Του Πάνου Λαζαράτου
Το ζήτημα του ορίου ηλικίας, μετά τη συμπλήρωση του οποίου οι Δικαστικοί Λειτουργοί καλούνται να αποχωρήσουν υποχρεωτικώς από την Υπηρεσία τους παραμένει επίκαιρο, ενόψει της, μετ΄ αναβολή, συζητήσεώς του ενώπιον της Ολομελείας του Αρείου Πάγου την Τετάρτη 8 Φεβρουαρίου 2017. Τούτη η σύγκληση αρμοδίως λαμβάνει χώρα, κατ΄ άρθρο 14 παρ. 2 και 4 Ν. 1756/1988 (=ΚΟΔΚΔΛ). Αντίθετες και ενίοτε επιθετικές απόψεις δεν έχουν νομικό έρεισμα.
Ήδη έχουν διατυπωθεί από τις ενώσεις Δικαστών αλλά και από συναδέλφους Πανεπιστημιακούς θέσεις περί του ρυθμιστικού περιεχομένου της παρ. 5 του άρθρου 88 του Συντάγματος.
Σε συνέχεια του διαλόγου που έχει ξεκινήσει με επίκεντρο το όριο ηλικίας των Δικαστικών Λειτουργών και προκειμένου να φωτισθεί μία πτυχή του θέματος που δεν έχει ιδιαιτέρως αναδειχθεί μέχρι τώρα, τίθεται ο ακόλουθος προβληματισμός:
Τυχόν μεταβολή ή αναθεώρηση της παρ. 5 του άρθρου 88 του Συντ., αλλά και των λοιπών συνταγματικών διατάξεων που αναφέρονται στο όριο ηλικίας των Δικαστικών Λειτουργών θα ήταν συμβατή προς το Ενωσιακό Δίκαιο;
Προσωπική πεποίθηση αποτελεί ότι η μεταβολή ή αναθεώρηση της παρ. 5 του άρθρου 88 του Συντ., αλλά και των λοιπών συνταγματικών διατάξεων που αναφέρονται στο όριο ηλικίας των Δικαστικών Λειτουργών, εις τρόπον ώστε να μεταβληθεί ή/και να καταργηθεί η σχετική συνταγματική πρόβλεψη, θα ήταν σύμφωνη με τους κανόνες του Ενωσιακού Δικαίου.
Και τούτο για τους ακόλουθους ιδίως λόγους:
Πρώτον, διότι κατά τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενώσεως (στο εξής: ΔΕΕ), παγίως γίνεται δεκτό (C-286/12, C-141/11, C-159/2010, C-160/2010) ότι τα κράτη-μέλη διαθέτουν ευρεία διακριτική ευχέρεια στον καθορισμό των μέτρων μέσω των οποίων θα εκπληρωθούν οι σκοποί δημοσίου συμφέροντος. Τέτοιο σκοπό δημοσίου συμφέροντος αποτελεί αναμφισβήτητα και η διασφάλιση της απονομής δικαιοσύνης δια της στελεχώσεως του δικαστικού σώματος με τα κατάλληλα πρόσωπα. Τούτου έπεται ότι κατ΄ αρχήν κάθε κράτος-μέλος έχει ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως αφενός να επιλέξει τον τύπο του κανόνα δικαίου (συνταγματικό ή νομοθετικό) που θα εκπληρώσει κατά τον βέλτιστο δυνατό τρόπο τον δημόσιο σκοπό και αφετέρου να καθορίσει το περιεχόμενο του σχετικού κανόνα δικαίου.
Δεύτερον, διότι έκαστο κράτος-μέλος, έχον συνείδηση των ιδιαίτερων κοινωνικών, οικονομικών, δημοσιονομικών και εν γένει πολιτικών συνθηκών που επικρατούν σε αυτό, δύναται να καταλείπει στον Συντακτικό ή, μέσω αυτού, στον Κοινό Νομοθέτη την εξουσία να ορίζει, να μεταβάλλει ή/και να καταργεί το όριο ηλικίας των Δικαστικών Λειτουργών, δίχως τούτο να αντίκειται στο Ενωσιακό Δίκαιο.
Τρίτον, διότι οι κανόνες του Ενωσιακού Δικαίου δεν υποβάλλουν ούτε τον τύπο αλλά ούτε και την ουσία ενός κανόνα δικαίου που ρυθμίζει το όριο ηλικίας των Δικαστικών Λειτουργών ενός κράτους-μέλους. Εφ΄ όσον, λαμβανομένων υπ΄ όψιν των ιδιαιτέρων πολιτικών και ιστορικών χαρακτηριστικών του, ένα κράτος-μέλος ικανοποιεί τους σκοπούς του δια της μεταβολής ή αναθεωρήσεως του ορίου ηλικίας των Δικαστικών Λειτουργών ή δια της προβλέψεως του ορίου αυτού σε τυπικό νόμο, συμβαδίζει, κατ΄ αρχήν, προς τις επιταγές του Ενωσιακού Δικαίου.
Τέταρτον, διότι ο καθορισμός του ορίου ηλικίας των Δικαστικών Λειτουργών, καίτοι δεν αντίκειται, κατ΄ αρχήν, στις οδηγίες 2000/43 και 2000/78, καθώς και στην αρχή της ίσης μεταχειρίσεως και της καταπολεμήσεως των διακρίσεων λόγω ηλικίας, συνιστά εντούτοις παρέκκλιση από την αρχή της απαγορεύσεως των διακρίσεων λόγω ηλικίας. Ως παρέκκλιση, λοιπόν, πρέπει να υπαγορεύεται από σκοπούς που συνδέονται με την κοινωνική πολιτική και δη με τους τομείς απασχολήσεως.
Πέμπτον, διότι, εξ αντιδιαστολής συνάγεται ότι εφ΄ όσον εκλείψει ή παραλλαχθεί ο σκοπός που καθιστούσε αναγκαία την επιβολή ορίου ηλικίας στους Δικαστικούς Λειτουργούς, είναι δυνατή και σύμφωνη με το Ενωσιακό Δίκαιο η επανεκτίμηση του ζητήματος και ενδεχομένως, η αναθεώρηση της οικείας συνταγματικής διατάξεως.
Ως τέτοιοι σκοποί δε, έχουν αναδειχθεί η δικαστική ανεξαρτησία, η διασφάλιση ισορροπημένων ηλιακών δομών στους κόλπους της δικαστικής εξουσίας, η διευκόλυνση νέων νομικών να ενταχθούν στον δικαστικό κλάδο και η αποτροπή καταχρήσεως της δικαστικής εξουσίας.
Κρίσιμο είναι διακριβωθεί κατά πόσον ένα κράτος-μέλος έχει απαλλαγεί από παρελθόντα κατάλοιπα και φοβίες που επέβαλαν την πρόβλεψη του ορίου ηλικίας των Δικαστικών Λειτουργών στο Σύνταγμα. Κατόπιν, προϋποτίθεται να διακριβωθεί ότι το κράτος είναι σε θέση να εγγυηθεί την εκπλήρωση των σκοπών του, δίχως να χρήζει μόνον (ή και) συνταγματικής περιβολής το όριο ηλικίας των Δικαστικών Λειτουργών.
Ο καθορισμός του κειμένου του Συντάγματος ενός κράτους-μέλους (και κατ΄ακολουθίαν, η οριοθέτηση της ηλικίας των Δικαστικών Λειτουργών) εναπόκειται στην ευχέρεια αυτού ως στοιχείο προσδιοριστικό της ταυτότητάς του. Επί τη διαπιστώσει των ανωτέρω, τυχόν αναθεώρηση της παρ. 5 του άρθρου 88 του Συντ., αλλά και των λοιπών συνταγματικών διατάξεων που αναφέρονται στο όριο ηλικίας των Δικαστικών Λειτουργών, εις τρόπον ώστε να μεταβληθεί ή/και να καταργηθεί η σχετική συνταγματική πρόβλεψη, θα ήταν σύμφωνη με τους κανόνες του Ενωσιακού Δικαίου.
* Ο κ. Πάνος Λαζαράτος είναι Καθηγητής Διοικητικού Δικαίου, Νομικής Σχολής, Πανεπιστημίου Αθηνών
