Η ρωσική διεθνής στάση σήμερα και οι ενδεχόμενες περιπλοκές

Του Σπύρου Ν. Λίτσα

Όταν με άρθρο του τον Αύγουστο του 1990 στο περιοδικό "The Atlantic" ο Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου του Σικάγο John J. Mearsheimer επιχειρηματολογούσε ότι σύντομα η ανθρωπότητα θα νοσταλγήσει τις ημέρες του Ψυχρού Πολέμου πολλοί ήταν αυτοί που τον κατηγόρησαν για παρελθοντολαγνία. Ο Mearsheimer όμως είχε δίκιο. Η σταθερότητα του Ψυχρού Πολέμου και οι ξεκάθαροι όροι του ανταγωνισμού μεταξύ των δυο υπερδυνάμεων ήρθαν σε οριστική παύση την 25η Δεκεμβρίου 1991 όταν η σημαία της Ρωσικής Ομοσπονδίας αντικατέστησε την Κόκκινη Σημαία πάνω από το Κρεμλίνο ενώ παράλληλα η καμπάνα του Πύργου Spasskaya χτυπούσε θριαμβευτικά με εντολή του Boris Yeltsin. Δεν χωρά αμφιβολία ότι η επικράτηση της αστικής φιλελεύθερης δημοκρατίας και της ελεύθερης οικονομίας εις βάρος της αυταρχικότητας και του άκρατου κρατικού παρεμβατισμού αποτέλεσε κομβικό βήμα προόδου για το σύνολο της ανθρωπότητας. Ταυτόχρονα όμως οι διεθνείς υποθέσεις εισερχόταν σε μια νέα εποχή πολλαπλών προκλήσεων και εμφατικών αναταράξεων.

Η διάσταση αυτή της πολυπλοκότητας μπορεί να γίνει κατανοητή κυρίως την εποχή μετά την έλευση του Βλαδίμηρου Πούτιν στο τιμόνι διακυβέρνησης της Ρωσίας και στη σταδιακή αποκατάσταση του Ρωσικού status στο διεθνές σύστημα ως Μεγάλη Δύναμη του 21ου αιώνα. Οι ισορροπίες που προκύπτουν σήμερα σε διεθνές επίπεδο αναδεικνύουν τη διάθεση της Ρωσίας να καταστεί, για πρώτη φορά στην ιστορία της, πόλος επηρεασμού των διεθνών τριβών στην Ανατολική Μεσόγειο. Ταυτόχρονα επιδιώκει την υιοθέτηση του ρόλου του καταλύτη των εξελίξεων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη αλλά και αυτού του μηχανισμού παραγωγής καταστάσεων βαθέως αποσυντονισμού των Ευρωπαϊκών υποθέσεων μέσω της εισαγωγής της Ρωσικής Οξείας Ισχύος [Sharp Power] στα τεκταινόμενα της Γηραιάς Ηπείρου και όχι μόνο. 

Η Ρωσία γνωρίζει ότι σε καμία των περιπτώσεων δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ σε επίπεδο ήπιας ισχύος ή οικονομικής προοπτικής, ακόμη και σήμερα που η Αμερικανική οικονομία δείχνει ότι δεν έχει ξεπεράσει πλήρως το σοκ της κρίσης του 2008. Ταυτόχρονα, η Ρωσία αναγνωρίζει ότι ενώ στην ουσία η ίδια είναι μόνη της στο Διεθνές Σύστημα, έχοντας στο πλευρό της αδύναμους συμμάχους, οι ΗΠΑ είναι ο θεμέλιος λίθος της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας και ο προνομιακός εταίρος – προσωπικά χρησιμοποιώ τον όρο συνδημιουργός – της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εξαιτίας όμως του ότι η Μόσχα από τον Δεκέμβριο του 1991 μέχρι σήμερα έχει αναπτύξει ένα σύνδρομο καταδίωξης στη διεθνή αρένα που δεν δικαιολογείται από τα δεδομένα, επιδιώκοντας την οικοδόμηση συνθηκών συμβατικής επιθετικής αποτροπής (διαχωρίζω τον υφιστάμενο όρο από αυτόν της πυρηνικής αποτροπής που ούτως ή άλλως υφίσταται μέσω της αυτοματοποιημένης λειτουργίας του Mutual Assured Destruction) που τη βλέπουμε να πραγματώνεται και με τη σύσφιξη σχέσεων της Ρωσίας με καθεστώτα – παρίες όπως αυτό του Μαδούρο στη Βενεζουέλα ή του Άσαντ στη Συρία, να παράγει συνθήκες υβριδικής αποσύνθεσης της κρατικής οντότητας της Ουκρανίας,  αλλά και να συνομιλεί με θέρμη με αναθεωρητικά κράτη όπως η Τουρκία και το Ιράν ενθαρρύνοντας την αποσταθεροποιητική συμπεριφορά αυτών.

Μπορεί κάποιος να σπεύσει να συμπληρώσει σε όλα τα παραπάνω ότι αυτή είναι η φύση των Διεθνών Σχέσεων, τα κράτη να ανταγωνίζονται το ένα το άλλο. Δεν θα διαφωνήσω, αν ο ανταγωνισμός αυτός δεν παγιδεύεται στο πεπερασμένο παίγνιο του μηδενικού αθροίσματος που στην ουσία οδηγεί τη Ρωσία σε έναν αυτό-εγκλωβισμό σε ναρκισσιστικές καταστάσεις αρνητικής απόδοσης και στενών οριζόντων. Όλα τα παραπάνω έρχονται να ενισχύουν την άποψη του έμπειρου Ναυάρχου ε.α. του Αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού J.G. Stavridis που ακούστηκε πριν από λίγες ημέρες σε παρουσία του στο τηλεοπτικό δίκτυο MSNBC ότι ο Βλαδίμηρος Πούτιν είναι ευφυής τακτικιστής αλλά κακός στρατηγιστής. 

Η συνέχεια του συγκεκριμένου θέματος θα δοθεί από εμένα, συμμετέχοντας σε ένα πάνελ εξαιρετικών ομιλητών που θα προσεγγίσουν το ζήτημα της Ρωσικής στάσης απέναντι στη σημερινή διεθνή πραγματικότητα στο Delphi Forum 2019. 28 Φεβρουαρίου με 3 Μαρτίου όλοι οι δρόμοι οδηγούν στους Δελφούς. 

* Ο κ. Σπύρος Λίτσας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας & Επισκέπτης Καθηγητής στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου του Ελληνικού Στρατού και του Ινστιτούτου Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Grenoble στη Γαλλία. Είναι ομιλητής στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών στην ενότητα "Russia’s View of the International Order" την Παρασκευή 1 Μαρτίου στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών.

Twitter address: @Spyros_Litsas