Η Κίνα δεν τελείωσε ακόμη με την ανάπτυξη

Toυ Noah Smith

Ο Νόμος του Stein, που πήρε το όνομά του από τον πρώην Πρόεδρο του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων  Herbert Stein, ορίζει πως "εάν κάτι δεν μπορεί να συνεχιστεί για πάντα, θα σταματήσει". Ο νόμος μπορεί να βρει εφαρμογή στην περίπτωση της οικονομικής ανάπτυξης όσο πουθενά αλλού. Έχουμε δει επανειλημμένως μια φτωχή χώρα να αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς καθώς βιομηχανοποιείται, μόνο και μόνο για να επιβραδύνει στη συνέχεια. Αυτό προβλέπεται σε κάθε αναπτυξιακό μοντέλο. Μια φτωχή χώρα μπορεί να μετακινήσει εργατικό δυναμικό από την επαρχία στην πόλη, να εξοικονομήσει δαπάνες για να συγκεντρώσει κεφάλαιο και να χρησιμοποιεί φτηνές απομιμήσεις ξένης τεχνολογίας. Ωστόσο, στο τέλος, οι διαδικασίες αυτές κάνουν τον κύκλο τους –όλοι οι εργαζόμενοι έχουν εγκαταλείψει τις φάρμες, η απόδοση κεφαλαιακών επενδύσεων συρρικνώνεται και η τεχνολογία φτάνει σε ένα επίπεδο που η χώρα δεν μπορεί να ακολουθήσει με αντιγραφές. Στη συνέχεια η ανάπτυξη επιβραδύνει και φτάνει σε επίπεδα "ναρκωμένων" ανεπτυγμένων χωρών. 

Η Κίνα βρίσκεται εν τω μέσω αυτής της διαδικασίας. O ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης της χώρας υποχώρησε από περίπου 9% το 2011 σε περίπου 7% σήμερα. Αυτό ήταν σύμφωνο με τις προβλέψεις ορισμένων οικονομικών ιστορικών, όπως ο Barry Eichengreen, ο Donghyun και ο Kwanho Shin, οι οποίοι έχασαν την ημερομηνία κατά μόλις τρία χρόνια. 

Αλλά τώρα η Κίνα φαίνεται να επιβραδύνει ακόμη περισσότερο και η οικονομία, αν υποθέσουμε ότι δεν ανοιγοκλείνει το διακόπτη της ύφεσης, βιώνει μια απότομη επιβράδυνση. Ο επίσημος ρυθμός ανάπτυξης εξακολουθεί να είναι περίπου 7 %, αλλά τα οικονομικά στοιχεία της Κίνας είναι αναξιόπιστα και οι ιδιωτικές εταιρείες ερευνών τοποθετούν το ρυθμό ανάπτυξης μεταξύ 3,8% και 4,9%. Οι Κινέζοι αξιωματούχοι εκφράζουν δημόσια την απαισιοδοξία τους για το εγγύς μέλλον.

Οι λόγοι που φαίνεται να σχετίζονται άμεσα με αυτό είναι αρκετά συνηθισμένοι: το σκάσιμο της φούσκας των τιμών της γης σε συνδυασμό με την πλεονάζουσα παραγωγική δυναμικότητα της βιομηχανίας. Η άτακτη φυγή από το real estate χάρισε στην κινεζική χρηματιστηριακή αγορά μια μη βιώσιμη άνθιση που σύντομα θα αντιστραφεί (και ναι, για την ιστορία, έκανα μόλις μια ακριβή πρόβλεψη για την αγοράς περιουσιακών στοιχείων!).

Μήπως αυτό σημαίνει πως η κινεζική υπερ-ανάπτυξη έφτασε στο τέλος της; Πολύς κόσμος αρέσκεται στην ιδέα. Αναμένατε συγκρίσεις με τη φούσκα στην αγορά κατοικίας των ΗΠΑ και τη φούσκα της ιαπωνικής αγοράς ακινήτων στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Επίσης, αναμένατε "ηχορύπανση" από όσους πιστεύουν πως το αυταρχικό σύστημα της Κίνας έχει θεμελιωδώς καταστραφεί.

Παρότι, ωστόσο, η κινεζική επιβράδυνση είναι πιθανή, είναι ταυτόχρονα και πολύ απίθανη. Ο λόγος είναι ότι η Κίνα εξακολουθεί να έχει πολύ περιθώριο να αναπτυχθεί. Το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της χώρας, που μετράται σε όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης, παραμένει κοντά στα 13.000 δολάρια. Συγκριτικά στην Ιαπωνία, φτάνει τα περίπου 38.000 δολάρια και στη Νότια Κορέα ξεπερνά τα 35.000 δολάρια. Αν η Κίνα πατήσει τώρα φρένο, σημαίνει πως ένας Κινέζος δεν θα γίνει ποτέ ούτε κατά το 1/3 παραγωγικός όσο ο Ιάπωνας ή ο Κορεάτης.

Και πάλι, είναι δυνατό, αλλά απίθανο. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που λειτουργούν ευνοϊκά για την Κίνα. Καταρχάς, είναι γιγάντια. Η μεγάλη, πυκνή αγορά της προκαλεί φαινόμενα συσπείρωσης, καθώς οι επιχειρήσεις θέλουν να βρίσκονται κοντά στους καταναλωτές, και οι καταναλωτές - οι οποίοι είναι επίσης οι εργαζόμενοι - θέλουν να ζουν κοντά στους εργοδότες τους. Η λεγόμενη "επίπτωση της χιονοστιβάδας" από τη διαδικασία αυτή σημαίνει πως η Κίνα θα αποφύγει το οικονομικό τέλμα.

Ένας άλλος παράγοντας που λειτουργεί υπέρ της Κίνας είναι το άνοιγμα στις ξένες τεχνολογίες. Μέρος αυτού προέρχεται από την αντιγραφή τεχνολογιών που χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις του ανεπτυγμένου κόσμου. Άλλο μέρος προέρχεται από αντίστροφη μηχανική και άλλο από τη φυσική εξάπλωση της τεχνογνωσίας μέσω του Διαδικτύου και μέσω της μετανάστευσης των εργαζομένων μεταξύ των εταιρειών. Αλλά μέχρι στιγμής, η Κίνα έχει αποδειχθεί πολύ πρόθυμη και ικανή να υιοθετεί προς όφελός της την τεχνογνωσία των πλούσιων χωρών.

Ναι, στο τέλος της ημέρας μπορεί να δούμε το αυταρχικό σύστημα της Κίνας να βάζει τροχοπέδη στην ανάπτυξή της. Η απουσία σαφώς προσδιορισμένων δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, η παράδοση της εκτεταμένης κρατικής παρέμβασης στην οικονομία και η αβεβαιότητα γύρω από τη διαδικασία πολιτικής διαδοχής θα συνωμοτούν για να εμποδίζουν την Κίνα να φτάσει τα εισοδηματικά επίπεδα της Ιαπωνίας ή της Νότιας Κορέας. Αλλά ακόμη και αν η Κίνα φτάσει μόνο στο 70% π.χ. του επιπέδου της Νότιας Κορέας, εξακολουθεί να έχει μπροστά της μεγάλο περιθώριο ανάπτυξης.

Οι οικονομολόγοι Jiang Jingyi και Kei-Mu Yi της Federal Reserve Bank του St. Louis μοντελοποίησαν το μέλλον της Κίνας, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα την πορεία της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας. Συμπέραναν ότι αν η Κίνα φτάσει τα εισοδηματικά επίπεδα της Νότιας Κορέας, αυτό σημαίνει ότι θα καταγράφει ισχυρό ρυθμό ανάπτυξης έως τη δεκαετία του 2020 και μετά θα επιβραδύνει.

Συνεπώς, η επιβράδυνση της Κίνας είναι απλά στραβοπάτημα, όχι πτώση. Η οικονομία πιθανότατα θα ανακάμψει, φτάνοντας πάλι σε ρυθμούς ανάπτυξης κοντά στο 7%, στο δεύτερο μισό της τρέχουσας δεκαετίας αλλά και στο μεγαλύτερο μέρος της επόμενης. Η χώρα έχει ακόμη πολύ δρόμο να τρέξει.