλο μέρος της προεκλογικής εκστρατείας, δεν θα βοηθήσει. Στην καλύτερη περίπτωση, η Ισπανία θα καταλήξει με μια αδύναμη κυβέρνηση η οποία θα ήταν απίθανο να βγάλει μια τετραετή θητεία. Στην χειρότερη περίπτωση, οι Ισπανία μπορεί να οδηγηθούν ξανά στις κάλπες σχετικά σύντομα. Η μάλλον απαισιόδοξή μου εκτίμηση, βασίζεται σε σειρά από λόγους.

Πρώτον, δεδομένου ότι οι ισπανικές εκλογές χαρακτηρίστηκαν ως μια μάχη μεταξύ της "παλαιάς” και της "νέας” πολιτικής, εξ ορισμού οι Podemos και Ciudadanos δεν έχουν κανένα κίνητρο να μπουν σε έναν συνασπισμό που τελικά θα ενισχύσει τα παλαιότερα κόμματα. Τόσο ο Rivera όσο και ο Iglesias είναι καλύτερα σε μια κατάσταση όπου μια υποθετικά μονοκομματική κυβέρνηση μειοψηφίας πρέπει να επιστρατεύει τις κοινοβουλευτικής πλειοψηφίες για κάθε περίπτωση ξεχωριστά.

Γιατί ένας ευρύς συνασπισμός μεταξύ ΡΡ-PSOE ακόμη δεν φαίνεται βιώσιμος

Τίποτα δεν είναι απίθανο στην πολιτική, αλλά είναι δίκαιο να πούμε ότι ο ηγέτης του PSOE, Sanchez, ουσιαστικά θα διέπραττε πολιτική αυτοκτονία εάν γινόταν ο μικρός εταίρος σε έναν ευρύ συνασπισμό με το ΡΡ.

Πριν από κάποιες ημέρες, σε μια τηλεοπτική συζήτηση που παρακολούθησαν εκατομμύρια Ισπανών, ο Sanchez είπε στον Rajoy:

"Εάν κερδίσεις, το κόστος για τη δημοκρατία θα είναι τεράστιο διότι ο πρωθυπουργός πρέπει να είναι ένα αξιοπρεπές άτομο -και εσείς δεν είστε”.

Για εμένα, και για τους Σοσιαλιστές ψηφοφόρους, αυτό ακούγεται σαν μια εγγύηση ότι το Sanchez δεν θα μπει σε έναν κυβερνητικό συνασπισμό με τον Rajoy. Πιο γενικά, η αντίθετη φύση της ισπανικής πολιτικής -ένα κοινό χαρακτηριστικό στη Νότια Ευρώπη- τείνει να καθιστά αυτού του είδους τη λύση δύσκολη, το λιγότερο. Η Ελλάδα και το ΠΑΣΟΚ είχαν ήδη προειδοποιήσει. Το ΠΑΣΟΚ μπήκε σε έναν μεγάλο συνασπισμό με την κεντροδεξιά Νέα Δημοκρατία και είδε την εκλογική του στήριξη να διαβρώνεται από τον ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα της αριστεράς. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε γιατί το Sanchez μπορεί να δει έναν ευρύ συνασπισμό ως ένα δώρο στο Podemos και την πιθανή αναγγελία θανάτου του PSOE ως το κύριο κόμμα της αριστεράς στην Ισπανία.

Μια συμμαχία PSOE-POdemos-Ciudadanos επίσης μοιάζει εκτός συζήτησης

Ενώ ο ηγέτης του Ciudadanos, Rivera, έχει δηλώσει πως είναι πρόθυμος να απέχει από την αρχική ψήφο εμπιστοσύνης για να διευκολύνει την δημιουργία μιας κυβέρνησης μειοψηφίας, έχει επίσης δηλώσει ότι θα ψήφιζε εναντίον οποιασδήποτε κυβέρνησης περιλαμβάνει το Podemos. Αυτό φαίνεται να αποκλείει την πιθανότητα μιας τριπλής συμμαχίας μεταξύ του PSOE και των δύο νεοσυσταθέντων κομμάτων.

Αποτελούν επιλογή τα μικρότερα κόμματα;

Υπήρξαν ήδη πολλές εικασίες για το εάν μπορεί να επιτευχθεί μια κυβέρνηση μειοψηφίας με τη στήριξη από τα μικρότερα περιφερειακά κόμματα. Τόσο ο πρώην Σοσιαλιστής πρωθυπουργός, Felipe Gonzalez το 1993 και ο κεντροδεξιός διάδοχός του, Jose Maria Aznar το 1996, προσέγγισαν το καταλανικό μετριοπαθές εθνικιστικό κόμμα Convergencia i Unio (CiU) για παράδειγμα.

Ωστόσο, 20 χρόνια αργότερα η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική. Μπορούν είτε το ΡΡ είτε το PSOE να ζητήσουν βοήθεια από τα ίδια καταλανικά κόμματα που τώρα μονομερώς πιέζουν για έναν "οδικό χάρτη” προς την ανεξαρτησία; Θα ήταν διατεθειμένοι οι Rajoy και Sanchez να προχωρήσουν σε σημαντικές παραχωρήσεις -που κατά πάσα πιθανότητα θα περιλαμβάνουν το ενδεχόμενο διεξαγωγής ενός δεσμευτικού δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία;

Αυτός είναι ένας σημαντικός παράγοντας που πρέπει κανείς να έχει στο μυαλό του, δεδομένου ότι το κόμμα του υπηρεσιακού προέδρου της Καταλονίας, Artur Mas και του συμμάχου του, τηε Καταλανικής Ρεπουμπλικανικής Αριστεράς (ERC), καταλαμβάνουν μαζί 17 από τις 26 έδρες που έχουν καταλάβει τα περιφερειακά κόμματα.

Ο Sanchez μπορεί να βρεθεί υπό πίεση να αφήσει τον Rajoy να κυβερνήσει

Ο ηγέτης του PSOE, Sanchez, κατέστησε σαφές ότι η μπάλα είναι στο γήπεδο του Rajoy. Αργά ή γρήγορα ωστόσο, θα περιμένω από τον Rajoy να προσπαθήσει να εμπλέξει ξανά τον Sanchzez. Ενας τρόπος να το κάνει αυτό θα ήταν να καλέσει το PSOE να βάλει μπροστά το συμφέρον της Ισπανίας και να επιτρέψει μια κυβέρνηση μειοψηφίας του ΡΡ να καταλάβει την εξουσία, τουλάχιστον με το να απόσχει από την αρχική ψήφο εμπιστοσύνης.

Σε εκείνο το σημείο, θα ασκούνταν κάποια σοβαρή πίεση στον Sanchez. Για την ώρα, το PSOE έχει δηλώσει ότι θα ψηφίσει εναντίον του Rajoy. Αλλά όταν η πίεση ενταθεί, ο Σοσιαλιστής ηγέτης θα πρέπει ουσιαστικά να αποφασίσει εάν θέλει να πάρει την ευθύνη για το ότι θα σπρώξει την Ισπανία ένα βήμα πιο κοντά στις εκλογές -ιδιαίτερα εάν δεν έχει μια αξιόπιστη εναλλακτική να προσφέρει. Σε αντίθεση με τα νέα κόμματα, το PSOE θα μπορούσε κάλλιστα να πληρώσει ένα τίμημα για το ότι θα φανεί να τορπιλίζει την πιθανότητα δημιουργίας κυβέρνησης.

Τα επόμενα βήματα

Η πρώτη συνεδρίαση της νέας ισπανικής Βουλής είναι προγραματισμένη για τις 13 Ιανουαρίου. Με βάση την προηγούμενη εμπειρία, αυτό σημαίνει ότι η συζήτηση για την ανάληψη της εξουσίας -που θα ακολουθηθεί από μια ψήφο εμπιστοσύνης- είναι απίθανο να λάβει χώρα μέχρι τουλάχιστον τα τέλη Ιανουαρίου. Στην πρώτη ψηφοφορία, ο διορισθείς πρωθυπουργός χρειάζεται μια απόλυτη πλειοψηφία (176 ψήφους υπέρ). Από τη δεύτερη ψηφοφορία, μια απλή πλειοψηφία, με τα "ναι” να ξεπερνούν τα "΄όχι”, είναι αρκετή.

Όπως εξήγησα εδώ, εάν η πρώτη ψηφοφορία εμπιστοσύνης δεν είναι επιτυχημένη για τη νέα κυβέρνηση, το ισπανικό σύνταγμα δίνει ένα όριο δυό μηνών για να προσπαθεί. μετά από αυτό, πρέπει να προκηρυχθούν νέες εκλογές.

Η πορεία προς αυτές τις ισπανικές εκλογές, συγκέντρωσε εντυπωσιακή μικρή προσοχή από τα μέσα ενημέρωσης και τις αγορές. Αλλά με τόσο μεγάλη αβεβαιότητα, θεωρώ ότι όλοι θα παρακολουθήσουν τις επόμενες εξελίξεις πολύ πιο στενά από εδώ και στο εξής.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://openeurope.org.uk/blog/uncertainty-rules-in-spain-after-messy-election-outcome/