Του Σταύρου Κουμεντάκη 

"Στην ελληνική οικονομία ο τραπεζικός δανεισμός είναι η κύρια πηγή εξωτερικής χρηματοδότησης των εγχώριων επιχειρήσεων, ενώ η άντληση κεφαλαίων από τις κεφαλαιαγορές και από μετοχικά σχήματα τύπου venture capital και private equity είναι συγκριτικά περιορισμένη", δήλωνε ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος στην έκθεσή του για το έτος 2020. Τι είναι όμως τα Venture Capital, με ποια κριτήρια επενδύουν, ποια τα πλεονεκτήματα και, ιδίως, ποια τα μειονεκτήματα του θεσμού; Στα ερωτήματα αυτά επιχειρείται η απάντηση στο παρόν. Σε επόμενη αρθρογραφία μας θα μας απασχολήσουν τα περιθώρια ανάπτυξης του θεσμού και η (αναγκαία) προστασία των επιχειρήσεων.

Επιχειρηματικοί Άγγελοι και Venture Capital

Είδαμε ήδη, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, πως Επιχειρηματικοί Άγγελοι (Angels Ιnvestors ή Business Angels) είναι ανεξάρτητοι ιδιώτες με επιχειρηματική εμπειρία, που επιλέγουν να επενδύσουν σε νέες και πολλά (κατά την άποψή τους) υποσχόμενες, επιχειρήσεις-ιδίως νεοφυείς (startups). Ο ρόλος των Venture Capital, ως πηγή εξωτερικής χρηματοδότησης των startups, είναι αισθητά απομειωμένος. Κατευθύνονται, κατά κύριο λόγο, στη χρηματοδότηση μεγαλύτερων επιχειρηματικών σχημάτων.

Τα Venture Capital και οι επιχειρήσεις-στόχοι

Τα Venture Capital funds (κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών) συνιστούν, κατά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μια εναλλακτική μορφή εξωτερικής χρηματοδότησης επιχειρήσεων. Απευθύνονται κυρίως, κατά την British Private Equity & Venture Capital Association, σε δυναμικές και καινοτόμες επιχειρήσεις με ισχυρές δυνατότητες ανάπτυξης. Στις συγκεκριμένες επιχειρήσεις παρέχουν χρηματοδότηση και τεχνογνωσία. Γίνεται, επομένως, περισσότερο εφικτός ο στόχος της επέκτασης, της εισόδου τους σε νέες αγορές και, εν τέλει, της ανάπτυξής τους.

Τα Venture Capital και η λειτουργία τους

Τα Venture Capital συμμετέχουν (κατά κανόνα μειοψηφικά) στο μετοχικό κεφάλαιο των επιχειρήσεων, με τις οποίες συνεργάζονται, μέσω αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου των τελευταίων, μέσω εξαγοράς "πακέτου" μετοχών τους ή συνδυασμό αμφοτέρων. Εύλογα αξιώνουν, στο πλαίσιο αυτό, τη συμμετοχή τους στη διοίκηση των εταιρειών και, ιδίως, τη σύμφωνη γνώμη τους σε σημαντικές επιχειρηματικές αποφάσεις-ακόμα κι όταν δεν καθίστανται, επιπρόσθετα, εταιρικοί δανειστές τους.

Τα Venture Capital προσβλέπουν σε υψηλές αποδόσεις, που συνδέονται, κατά βάση, με τη επίτευξη των στόχων των επιχειρήσεων στις οποίες επενδύουν.

Κριτήρια επένδυσης

Τα Venture Capital funds δεν προβαίνουν, αυτονόητα, σε άκριτη επιλογή των επιχειρήσεων στις οποίες θα επενδύσουν. Θέτουν, αντίθετα, συγκεκριμένα-αυστηρά, κριτήρια και προβαίνουν σε ενδελεχή έλεγχο επιμέρους δεδομένων τους και, αυτονοήτως, του επιχειρηματικού τους σχεδίου (business plan).

Ιδιαίτερα προσβλέπουν τα Venture Capital (βλ., μεταξύ άλλων, και κριτήρια της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Επιχειρηματικών Κεφαλαίων) σε: (α) καινοτόμες και δυναμικά αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις, με ικανή διοίκηση και κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης, (β) συμμετοχή στη διοίκηση των εν λόγω επιχειρήσεων και σύμπραξη στη λήψη στρατηγικών αποφάσεων, (γ) καταστατικές προβλέψεις για την προστασία των συμφερόντων τους και, ίσως το σημαντικότερο, (δ) διασφάλιση του (κερδοφόρου) τρόπου εξόδου τους από την επένδυση (το γνωστό: "exit strategy")

Ειδικά όμως όσον αφορά το επιχειρηματικό σχέδιο (business plan) της επιχείρησης, θα πρέπει να αποδεικνύεται σοβαρό και, ταυτόχρονα, ελκυστικό για το Venture Capital.

Πλεονεκτήματα (και κίνητρα) του θεσμού

Για τις χρηματοδοτούμενες επιχειρήσεις

Η συμμετοχή των Venture Capital σε επιχειρήσεις φαίνεται να παρουσιάζει σειρά δυνητικών πλεονεκτημάτων για τις τελευταίες. Ενδεικτικά: ενισχύει το κύρος και, κάποιες φορές, την ανταγωνιστικότητα και πιστοληπτική ικανότητά τους˙ ενισχύει τη δεξαμενή εμπειρίας και γνώσης που διαθέτουν˙ απομειώνει το μέγεθος του επιχειρηματικού κινδύνου-καθώς τα ίδια (:Venture Capital) αναλαμβάνουν τμήμα του. Επίσης: καθιστά εφικτή την αξιοποίηση των δικτύων που διαθέτουν τα Venture Capital˙ καθιστά ευχερέστερη την προσέλκυση στελεχών, στρατηγικών συμμάχων και επενδυτών. Καθιστά, τέλος, ευχερέστερη την εισαγωγή τους σε οργανωμένες αγορές.

Για τα Venture Capital

Ως υψηλού ρίσκου οι επενδύσεις των Venture Capital δικαιολογούν προσδοκία εξαιρετικά υψηλών αποδόσεων: στοχεύουν, κατά κανόνα, στον εντός πενταετίας διπλασιασμό των (επενδεδυμένων) κεφαλαίων τους. Οι αποδόσεις τους όμως δεν είναι δυνατό να παραμείνουν λογιστικές: στο τέλος της περιόδου-στόχου, επιχειρούν την αποεπένδυση (exit strategy). Τα κέρδη τους αποδεικνύονται, κάποιες φορές, εξαιρετικά υψηλά. Σημαντικά πάντως είναι και τα φορολογικά κίνητρα αλλά και οι κρατικές επιχορηγήσεις που, κάποιες φορές, απολαμβάνουν.

Μειονεκτήματα του θεσμού

Για τις χρηματοδοτούμενες επιχειρήσεις

Με την ενεργό συμμετοχή των Venture Capital στη λήψη σημαντικών επιχειρηματικών αποφάσεων απομειώνεται, αντίστοιχα, η εξουσία διοίκησης και λήψης αποφάσεων από τα όργανα της εταιρείας. Λογικές του τύπου "δικό μου είναι το μαγαζί-ό,τι θέλω κάνω" δεν είναι δυνατό να έχουν θέση σε τέτοιου είδους συνέργειες.

Για τα Venture Capital

Προσδιορίσαμε, ήδη, τις επενδύσεις των Venture Capital ως υψηλού ρίσκου. Ο επιχειρηματικός τους κίνδυνος δεν περιορίζεται στη μη επίτευξη των προσδοκώμενων (εξαιρετικά υψηλών) αποδόσεων αλλά εκτείνεται μέχρι την ολοσχερή, υπό προϋποθέσεις, απώλεια των επενδεδυμένων κεφαλαίων τους.

Τα Venture Capital είναι μια από τις πηγές εξωτερικής χρηματοδότησης των επιχειρήσεων. Πρόκειται για ένα θεσμό που λειτουργεί προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης των επιχειρήσεων και, ως εκ τούτου, της εθνικής οικονομίας. Τα περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξής τους (και) στη χώρα μας αποδεικνύονται υψηλά. Το θεσμικό πλαίσιο δεν αποδεικνύεται επαρκές (και ορθά) για την προστασία των επιχειρήσεων στις σχέσεις και συναλλαγές τους με τα Venture Capital. Απαιτείται, ως εκ τούτου, εξατομικευμένη και σχολαστική διαχείριση των σχετικών δεδομένων και κινδύνων. Περί όλων αυτών, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.-

* Ο κ. Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner της Koumentakis and Associates Law Firm