Νέος κουρδικός "πονοκέφαλος" για την Άγκυρα

Του Κώστα Ράπτη

Η συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου του απερχόμενου πρωθυπουργού της Τουρκίας Ahmet Davutoğlu είχε ιδιόμορφο χαρακτήρα – και όχι μόνο επειδή ήταν η πρώτη μετά τις πρόσφατες (και τόσο δυσάρεστες για τους κυβερνώντες) βουλευτικές εκλογές. Παρόντες στη συνεδρίαση ήσαν ο αρχηγός του γενικού επιτελείου των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στρατηγός Necdet Özel και ο αρχηγός του Στρατού Ξηράς Hulusi Akar προκειμένου να ενημερώσουν για τις τελευταίες εξελίξεις στην συρο-τουρκική μεθόριο.

Την προηγουμένη, είχαν κάνει τον γύρο του κόσμου οι συγκλονιστικές σκηνές των αμάχων που προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να εισέλθουν στην τουρκική επικράτεια από το πέρασμα του Akçakale. Η Υπάτη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες υπολογίζει σε 23.000 τους αμάχους οι οποίοι έχουν καταφύγει στην τουρκική επαρχία της Şanlıurfa από τις 2 Ιουνίου οπότε κλιμακώθηκαν οι μάχες στην άλλη πλευρά των συνόρων για την κατάληψη της συριακής πόλης Tel Abyad.

Πολιορκητές του Tel Abyad ήσαν οι Κούρδοι μαχητές των Μονάδων Λαϊκής Αυτοπροστασίας (YPG), στρατιωτικού σκέλους του PYD, αδελφής οργάνωσης του ΡΚΚ στη Συρία και πολιορκούμενοι οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους οι οποίοι ελέγχουν την πόλη από τον Ιανουάριο του 2014.

Το Tel Abyad (που ονομαζόταν στα κουρδικά Gre Spi, πριν από την εκστρατεία "εξαραβισμού” που εξαπέλυσε το Μπάαθ τη δεκαετία του '60) είχε καταληφθεί τον Σεπτέμβριο του 2013 από μία συμμαχία ισλαμιστών αντιπάλων του καθεστώτος της Δαμασκού, στην οποία πρωτοστατούσε το Μέτωπο Al-Nusra – ωστόσο άλλαξε χέρια όταν τμήμα των ανταρτών προσχώρησε στο Ισλαμικό Κράτος. Ο κουρδικός πληθυσμός του Tel Abyad και 18 γειτονικών χωριών (περίπου 12.000 άνθρωποι επί συνόλου 25.000) είχε εκδιωχθεί δια της βίας από τον Ιούλιο του 2013.

Η στρατηγική σημασία της πόλης δεν μπορεί να υποτιμηθεί: αποτελεί κόμβο για την επικοινωνία της Raqqa, οιονεί πρωτεύουσας του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία, με την τουρκική επικράτεια, από την οποία εισρέουν εθελοντές μαχητές και εφόδια. Παράλληλα το Tel Abyad βρίσκεται ανάμεσα στα δύο αυτόνομα κουρδικά "καντόνια” της Jazeera και του Kobane, που ελέγχονται από το YPG, μετά την αναδίπλωση των συριακών κυβερνητικών δυνάμεων. 

Η αποτυχία της πολιορκίας του Kobane από τους τζιχαντιστές το 2014 αποτέλεσε σημείο καμπής όχι μόνο σε στρατιωτικό επίπεδο, ως η πρώτη σοβαρή αποτυχία του Ισλαμικού Κράτους, αλλά κυρίως σε πολιτικό, αποξενώνοντας οριστικά το κουρδικό στοιχείο της Τουρκίας από το κόμμα του Tayyip Erdoğan, ο οποίος είχε σπεύσει απαθώς να προαναγγείλει την πτώση της πόλης. Μάλιστα ο Τούρκος πρόεδρος είχε εκφράσει δημοσίως τη δυσφορία του για τις αεροπορικές επιδρομές που πραγματοποίησε στην περιοχή ο υπό τις ΗΠΑ διεθνής συνασπισμός κατά του Ισλαμικού Κράτους, εφόσον αυτές δεν δικαιολογούνταν από την ανάγκη προστασίας αμάχων, αλλά συνιστούσαν έμπρακτη στήριξη προς το συριακό παρακλάδι του "τρομοκρατικού” ΡΚΚ.

Από την Δευτέρα και μετά οι Τούρκοι ιθύνοντες έχουν πολύ περισσότερους λόγους να δυσφορούν. Ο εκπρόσωπος του YPG, Redur Khalil δήλωσε προς το Associated Press ότι το μεγαλύτερο μέρος του Tel Abyad ελέγχεται από τους Κούρδους μαχητές, οι οποίοι τις προηγούμενες μέρες προωθήθηκαν τόσο από την πλευρά του Kobane, όσο και από τη Serekaniye της Jazeera. Την πληροφορία επιβεβαίωσε, μιλώντας στην Today's Zaman, ο δήμαρχος της πόλης, Ιbrahim Bellud, αναφέροντας ότι οι περισσότεροι τζιχαντιστές αναχώρησαν για τη Raqqa παίρνοντας μαζί τους ό,τι το πολύτιμο είχε το Tel Abyad, από 40.000 σάκους σιτηρών μέχρι τον εξοπλισμό του τοπικού νοσοκομείου.

Η Άγκυρα με ανησυχία διαπιστώνει ότι η επιχείρηση ανακατάληψης του Tel Abyad διεξήχθη σε συνεργασία του YPG με την τοπική αραβική αντικαθεστωτική οργάνωση Burkan al-Firat, υπό την αεροπορική κάλυψη του διεθνούς συνασπισμού. Το νέο δεδομένο που προκύπτει είναι συνεπώς η de facto ενοποίηση των δύο από τα τρία κουρδικά καντόνια της Συρίας, σε μία έκταση παράλληλη με τα τουρκικά σύνορα που φθάνει μέχρι το αυτόνομο ιρακινό Κουρδιστάν (γεγονός που μεταξύ άλλων διευκολύνει τη μεταφορά υλικών για την ανοικοδόμηση του Kobane). Κάπου εδώ η τουρκική πλευρά υποχρεώνεται να εγκαταλείψει τα προσχήματα.

"Μερικές φορές προκύπτουν διαφορές στις προτεραιότητες και τα συμφέροντα της Τουρκίας και των διεθνών δυνάμεων” του συνασπισμού κατά τους Ισλαμικού Κράτους, δήλωσε μετά τη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου ο αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης Bülent Arınç. Μάλιστα, τόσο αυτός όσο και ο επισκεπτόμενος της Σαουδική Αραβία υπουργός Εξωτερικών Mevlüt Çavuşoğlu κατηγόρησαν τους Κούρδους μαχητές για εθνοκάθαρση, εφόσον το τελευταίο προσφυγικό κύμα αποτελείται κυρίως από Άραβες και Τουρκομάνους της περιφέρειας του Tel Abyad. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις δηλώσεις τους οι Τούρκοι ιθύνοντες εξομοιώνουν το YPG, τις δυνάμεις του Assad και το Ισλαμικό Κράτος, ως συνυπεύθυνους για διωγμούς αμάχων. Ωστόσο, οι κατηγορίες ότι το YPG επιχειρεί να αλλάξει τη δημογραφική σύνθεση της περιοχής καταρρίπτονται από το γεγονός ότι ούτε οι Κούρδοι που έχουν καταφύγει όλο το προηγούμενο διάστημα στην Τουρκία δεν έχουν ακόμη πεισθεί να επιστρέψουν στις εστίες τους. 

Σε κάθε περίπτωση, οι τελευταίες εξελίξεις σχετικοποιούν την πρόσφατη επιτυχία της Τουρκίας να βρει κοινό έδαφος με τη Σαουδική Αραβία (παρά τις προηγούμενες αντιπαραθέσεις τους σχετικά με το ρόλο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στη Μέση Ανατολή) με άμεσο επακόλουθο τις σημαντικές στρατιωτικές επιτυχίες των υπό το Μέτωπο Al-Nusra ανταρτών στην Idlib και την Jisr al-Shughur της βόρειας Συρίας.

Σύμφωνα με τον Doğu Ergil, καθηγητή πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Fatih, "η Τουρκία έχει καταστεί όμηρος των φόβων της”. Όπως τόνισε στην Today's Zaman η αποτυχία της να διευθετήσει το Κουρδικό ζήτημα εντός της τουρκικής επικράτειας καλύπτεται με την επίκληση των όσων επιτυγχάνει το κουρδικό στοιχείο εκτός των συνόρων.