Μήπως η κυβέρνηση, όπου αριστεία, εννοεί επιτευξιομανία;

Του Γιώργου Ι. Κωστούλα

"Αν θέλεις να είσαι πάντα πρώτος, είναι ανόητη έπαρση. Αν δεν το θέλεις ποτέ, είναι ανεπίτρεπτη, αλαζονική παραίτηση.” 

Νομίζω ότι η φράση βάζει τα πράγματα στη θέση τους, δίνοντας απάντηση στον έντονο προβληματισμό που αναπτύχθηκε τελευταία, εξαιτίας των απαξιωτικών, περί αριστείας, θέσεων της κυβέρνησης. 

Συγχρόνως, δίνει την ευκαιρία για κάποιες απόψεις υπέρ μιας επιθυμητής, διευρυμένης έννοιας της αριστείας, η οποία, πάντως, δεν πρέπει να συγχέεται με την εμμονική και εξοβελιστέα επιτευξιομανία, την οποία ενδεχομένως να έχει στη σκέψη της η κυβέρνηση.

Η κοινωνία αποτελείται από πρόσωπα μονάκριβα και ανεπανάληπτα. Ενικώτατα, ως προς την εν  γένει συμπεριφορά τους. Ο Αριστοτέλης είναι σαφής: "Δει δη, μη μίαν είναι την αρετήν, επεί εξ ανομοίων η πόλις”. Αν μη τι άλλο και κατά τη διαφορά των εμπειριών τους: "Δια το έχειν εκ της εμπειρίας όμμα”.  

Και ο Ευριπίδης, επίσης: "Ουκ εστ’ ακριβές ουδέν εις ευανδρίαν”. 

Όμως προσοχή. Σωκράτης και Αριστοτέλης συμφωνούν: Η διανοητική ικανότητα είναι προαπαιτούμενο κάθε επιδεξιότητας.

Εξού και η αξία της ακαδημαϊκής, της συμβατικής αριστείας πρέπει να θεωρείται αναγκαία μεν, όχι όμως και ικανή συνθήκη για τη συγκρότηση μιας κοινωνίας αρίστων.

Σταχυολογώ από κείμενο της Σ. Κάσδαγλη (Stellakasdagli.com): Επιβραβεύω αποκλειστικά την ακαδημαϊκή αριστεία σημαίνει ότι δεν επιβραβεύω την προσπάθεια ενός παιδιού με εξαιρετικές καλλιτεχνικές ικανότητες και ευαισθησίες, δεν επιβραβεύω μη βαθμολογούμενες αρετές, όπως η ομαδικότητα, η ευγένεια, η επινοητικότητα, η επιμονή, το χιούμορ. Δεν συμπεριλαμβανω στον ορισμό της αριστείας το ήθος που πρέπει να έχει ο αυριανός μου γιατρός, τις οργανωτικές επιδεξιότητες που πρέπει να έχει ο γραμματέας μου, τη φαντασία που θέλω να έχει ο συγγραφέας του παραμυθιού που θα διαβάσω το βράδυ στο παιδί μου, τη σχολαστικότητα του ερευνητή, την τάξη του λογιστή, τη συναισθηματική νοημοσύνη του ηγέτη μάνατζερ. 

Οι πιο σπουδαίοι άνθρωποι που συναντάμε καθημερινά, μπορεί να μην ήταν ποτέ άξιοι της επιβράβευσης που συνηθίζουμε να επιφυλάσσουμε στους συμβατικούς μας άριστους. 

Και από το άλλο μέρος: Τι άλλο από το επιτευξιακό ντοπάρισμα, την επιτυχία δηλαδή πάση θυσία, εξυπηρετεί και ενθαρρύνει εκείνο το νεοελληνικό εξουθενωτικό "άριστα με τόνο”, που ακούμε συχνά. Σαν το άριστα να μην είναι αρκετό και να χρειάζεται και ο τόνος. Ενδεικτικό, αυτό, της βαθμοθηρικής σύστασης της συμβατικής αριστείας.

Αυτός ο τόνος είναι που συμβολικά διαστρέφει την τόσο οικεία μας αριστεία σε αποκρουστική επιτευξιομανία, στον άκρατο ατομικισμό, αυτόν που κυριως εκφράζεται μέσα από μοντέλα  πλουτισμού, επίτευξης, επίδειξης και κατανάλωσης μιας κοινωνίας, όπου επικρατεί το απάνθρωπο: "Ο νικητής τα παίρνει όλα”.

Βοηθούντος, εν προκειμένω, και του τρέχοντος μικρο-κοινωνικού κλίματος, καθώς αυτό γιγαντώνεται από τα ΜΜΕ, το οποίο πακετάρει την ανθρώπινη φύση, εν είδει εμπορεύματος. Επιθυμίες, συναισθήματα, ιδιαιτερότητες, ένστικτα αγνοούνται και φυλακίζονται στην σκοτεινή ειρκτή τής κατ’ επίφασιν, της πάση θυσία επιτυχίας, θέτοντας το άτομο σε συνθήκες συνεχούς κούρσας. Και όπου η άνοδος του ενός  ισοδυναμεί με την υποβάθμιση του άλλου.

Κι’ όμως, η επιτυχία, στο πλαίσιο της σύμμετρης διάπλασης και αρμονικής αλληλοσύνδεσης εγωιστικών και αλτρουιστικών τάσεων, δεν απαιτεί από τον άνθρωπο να καταστρέψει τη δική του ευτυχία για χάρη κάποιου άλλου, ή το αντίστροφο. Αυτό συμβαίνει μόνο στις κατώτατες περιοχές ανάπτυξης του ατόμου. Ο αναπτυγμένος άνθρωπος ζει εξίσου για τον εαυτό του και για το σύνολο. 

Εδώ, ακριβώς, υπεισέρχεται ο αριστοκρατικός (με την αρχαία έννοια της λέξης), χαρακτήρας της προσωπικότητας, που λείπει όλο και περισσότερο στις μέρες μας.

Και για να θυμηθούμε, εν είδει μνημοσύνου, τη σπουδαία τραγουδοποιό μας Αρλέτα, επιτρέψτε μου να κλείσω με κάτι δικό της, από απάντησή της σε σχετική ερώτηση παλιότερης συνέντευξής της: "Αχόρταγος είναι αυτός, που κατά βάθος γνωρίζει ότι είναι υπερτιμημένος…”

* O κ. Κωστούλας είναι τέως γενικός διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου  χρηματοπιστωτικού τομέα

gcostoulas@gmail.com