Πριν από 53 χρόνια ακριβώς, η Wall Street είχε μια από τις χειρότερες συνεδριάσεις στην ιστορία της. Όπως ανέφερε τότε η Wall Street Journal, «ο Dow Jones υποχώρησε 5,7% χάνοντας 34,95 μονάδες, στη δεύτερη μεγαλύτερη πτώση σε όρους μονάδων που έχει καταγραφεί». Συνέβη στο πλαίσιο μια ευρύτερης πτωτική τάσης που κάποιοι αποκάλεσαν «Η πτώση Κένεντι του 1962» (Kennedy Slide of 1962).
Παρά το γεγονός ότι οι μετοχές διέγραφαν ανοδική τροχιά για περισσότερα από 15 χρόνια στο μεταπολεμικό ράλι, πολλοί επενδυτές ήταν νευρικοί εκείνη τη χρονιά. Όπως ανέφερε το περιοδικό LIFE, η ψυχολογία πίσω από την πτώση του 1962 είχε ακόμη ρίζες στο κραχ του 1929:
Οι πάγοι στα ύψη της χρηματιστηριακής έκρηξης άρχισαν ξαφνικά να λιώνουν με ένα αποσταθεροποιητικό selloff. Ολοένα περισσότερες μετοχές έμπαιναν για πώληση, με ολοένα λιγότερους διεκδικητές στη ζητούμενη τιμή. Τότε ξαφνικά, το μεσημέρι της Δευτέρας της 28ης Μαΐου, το sell-off εξελίχθηκε σε χιονοστιβάδα. Σε μια ημέρα φρενίτιδας για τις χρηματιστηριακές εταιρίες και τα χρηματιστήρια των ΗΠΑ, οι τιμές των μετοχών γνώρισαν την πιο απότομη πτώση τους από το 1929. Οι μνήμες του Μεγάλου Κραχ και της επακόλουθης ύφεσης έχει στοιχειώσει το υποσυνείδητο της Αμερικής. Θα ξαναζήσει άραγε τώρα, τόσα χρόνια μετά, τον ίδιο εφιάλτη;
Είναι περίεργο να συνδέεις το φαινόμενο της επίδρασης της πρόσφατης μνήμης με γεγονότα που συνέβησαν 33 χρόνια πριν, αλλά αυτό ακριβώς συνέβη. Ο τεράστιος αντίκτυπος του 1929 και της Μεγάλης Ύφεσης είχε υπερμεγέθεις και μακροχρόνιες επιπτώσεις που στοίχειωναν τους επενδυτές πολλές δεκαετίες αργότερα. Παραμόνευαν ακόμη και όταν τα υψηλά του 1929 ξεπεράστηκαν το 1954. Η διαταραχή μετατραυματικού στρες είναι η τάση να παθαίνεις εμμονή με πράγματα που συνέβησαν στο παρελθόν και να τα προβλέπεις ως το πιθανότερο αποτέλεσμα στο μέλλον.
Η φράση του Warren Buffett ότι «Στον κόσμο των επιχειρήσεων, ο καθρέφτης που σου δίνει εικόνα πίσω είναι πάντα πιο καθαρός από το παρμπρίζ» βρίσκει ακόμη μεγαλύτερη εφαρμογή στις επενδύσεις. Αντίστοιχα έρχεται στο μυαλό η παροιμία πως «Κάθε στρατηγός μπαίνει να πολεμήσει στην τελευταία μάχη».
Φυσικά δεν είναι όλες οι κρίσεις ίσες κι όμοιες, ούτε παρατηρούνται οι ίδιες αντιδράσεις. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, φαινόταν να υπάρχει μια πολύ πρακτική προσέγγιση των κερδών της χρηματιστηριακής αγοράς. Αρκετά χρόνια αργότερα, όταν ο τεχνολογικός κλάδος κατέρρευσε με τη φούσκα των dot-com, υπήρξε ένας συλλογικός σχεδόν αναστεναγμός ανακούφισης. Μην με παρεξηγήσετε, χάθηκαν τρισεκατομμύρια δολάρια και συνετρίβησαν πολλοί κερδοσκόποι. Αλλά ο Nasdaq 100 είχε καταγράψει απόδοση 85% το 1998 και 102% το 1999 και εμφάνιζε λόγο τιμών προς κέρδη άνω του 100. Δεν πέσαμε από τα σύννεφα όταν η φούσκα έσκασε. Κανείς δεν ήξερε πότε ακριβώς θα γινόταν η έκρηξη, αλλά δεν φάνηκε να προκαλεί και τόσο μεγάλη έκπληξη όταν τελικά συνέβη.
Συγκρίνετε αυτό με τη χρονιά πριν την κατάρρευση του 2008-09: πολύ δύσκολα μπορούσες να βρεις κάποιον που θα μιλούσε ευχαρίστως για τα παράγωγα, τα στεγαστικά δάνεια υψηλού κινδύνου ή την καταρρέουσα αγορά ακινήτων. Αυτό ήταν πράγματι έκπληξη. Ακόμα κι αν υπάρχουν πολλοί τώρα που ισχυρίζονται ότι το είχαν προβλέψει, στην πραγματικότητα ελάχιστοι άνθρωποι ήταν πολύ αρνητικοί στα τέλη του 2007.
Αυτό μου το θύμισε ο Peter Boockvar, επικεφαλής αναλυτής αγοράς της Lindsey Group, σε ένα δείπνο την Τρίτη. Ήταν ένας από τους δώδεκα παρευρισκόμενους, οι οποίοι, ο ένας μετά τον άλλον, μιλούσαν σαν να είναι ειδικοί για την κατάσταση της οικονομίας, το χρηματιστήριο ή την Federal Reserve. Ο Boockvar μου θύμισε πόσο είχαμε εκπλαγεί μετά από μια τηλεοπτική εμφάνιση για την άκρατη αισιοδοξία των επενδυτών εκείνη την εποχή. Υπήρχαν πολύ λίγοι απαισιόδοξοι το 2007. Όχι σαν σήμερα, που υπάρχουν κάθε είδους απαισιόδοξοι, από αυτούς που ποντάρουν στην πτώση του χρυσού ή περιμένουν το τέλος του κόσμου έως τους πολέμιους της Fed και τους θιασώτες του λεγόμενου «Οιωνού Hindeburg».
Ως εκ τούτου, οι ψυχολογικοί παραλληλισμοί που βλέπω τώρα συνδέονται με το 1962 και τη συλλογική μνήμη της συντριβής του 1929 παρά με το 2007 και την κληρονομιά της φούσκας των dot-com. Υπάρχει μια βαθιά απροθυμία σήμερα να πειστούμε πως η ύφεση έχει λήξει. Να αναγνωρίσουμε ότι ο πληθωρισμός δεν φαίνεται πουθενά στον ορίζοντα. Να παραδεχτούμε ότι το ράλι της αγοράς είναι κάτι περισσότερο από το αποτέλεσμα των ενεργειών της Fed.
Όπως σημείωσε ο Jason Zweig, το κραχ του 1962, είναι μια υπενθύμιση ότι "Οι αγορές είναι πάντα ανάστατες και το ηθικό των επενδυτών ήταν ανέκαθεν εύθραυστο». Έτσι είναι και σήμερα.
Δεν έχει τη "ζωντάνια" του χαλκού και τη γεωπολιτική γοητεία των σπάνιων γαιών, αλλά το αλουμίνιο είναι το μέταλλο της στιγμής. Βασικό στοιχείο της καθημερινότητάς μας και πανταχού παρόν στην...
Η Ουκρανία πρόκειται να υποστεί τον πιο σκληρό χειμώνα από την εισβολή της Ρωσίας. Αυτό είναι πλέον βέβαιο, καθώς οι δύο πλευρές αισθάνονται ότι είναι "μπλοκαρισμένες" στο πεδίο και επικεντρώνονται...
Αν ακόμα δεν είστε σίγουροι για το αν οι ΗΠΑ κινδυνεύουν να διολισθήσουν στον αυταρχισμό, μιλήστε με μερικούς Αμερικανούς που γνωρίζουν πολλά για τη σωστή και τη λάθος χρήση της βίας. Πρόκειται για...
Θα μπορούσαν οι κυρώσεις των ΗΠΑ στους δυο πετρελαϊκούς κολοσσούς της Ρωσίας, με παρόμοια μέτρα εκ μέρους της Ευρώπης, να σηματοδοτούν τη στιγμή που η συμμαχία θα κάνει επιτέλους ό,τι χρειάζεται για...
Το Senkaku Paradox, αν και πρόκειται για στρατιωτική ορολογία, μπορεί να εφαρμοστεί στην κλιμακούμενη οικονομική αντιπαράθεση μεταξύ της Ολλανδίας και της Κίνας για την εταιρεία μικροτσίπ Nexperia. Ο...
Η Γαλλία υποσχέθηκε κάποτε αποφασιστική διακυβέρνηση. Σήμερα είναι κυρίως γνωστή για την πολιτική της παράλυση. Η τέταρτη κυβέρνηση της χώρας μέσα σε ένα χρόνο επιβίωσε μετά βίας την περασμένη...
Έχουμε κάθε λόγο να πιστέψουμε τις διαρροές περί λεκτικής διαμάχης μεταξύ Ντόναλντ Τραμπ και Βολοντίμιρ Ζελένσκι όταν συναντήθηκαν στην Ουάσινγκτον την περασμένη εβδομάδα. Το έχουμε ξαναδεί, άλλωστε,...
Ο Τζ. Ντάιμον έχει υιοθετήσει τα τελευταία χρόνια τον ρόλο του επιφυλακτικού βετεράνου της Wall Street, προειδοποιώντας τακτικά για τα προβλήματα που βλέπει. Μιλώντας την Τρίτη στους επενδυτές, όταν...
Κάθε φορά που νιώθω αβεβαιότητα για το μέλλον της οικονομίας, στρέφομαι στον Μοκίρ. Το έργο του με βοήθησε να κατανοήσω γιατί ορισμένες οικονομίες ευημερούν και άλλες παρακμάζουν. Προσφέρει ταυτόχρονα...
Οι υπουργοί Οικονομικών και οι κεντρικοί τραπεζίτες που βρίσκονται στην Ουάσινγκτον για τις ετήσιες συνεδριάσεις του ΔΝΤ, είναι αντιμέτωποι με ένα παγκόσμιο εμπορικό σύστημα σε σύγχυση, ένα κλίμα...
Πολλοί παρακολουθούν το ράλι της αμερικανικής χρηματιστηριακής αγοράς με έκπληξη, καθώς η Wall Street αποτινάσσει τη μία ανησυχία μετά την άλλη - επιβράδυνση της αγοράς εργασίας, πτώση του...
Εγγραφείτε δωρεάν στο καθημερινό newsletter του Capital.gr