Η "τριμερής" και το μέλλον των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων

Του Κώστα Ράπτη

Προτού καλά-καλά καθαρογραφεί η "Διακήρυξη της Λευκωσίας” την οποία υπέγραψαν την Πέμπτη οι ηγέτες της Κύπρου, της Ελλάδας και του Ισραήλ, ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Joe Biden επικοινωνούσε τηλεφωνικά με τον Κύπριο πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη και τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Binyamin Netanyahu – αποδεικνύοντας ότι οι πρωτοβουλίες της τριμερούς στην Ανατολική Μεσόγειο έφθασαν σε ένα σημείο που συγκεντρώνουν το έντονο ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον.

Στον μεν πρόεδρο Αναστασιάδη ο Joe Biden εξέφρασε κατά τη συνδιάλεξη της Παρασκευής την αμερικανική στήριξη στη διαδικασία (ταχείας, ει δυνατόν) επίλυσης του Κυπριακού, ενημερώνοντάς τον παράλληλα για τις επαφές του το περασμένο Σαββατοκύριακο στην Τουρκία, ενώ με το Netanyahu συζήτησε τις προσπάθειες αποκατάστασης των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων. Με αμφότερους τους συνομιλητές του είχε δε εκτενή αναφορά στην "ενεργειακή συνεργασία” στην Ανατολική Μεσόγειο.

Όπως είναι σαφές, η πρόβλεψη της "Διακήρυξης της Λευκωσίας” για δρομολόγηση της μελέτης αφενός διασύνδεσης (μέχρι το 2019) των δικτύων Ισραήλ, Κύπρου και Ελλάδας με υποθαλάσσια καλώδια μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος, προκειμένου να γίνεται εξαγωγή προς την ηπειρωτική Ευρώπη και αφετέρου δημιουργίας αγωγού φυσικού αερίου, με πρώτο ευρωπαϊκό προορισμό την Ελλάδα, αποτελεί ό,τι στη διπλωματική γλώσσα αποκαλείται game changer. Διότι τόσο ο EuroAsia Interconnector όσο, πολύ περισσότερο, ο αγωγός EastMed (ή εναλλακτικά, λόγω των προφανών τεχνικών δυσκολιών η αλυσίδα σταθμών υγροποίησης αερίου την οποία επίσης συζητά η τριμερής) αποτελεί έμπρακτο παραγκωνισμό της Τουρκίας και των φιλοδοξιών της να αποτελέσει την δίοδο των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου προς την διεθνή αγορά.

Οι ΗΠΑ δεν έχουν βέβαια κανέναν λόγο να αποθαρρύνουν ένα έργο το οποίο προωθεί την πάγια επιδίωξή τους για "διαφοροποίηση” της ενεργειακής τροφοδοσίας της Ευρώπης (ήτοι, για απεξάρτηση από την Ρωσία), ωστόσο αισθάνονται την ανάγκη τήρησης των ισορροπιών με την Τουρκία, ιδίως στην παρούσα φάση που η Άγκυρα αποτελεί έναν αναντικατάστατο, και δύστροπο, εταίρο, στην μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους και ευρύτερα στην διαμόρφωση των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή. Εξ ού και η τηλεφωνική παρεμβολή Biden.

Στην πραγματικότητα, η "μεγάλη είδηση” είχε προκύψει πριν καν συγκληθεί η συνάντηση των τριών ηγετών στη Λευκωσία – με τις δηλώσεις του ισραηλινού υπουργού Άμυνας Moshe Yaalon, και μάλιστα από ελληνικού εδάφους, ότι το Ισλαμικό Κράτος είχε επί μακρόν προσοδοφόρες πετρελαϊκές συναλλαγές με την Τουρκία.

Το μήνυμα Yaalon υπήρξε διπλό: αφενός αποτέλεσε "κλείσιμο της πόρτας” στα πολλαπλασιαζόμενα το τελευταίο διάστημα ανοίγματα της Άγκυρας για τερματισμό της περιόδου ψυχρότητας που επικρατεί στις τουρκο-ισραηλινές σχέσεις από την εποχή του επεισοδίου του πλοίου Mavi Marmara. Αφετέρου, αποτελεί την πρώτη αναπαραγωγή από υψηλό αξιωματούχο δυτικής χώρας των βαρύτατων καταγγελιών που μέχρι τώρα μόνο η Ρωσία έχει διατυπώσει ανοιχτά.

Μοιάζει παράδοξο, αλλά η Μόσχα κάθε άλλο παρά ως ενοχλημένη αντιδρά από τις πρωτοβουλίες της τριμερούς οι οποίες εκ πρώτης όψεως λειτουργούν υπονομευτικά προς τα ενεργειακά της συμφέροντα. Για την ακρίβεια, η "Διακήρυξη της Λευκωσίας” συμπίπτει χρονικά με την ανακοίνωση της Gazprom ότι καταργεί την έκπτωση προς τους Τούρκους καταναλωτές: η Άγκυρα δεν διαθέτει εύκολες εναλλακτικές προς την ενεργειακή της εξάρτηση από τη Ρωσία – και την πολιτική πίεση που αυτή επιτρέπει.

Άλλωστε, οι σχέσεις της Ρωσίας και με τα τρία σκέλη της τριμερούς (κατεξοχήν την Κύπρο) είναι φιλικές και η Gazprom έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον συμμετοχής στην αξιοποίηση των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου, ενώ ο East Med ενδεχομένως θα μπορούσε, σε περίπτωση επίλυσης της συριακής κρίσης, να υποδεχθεί και το φυσικό αέριο της Συρίας, παρακάμπτοντας την Τουρκία.

Σε κάθε περίπτωση, το Ισραήλ στέλνει το μήνυμα ότι σε μία συγκυρία κατά την οποία η Άγκυρα επείγεται, λόγω της απομόνωσής της στην περιοχή, να αποκαταστήσει τις τουρκο-ισραηλινές σχέσεις, ο πήχης της διαπραγμάτευσης βραχυπρόθεσμα ανεβαίνει (πρβ. λ.χ. την απαίτηση για κλείσιμο των γραφείων της οργάνωσης Χαμάς στην Κωνσταντινούπολης).

Μεσοπρόθεσμα, βέβαια, τα πάντα ωθούν προς μια τουρκο-ισραηλινή επαναπροσέγγιση, μπροστά στην κοινή απειλή που αισθάνονται τα δύο μέρη από την έξοδο του Ιράν από τη διεθνή καραντίνα. Όμως, σε αντίθεση με άλλες χώρες της περιοχής που δείχνουν να αναζητούν τον νέο τους ρόλο, το Ισραήλ βγήκε γρήγορα από την παράλυση και απαντά στην αποτυχία του να αποτρέψει τη συμφωνία του Ιράν με τις μεγάλες δυνάμεις με κινήσεις του τύπου της "τριμερούς” που αλλάζουν το τοπίο και ξαναφέρνουν το εβραϊκό κράτος σε θέση σχετικής ισχύος.