Ο φόβος των Γερμανών για το Brexit

Της Judy Dempsey

Εάν οι Βρετανοί ψηφίσουν να εγκαταλείψουν την ΕΕ στο δημοψήφισμα που θα διεξαχθεί στις 23 Ιουνίου, θα αποτελέσει ένα καταστροφικό πλήγμα σε ολόκληρη την αρχιτεκτονική της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τα λαϊκιστικά και ευρωσκεπτικιστικά κόμματα, θα χαρούν από το αποτέλεσμα. Η ηγέτιδα του ακροδεξιού Γαλλικού Μετώπου, Marine Le Pen, θα μπορούσε να ενθαρρυνθεί να ζητήσει την επαναδιαπραγμάτευση της συμμετοχής της χώρας στην ΕΕ. Άλλα λαϊκιστικά και αντί-μεταναστευτικά κινήματα, μεταξύ των οποίων το Alternative for Germany, θα απαιτήσουν μεγαλύτερη κυριαρχία από τις Βρυξέλλες.

Η ΕΕ, ήδη αποδυναμωμένη από την κρίση της ευρωζώνης και την προσφυγική κρίση, θα αντιμετωπίσει ένα ακόμη πιο ζοφερό μέλλον. Ούτε καν η Γερμανίδα Καγκελάριος, Angela Merkel, θα είναι σε θέση αρκετά ισχυρή για να μαζέψει τα κομμάτια. Το Brexit θα επιβεβαιώσει την απόλυτη κυριαρχία της Γερμανίας εντός της ΕΕ. Αλλά είναι αυτή η κυρίαρχη θέση που η Γερμανία δεν θέλει και δεν μπορεί να ασκήσει.

Το Βερολίνο δεν το θέλει αυτό διότι θα σήμαινε ότι η Γερμανία θα εξηγούσε πώς η χώρα πρόκειται να "διορθώσει" την Ευρώπη. Όπως έχει, μεταξύ της γερμανικής πολιτικής και οικονομικής ελίτ υπάρχουν εκείνοι που πιστεύουν ότι το Brexit δεν θα πρέπει να κρατήσει πίσω την Ευρώπη. Και ακόμη και αν οι Βρετανοί ψηφίσουν να μείνουν, το Λονδίνο αντιτίθεται σθεναρά σε περισσότερη ολοκλήρωση και στον στόχο της Συνθήκης για "ακόμη πιο στενή ένωση". Την ίδια στιγμή, ως ένα από τα καρότα που έχει δοθεί στον Βρετανό πρωθυπουργό David Cameron για να τονώσει την πλευρά υπέρ της παραμονής, η ΕΕ δεν πρέπει να προβεί σε διακρίσεις κατά των χωρών που δεν έχουν υιοθετήσει το ευρώ. Είναι σαν η Βρετανία να έχει εγκλωβίσει την ΕΕ σε μια γωνιά.

Ωστόσο, η λογική της κρίσης της ευρωζώνης και πραγματικά, η προσφυγική κρίση, σίγουρα επισημαίνει την ανάγκη για περισσότερη οικονομική και πολιτική ενοποίηση. Καθώς η Βρετανία παρέμεινε ισχυρή μετά και από τις δύο –καθιστώντας βολικό για κάποιες άλλες χώρες της ΕΕ να συμπορευτούν με το Λονδίνο- τότε ίσως το Brexit οδηγούσε την ΕΕ σε μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων, υπό τις χώρες της ευρωζώνης, με άλλα λόγια, υπό τη Γερμανία.

Αλλά δεν είναι τόσο εύκολο –ακόμη και ήθελε η Merkel,και αν πίεζε για αυτό το Γερμανός υπουργός Οικονομικών Wolfgang Schaeuble. Η Γερμανία δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το γαλλο-γερμανικό δίδυμο για να κινηθεί προς τα εμπρός. Ο Γάλλος πρόεδρος Francois Hollande έχει την δική του προεδρική προεκλογική εκστρατεία το 2017, επιπλέον με τις προσπάθειες για να εισάγει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για τη γαλλική οικονομία. Η ισχυρή ρητορική της Le Pen εναντίον μιας αυστηρότερης και πιο ολοκληρωμένης ΕΕ, είναι αρκετή για να εμποδίσει τον Hollande από το να ενώσει τις δυνάμεις του με το Βερολίνο. Εκτός αυτού, είναι επίσης δύσκολο να δούμε τον Schaeuble ή την Merkel να πιέζουν για πιο στενή ενοποίηση μέχρι μετά τις γαλλικές προεδρικές εκλογές.

Υπάρχει άλλος ένας λόγος για τον οποίο η Γερμανία θα ήταν απρόθυμη να προχωρήσει προς μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων ή για ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ των χωρών που το θέλουν αυτό. Το Βερολίνο φοβάται ότι θα μπορούσε να γίνει ακόμη λιγότερο δημοφιλές μεταξύ των άλλων κρατών μελών της ΕΕ. Εν ολίγοις, μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων, κυριαρχούμενη από την Γερμανία, θα είχε αγανακτήσει.

Υπάρχει ήδη σημαντική δυσαρέσκεια σε πολλές πρωτεύουσες της ΕΕ για τον τρόπο με τον οποίο η Merkel διαχειρίστηκε την προσφυγική κρίση –ενώ πρώτα επέμεινε στην αρχή της αλληλεγγύης και στον καταμερισμό του βάρους της υποδοχής των προσφύγων, στη συνέχεια σύναψε συμφωνία με τον όλο και πιο αυταρχικό ηγέτη της Τουρκίας, τον πρόεδρο Recep Tayyip Erdogan, για να ανακόψει την ροή των προσφύγων που φθάνουν στην Ευρώπη. Η απουσία του πρώτου έσπρωξε την Merkel να επιδιώξει το τελευταίο.

Επιπλέον, στα αλήθεια η Γερμανία θα είχε αρκετή υποστήριξη από τα μέλη της ευρωζώνης στα νότια, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, και η Ισπανία, για να δημιουργήσει μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων; Αγανακτούν με τα μέτρα λιτότητας που τους επιβλήθηκαν με αντάλλαγμα την οικονομική βοήθεια που απέτρεψε την κατάρρευση των τραπεζικών τους συστημάτων. Δείτε τον αυξανόμενο σκεπτικισμό που ριζώνει στην Ιταλία, ένα από τα ιδρυτικά μέλη της Ένωσης. Στην Ισπανία, η οποία διεξάγει κοινοβουλευτικές εκλογές αργότερα τον Ιούνιο, οι δημοσκοπήσεις τοποθετούν το Podemos, το ακροαριστερό κόμμα διαμαρτυρίας, στη δεύτερη θέση.

Και οι μεγάλες χώρες εκτός ευρωζώνης όπως η Πολωνία θα τρέμουν στην ιδέα μιας Ευρώπης διαφορετικών ταχυτήτων –σαν να μην ήταν αρκετό ένα σύστημα a la carte που ισχύει ήδη. Το συντηρητικό κυβερνών κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη θα κάνει κάθε προσπάθεια να εξαφανίσει την ιδέα διότι θεωρεί πως οι χώρες που δεν ανήκουν στην ευρωζώνη θα υποβαθμιστούν σε μέλη δεύτερης κατηγορίας. Και εάν στην Ευρώπη τεθεί επικεφαλής de facto η Γερμανία, αυτό απλώς θα ενισχύσει την αυξανόμενη αντιπάθεια της Βαρσοβίας προς το Βερολίνο.

Η αρχιτεκτονική της Ευρώπης, σε πολύ μεγάλο βαθμό, εξαρτάται από την Γερμανία. Αλλά την τελευταία δεκαετία, καθώς η χώρα έχει επιδιώξει να καθορίσει και να προστατεύσει τα εθνικά της συμφέροντα, τόσο η Merkel όσο και ο προκάτοχός της ως Καγκελάριος, Gerhard Schroder, έχουν βάλει όλο και περισσότερο τα συμφέροντα των κρατών-μελών της ΕΕ, πάνω από εκείνα της Κομισιόν.

Πραγματικά, η ΕΕ έχει γίνει όλο και περισσότερο μια συλλογή των κρατών-μελών που υπερασπίζονται τα συμφέροντά τους ενώ αμφισβητούν την Κομισιόν, η οποία δημιούργησε την ενιαία αγορά, μεταξύ άλλων μεγάλων επιτευγμάτων.

Οι υποστηρικτές του Brexit, υποστηριζόμενοι από τα λαϊκιστικά κινήματα ανά την Ευρώπη, αμφισβητούν την ύπαρξη της μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής της Ευρώπης. Η Γερμανία, παρά το ασαφές κύρος της στην Ευρώπη, δεν έχει άλλη επιλογή από το να προσπαθήσει και να τη διασώσει –εάν δεν είναι πολύ αργά.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/?fa=63730