Του Δρ. Νικόλαου Γεωργικόπουλου
Σε βασικό μέτρο που μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην αντιμετώπιση της παραοικονομίας και άρα της φοροδιαφυγής αναδεικνύεται η επέκταση της χρήσης των συναλλαγών με κάρτες. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα μελέτης που εκπονήθηκε στο ΚΕΠΕ και εξετάζει τις προοπτικές αύξησης των εσόδων του κράτους μέσω της διεύρυνσης των ηλεκτρονικών συναλλαγών, συμπεριλαμβανομένων των συναλλαγών με πιστωτικές και χρεωστικές κάρτες.
Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων, τα σενάρια της μελέτης εκκινούν από την παραδοχή πως υιοθετείται ένα σύστημα κινήτρων που συνίσταται στην επιστροφή 3% είτε σε όλους τους χρήστες καρτών είτε μόνο στους χρήστες καρτών που εκδόθηκαν στην Ελλάδα. Εύλογα, το υψηλότερο δυνατό όφελος ενός τέτοιου μέτρου προκύπτει στην περίπτωση που η συνολική αξία συναλλαγών με τη χρήση καρτών (ανεξαρτήτως χώρας έκδοσης) αυξάνεται λόγω της ενίσχυσης της κατανάλωσης (και όχι λόγω της αντικατάστασης των μετρητών από κάρτες) και το κίνητρο επιστροφής 3% ισχύει για όλους τους χρήστες καρτών.
Στο σενάριο αυτό, το όφελος για το κράτος μπορεί να φτάσει ακόμη και στο ποσό των 550,58 εκατ. ευρώ (με τη χρήση δεδομένων της αγοράς) ή στο ποσό των 477,44 εκατ. ευρώ (με τη χρήση δεδομένων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας – ΕΚΤ), με την προϋπόθεση πως το παρεχόμενο κίνητρο θα οδηγήσει σε αύξηση της αξίας συναλλαγών της τάξης του 30%.
Με βάση, ωστόσο, και τη διεθνή εμπειρία, η παροχή κινήτρου επιστροφής και αντικινήτρων χρήσης μετρητών, αναμένεται να επιφέρει τόσο αύξηση της κατανάλωσης, όσο και αντικατάσταση των μετρητών με κάρτες. Ενδεικτικά, με άνοδο της αξίας συναλλαγών που θα οφείλεται κατά 10% στην αύξηση της κατανάλωσης και κατά 40% στην αντικατάσταση των μετρητών, το όφελος που θα προέκυπτε θα έφτανε στα 54,45 εκατ. ευρώ (με τη χρήση δεδομένων της αγοράς) ή στα 47,21 εκατ. ευρώ (με τη χρήση δεδομένων της ΕΚΤ).
Από τα παραπάνω συνάγεται ότι το όποιο κόστος των κινήτρων για το Κράτος όχι μόνο εξουδετερώνεται, αλλά υπερσκελίζεται από την ενίσχυση των εσόδων λόγω:
* της αύξησης της κατανάλωσης που επιφέρουν τα κίνητρα,
* της αντικατάστασης των μετρητών, που θεωρούνται ο μεγαλύτερος σύμμαχος της φοροδιαφυγής,
* της αμεσότερης και αποδοτικότερης είσπραξης του ΦΠΑ και
* της αύξησης των εσόδων από άμεσους φόρους, αφού θα αυξηθούν σημαντικά τα δηλωθέντα εισοδήματα.
Σημαντικό ρόλο στη χάραξη μιας επιτυχούς στρατηγικής επιστροφής ΦΠΑ ως κίνητρο για τη χρήση καρτών με στόχο την πάταξη της φοροδιαφυγής διαδραματίζει το ποσοστό αύξησης των συναλλαγών. Από την ανάλυση που πραγματοποιήσαμε στο ΚΕΠΕ, προέκυψε ότι αν αυξηθεί η κατανάλωση με τη χρήση καρτών πάνω από 8,8% επί της αξίας των συναλλαγών με κάρτες ή αντικατασταθούν οι αγορές με μετρητά με ποσοστό πάνω από 36,23% της αξίας των συναλλαγών με κάρτες, τότε το μέτρο της επιστροφής 3% θα επιφέρει κέρδη στα ταμεία του κράτους.
Άρα, σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία καταλήγουμε στα εξής προτεινόμενα μέτρα (ή συνδυασμό αυτών):
(1) Φορολογικά κίνητρα για επέκταση ηλεκτρονικών συναλλαγών (πιστωτικές ή χρεωστικές).
(2) Μείωση του ΦΠΑ σε ηλεκτρονικές συναλλαγές.
(3) Επιπλέον κίνητρο για χρήση ηλεκτρονικών συναλλαγών είναι το σύστημα λοταρίας όπου χρήστες χρεωστικών και πιστωτικών καρτών μπαίνουν αυτόματα σε κλήρωση και κερδίζουν κάποιο ποσό.
(4) Μείωση της χρήσης μετρητών στις συναλλαγές των πολιτών (πάνω από ένα όριο ώστε να καταγράφονται οι καθημερινές αδήλωτες μικρό-συναλλαγές) και υποχρεωτική αντικατάσταση αυτών με ηλεκτρονικές συναλλαγές (π.χ. χρεωστικές, πιστωτικές και προπληρωμένες κάρτες).
(5) Δημιουργία συστήματος αυτόματης παρακράτησης και απόδοσης του ΦΠΑ.
(6) Κίνητρα για τους εμπόρους που ανταποκρίνονται θετικά στο παραπάνω μέτρο, όπως για παράδειγμα η πλήρης επιδότηση των τερματικών (POS).
(7) Τέλος, το Κράτος μπορεί και οφείλει να δώσει πρώτο το παράδειγμα καταργώντας τη χρήση μετρητών σε όλες τις υπηρεσίες του (υπουργεία, κλειστό και ευρύτερο δημόσιο και τοπική αυτοδιοίκηση). Ταυτόχρονα, προτείνεται να ενθαρρυνθούν οι ηλεκτρονικές συναλλαγές των πολιτών με όλους τους κρατικούς και δημοσίους φορείς, αντικαθιστώντας σε βάθος χρόνου πλήρως τις συναλλαγές με μετρητά.
Αξίζει να επισημανθεί ότι η Ελλάδα συγκεντρώνει όλες εκείνες τις προϋποθέσεις που καθιστούν την υιοθέτηση μέτρων για τη διεύρυνση της χρήσης των ηλεκτρονικών πληρωμών ως την αποτελεσματικότερη οδό για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και την αύξηση των κρατικών εσόδων.
Αναλυτικότερα, η χώρα μας:
* διαθέτει το 9ο υψηλότερο ποσοστό παραοικονομίας στην Ε.Ε. των 27 (24% για το 2012) και το 10ο υψηλότερο μεταξύ των χωρών του ΟΑΣΑ,
* βρίσκεται στα χαμηλότερα επίπεδα ηλεκτρονικών συναλλαγών και συναλλαγών με κάρτες (17 και 8 κατά κεφαλήν συναλλαγές τον χρόνο αντίστοιχα) και
* παρουσιάζει το υψηλότερο ποσοστό τερματικών (POS) στην Ευρώπη (45 τερματικά/ 1.000 άτομα).
Ιδιαίτερα θετική αναμένεται να είναι η συμβολή του προτεινόμενου μέτρου στην ενίσχυση της φορολογικής διαφάνειας σε κατηγορίες επαγγελματιών και καταστημάτων, που στη χώρα μας αποτελούν σημαντική πηγή απώλειας κρατικών εσόδων.
*Η μελέτη του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του 2014 υπό τον συντονισμό του Δρ. Νικόλαου Γεωργικόπουλου, ερευνητή του ΚΕΠΕ και επισκέπτη Καθηγητή έρευνας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (NYU – Stern School of Business).
