Στον απόηχο της θανατηφόρας βομβιστικής επίθεσης στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης, η τουρκική κυβέρνηση έδειξε τη νέα ενισχυμένη δύναμή της να διακόπτει τις ροές πληροφοριών και να επιβάλλει τον απόλυτο κρατικό έλεγχο στη δημόσια συζήτηση. 

Οι υπηρεσίες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Twitter, το Instagram και το YouTube, κατέστησαν ταχίστως άχρηστες μετά την έκρηξη της Κυριακής και μπλοκαρίστηκαν μέχρι το επόμενο πρωί. Οι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς που μετέδιδαν τις εξελίξεις γύρω από το περιστατικό στράφηκαν απότομα σε άλλα θέματα καθώς το RTUK, ο οργανισμός παρακολούθησης των μέσων ενημέρωσης, επέβαλε γρήγορα απαγόρευση μετάδοσης.

Οι περιορισμοί υπογραμμίζουν τις εκτεταμένες νέες εξουσίες που έλαβαν οι τουρκικές αρχές για τη διάδοση πληροφοριών, χάρη στο λεγόμενο "νομοσχέδιο παραπληροφόρησης" που ψηφίστηκε τον περασμένο μήνα. Το νομοσχέδιο-φίμωτρο που κατατέθηκε από το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτηξης (ΑΚΡ) του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον ηγέτη των Γκρίζων Λύκων και του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος (MHP), Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ενόψει των εκλογών του επόμενου έτους, έκανε μια σειρά από αλλαγές στους νόμους για τον Τύπο και το Διαδίκτυο και ποινικοποίησε τη διάδοση "ψευδών πληροφοριών" στο διαδίκτυο. 

Τα μέτρα επιτρέπουν στην κυβέρνηση "να λογοκρίνει περαιτέρω και να φιμώνει τις επικριτικές φωνές ενόψει των επερχόμενων εκλογών στην Τουρκία και μετά", ανέφερε η Διεθνής Αμνηστία σε δελτίο τύπου τον περασμένο μήνα, χαρακτηρίζοντας την υπερψήφισή του ως "μαύρη μέρα για την ελευθερία της έκφρασης στο διαδίκτυο". Οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα, υπέρμαχοι της ελευθερίας του Τύπου, ανέφεραν ότι το γραφείο του Ερντογάν έχει εντείνει τις επιθέσεις σε δημοσιογράφους "σε μια προσπάθεια να αποσπάσει την προσοχή από την οικονομική και δημοκρατική παρακμή της χώρας και να στηρίξει την πολιτική της βάση" καθώς πλησιάζουν οι εκλογές του 2023. Η RSF ήταν μεταξύ μιας αντιπροσωπείας διεθνών ομάδων Τύπου που από κοινού καταδίκασαν την ψήφιση του νόμου μετά την επίσκεψη στην Τουρκία τον Οκτώβριο.

Ροή πληροφοριών

Δύο αξιωματούχοι είπαν στο Bloomberg την Κυριακή ότι οι απαγορεύσεις μετά την έκρηξη, που σκότωσε έξι ανθρώπους και τραυμάτισε περισσότερους από 80, εισήχθησαν για "λόγους ασφαλείας". Η Τουρκία επέρριψε την ευθύνη της επίθεσης στο ΡΚΚ και τους Κούρδους της Συρίας και μέσα σε λίγες ώρες, η αστυνομία συνέλαβε μια Σύρια που κατηγορείται ότι τοποθέτησε τη βόμβα στη Μεγάλη Οδό του Πέραν (λεωφόρος Ιστικλάλ), έναν από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους της Κωνσταντινούπολης.

Ο νόμος για την παραπληροφόρηση δίνει στη ρυθμιστική αρχή τηλεπικοινωνιών, γνωστή ως BTK, την εξουσία να μειώνει το εύρος ζώνης του Διαδικτύου. Η BTK διαβιβάζει την απόφαση στους παρόχους υπηρεσιών, οι οποίοι πρέπει να εφαρμόσουν την απόφαση εντός τεσσάρων ωρών. Εάν δεν το κάνουν, αντιμετωπίζουν έως και έξι μήνες εμπορικών απαγορεύσεων, επιβράδυνση του εύρους ζώνης έως και 90% και πρόστιμα και φυσικά την οργή του βαρώνου της πληροφόρησης της τουρκική κυβέρνησης και υπεύθυνου επικοινωνίας του Ερντογάν, Φαχρετίν Αλτούν. 

Ξεχωριστά, οι χρήστες που καταδικάστηκαν για διάδοση παραπληροφόρησης αντιμετωπίζουν ποινή φυλάκισης έως και τρία έτη εάν κριθούν ένοχοι. Στους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς που δεν συμμορφώνονται με τις απαγορεύσεις μπορεί να επιβληθεί πρόστιμο έως και 3% των εσόδων τους από διαφημίσεις από τον προηγούμενο μήνα.

Ο νέος νόμος της Τουρκίας επιβάλλει φυλάκιση για διάδοση "παραπληροφόρησης"

Η Turkcell Ilesitim Hizmetleri, ο μεγαλύτερος πάροχος τηλεπικοινωνιών της Τουρκίας σε πωλήσεις, και η Turk Telekomunikasyon, που ελέγχονται και οι δύο από το κρατικό επενδυτικό ταμείο της Τουρκίας, αρνήθηκαν να σχολιάσουν τους περιορισμούς. Η μονάδα της Vodafone Group στην Τουρκία δήλωσε ότι συμμορφώνεται με τους νόμους σε όλες τις χώρες όπου δραστηριοποιείται. Η Twitter και η Meta, ιδιοκτήτρια των Facebook, Instagram και WhatsApp, δεν απάντησαν αμέσως σε αιτήματα σχολίων μέσω email.

Δημοφιλείς λύσεις

Παρά την απαγόρευση, ορισμένες τουρκικές αρχές, συμπεριλαμβανομένου του κυβερνήτη της Κωνσταντινούπολης Αλί Γερλίκαγια, χρησιμοποίησαν το Twitter για να εκπέμπουν στο κοινό όλο το βράδυ της Κυριακής. Οι περιορισμοί μπορούν να παρακαμφθούν με εικονικά ιδιωτικά δίκτυα ή VPN, τα οποία έχουν γίνει δημοφιλή μεταξύ των Τούρκων με γνώσεις τεχνολογίας που αναζητούν λύσεις ενάντια στη λογοκρισία. 

Σύμφωνα με μελέτη του πρακτορείου We Are Social, η Τουρκία κατέλαβε την έκτη θέση παγκοσμίως με βάση το ποσοστό χρήσης VPN πέρυσι, με 31%. Το Google Trends έδειξε ότι οι τουρκικές αναζητήσεις στον ιστό για το "VPN" αυξήθηκαν μετά την επίθεση. 

Ένας ξεχωριστός νόμος που ψηφίστηκε πριν από δύο χρόνια απαιτούσε από τις εταιρείες κοινωνικής δικτύωσης να διορίζουν εκπροσώπους της Τουρκίας, να αποθηκεύουν δεδομένα σε τοπικό επίπεδο και να συμμορφώνονται με τα νομικά αιτήματα για κατάργηση περιεχομένου από τις πλατφόρμες τους, αντιμετωπίζοντας πρόστιμα εάν δεν το κάνουν.

Πέτρος Κράνιας

Διαβάστε ακόμα: 

* Ο Ερντογάν συνέλαβε την πρόεδρο του Ιατρικού Συλλόγου Τουρκίας για προπαγάνδα υπέρ του ΡΚΚ

* Είτε τη διέταξε είτε όχι, η επίθεση στην Κωνσταντινούπολη ίσως είναι "βούτυρο στο ψωμί" του Ερντογάν

* Η δράστις της επίθεσης στην Κωνσταντινούπολη έκανε δύο κλήσεις προς στέλεχος των Γκρίζων Λύκων του Μπαχτσελί

* Η Τουρκία ετοιμάζει επιθέσεις σε Συρία - Ιράκ κατά των Κούρδων με τη δικαιολογία της επίθεσης στην Κωνσταντινούπολη