της Monika Sus

Η προοδευτική ευρωπαϊκή παράταξη απέτυχε σε αυτές που μπορούν να θεωρηθούν οι πιο καθοριστικές εκλογές της ηπείρου για φέτος. Παρά το γεγονός ότι απέτρεψε με επιτυχία τους ευρωσκεπτικιστές λαϊκιστές στη Μολδαβία και τη Ρουμανία, έχασε την Πολωνία, και οι συνέπειες αυτής της ήττας δύσκολα μπορούν να ξεπεραστούν.

Σε μια μάχη ψήφο-ψήφο, ο λαϊκιστής υποψήφιος Κάρολ Ναβρότσκι, με την υποστήριξη του ακροδεξιού κόμματος "Δίκαιο και Δικαιοσύνη" (PiS), νίκησε με ελάχιστη διαφορά τον φιλελεύθερο δήμαρχο της Βαρσοβίας Ράφαλ Τρζασκόφσκι, ο οποίος υποστηρίχθηκε από την κυβερνώσα κεντρώα Πολιτική Συμμαχία (KO), με το Ναβρότσκι να εξασφαλίζει το 50,89% των ψήφων.

Το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης βαραίνει τη φιλελεύθερη κυβερνητική συμμαχία του πρωθυπουργού Ντόναλντ Τουςκ. Πράγματι, η κυβέρνησή του κατάφερε να αποκαταστήσει τη φιλελεύθερη δημοκρατία και να επαναφέρει τη Βαρσοβία στην καρδιά της γεωπολιτικής αφύπνισης της Ευρώπης απέναντι στον αυξημένο ρωσικό κίνδυνο. Ωστόσο, δεν κατάφερε να πείσει τους ψηφοφόρους με χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, κυρίως σε μικρές πόλεις και αγροτικές περιοχές, καθώς και ένα σημαντικό ποσοστό νεαρών ανδρών, να υιοθετήσουν την ευρωπαϊκή και φιλελεύθερη ατζέντα της.

Ο Ναβρότσκι, ένα σχετικά άγνωστο πρόσωπο χωρίς προηγούμενη πολιτική ή διεθνή εμπειρία, πρότεινε ένα πιο πειστικό αφήγημα, επικεντρωμένο στην κυριαρχία και στην υπεράσπιση των πολωνικών παραδόσεων έναντι των αστικών φιλελεύθερων ελίτ και των προοδευτικών κοινωνικών κινημάτων. Αν και είναι ένας απρόβλεπτος πολιτικός παράγοντας, η ρητορική της εκστρατείας του και η σχέση του με το PiS, του οποίου η οκταετής κυβέρνηση πόλωσε βαθιά την πολωνική κοινωνία και έτεινε τις σχέσεις με την ΕΕ, υποδηλώνουν πιθανές αναταραχές στο μέλλον.

Η προεδρία του είναι πιθανό να εμποδίσει τόσο τη φιλελεύθερη συμμαχία, που έχει ήδη μια ευάλωτη μεταρρυθμιστική ατζέντα, όσο και τη γεωπολιτική και αμυντική αφύπνιση της ΕΕ. Αν και ο πρωθυπουργός είναι υπεύθυνος για την εξωτερική πολιτική, την άμυνα και την οικονομική πολιτική, ο πρόεδρος έχει δικαίωμα βέτο σε κρίσιμες νομοθεσίες, συμπεριλαμβανομένου του εθνικού προϋπολογισμού και των διορισμών στην ασφάλεια και την άμυνα. Ως βασικό μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, η πολωνική πολιτική  θα επηρεάσει την ικανότητα της ΕΕ να αντιμετωπίσει τον ρωσικό κίνδυνο, τον κινεζικό ανταγωνισμό, καθώς και τις αναταραχές με την κυβέρνηση Τραμπ.

Στο εσωτερικό, είναι πιθανό ο Ναβρότσκι να μπλοκάρει προοδευτικές πρωτοβουλίες, ειδικά για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ και την άμβλωση. Επίσης, αναμένεται να βάλει βέτο σε προσπάθειες αποκατάστασης της δικαστικής ανεξαρτησίας. Ενώ η δικαστική μεταρρύθμιση είναι ένας τομέας ευρείας συμφωνίας μεταξύ των συμμάχων της κυβερνητικής συμμαχίας, τα κοινωνικά ζητήματα έχουν αποδειχθεί υπερβολικά αμφιλεγόμενα.

Η κυβέρνηση Τουσκ αντιμετωπίζει τώρα μια ακόμη πιο δύσκολη μάχη καθώς θα προσπαθήσει να διατηρήσει την εξουσία στις βουλευτικές εκλογές του 2027. Το γεγονός ότι δεν κατάφερε να προωθήσει νόμους για τη δικαστική μεταρρύθμιση ή κοινωνικά θέματα απογοήτευσε πολλούς προοδευτικούς ψηφοφόρους, οι οποίοι περίμεναν ουσιαστικές αλλαγές. Παρά την πιθανή αντίσταση του Ναβρότσκι, ο Τουσκ πρέπει να δείξει ξεκάθαρα ότι η συμμαχία του έχει έναν δρόμο προς τα εμπρός—ακόμα και συμβολικά—για τις υποσχέσεις μεταρρυθμίσεών της.

Ο φιλελεύθερος χώρος πρέπει επίσης να βρει έναν τρόπο να κερδίσει τους νέους άνδρες και τους κατοίκους των αγροτικών περιοχών και των μικρών πόλεων. Για να το πετύχει αυτό, πρέπει να αντιμετωπίσει καθημερινά προβλήματα όπως η ασφάλεια εργασίας, η στέγαση και ο πολιτισμικός ανασφαλής, και να αποδείξει ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία μπορεί να παράγει απτά αποτελέσματα για όλους—όχι μόνο για τις αστικές ελίτ.

Αυτή η αποστολή μόλις έγινε πιο δύσκολη: η νίκη του Ναβρότσκι και η ατζέντα του, εμπνευσμένη από το MAGA, ενίσχυσαν το στρατόπεδο του PiS, το οποίο φυσικά προσελκύει αυτές τις ομάδες ψηφοφόρων. Επιπλέον, η ακροδεξιά πολιτική συμμαχία Konfederacja—με επικεφαλής τον Σουαβόμιρ Μέντζεν, ο οποίος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην προσέλκυση νέων ψηφοφόρων στον Ναβρότσκι στον δεύτερο γύρο—αναμένεται να είναι μια ισχυρή δύναμη στις γενικές εκλογές του 2027, προσελκύοντας τόσο τη νεολαία όσο και απογοητευμένους ψηφοφόρους του κύριου ρεύματος.

Σε περιφερειακό επίπεδο, ο Ναβρότσκι αναμένεται να αμφισβητήσει την ευρωπαϊκή ατζέντα ενισχύοντας εθνικιστικά αφηγήματα και εντείνοντας τον σκεπτικισμό απέναντι σε μια βαθύτερη ευρωπαϊκή ενσωμάτωση. Αν και η πολωνική κυβέρνηση καθορίζει τυπικά την πολιτική της ΕΕ, περιορίζοντας την άμεση εξουσία του προέδρου, αυτός διατηρεί την ικανότητα να διαμορφώνει τη δημόσια συζήτηση και να ασκεί πίεση στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.

Ενώ ο Ναβρότσκι μπορεί να μην ευθυγραμμίζεται τυπικά με το λαϊκιστικό στρατόπεδο του Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Ορμπάν, λόγω σημαντικών διαφορών για τη Ρωσία, η ρητορική του πιθανότατα θα υποστηρίζει έμμεσα τους στόχους του. Δεδομένης της ιδεολογικής του εγγύτητας με τον συντηρητισμό τύπου MAGA, θα αποτελέσει εμπόδιο για την κυβέρνηση σε θέματα μετανάστευσης και κράτους δικαίου.

Υπό την ηγεσία του Τουσκ, η Πολωνία αναδείχθηκε σε φανατικό υποστηρικτή της ενίσχυσης της βιομηχανικής βάσης άμυνας της ΕΕ. Η αντίθεση του Ναβρότσκι σε μια βαθύτερη ευρωπαϊκή ενσωμάτωση και η ισχυρή φιλο-αμερικανική του στάση πιθανότατα σημαίνουν ότι θα αντιταχθεί στον ρόλο της Πολωνίας στην ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας και της αμυντικής συνεργασίας της Ευρώπης. Αν και ο πρόεδρος δεν μπορεί να εμποδίσει άμεσα την ευρωπαϊκή πολιτική της κυβέρνησης, αναμένεται ο Ναβρότσκι να εκμεταλλευτεί αυτά τα ζητήματα εσωτερικά, τονίζοντας τους κινδύνους για την εθνική κυριαρχία και την πολωνική προσέγγιση "Πρώτα η Αμερική".

Παρόλα αυτά, ο Ναβρότσκι αναμένεται να υποστηρίξει την ισχυρή στρατιωτική στάση της Πολωνίας, συμπεριλαμβανομένων των αυξημένων αμυντικών δαπανών και της στρατιωτικής εκσυγχρονισμού, αλλά η εκλογή του θέτει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την ευρύτερη εξωτερική και αμυντική πολιτική του κράτους. Η στενή του ευθυγράμμιση με τις Ηνωμένες Πολιτείες υποδηλώνει συνεχή ισχυρή υποστήριξη στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο, η δημόσια του αντίθεση στην ένταξη της Ουκρανίας σηματοδοτεί μια ρήξη με τη σταθερή πολωνική στάση. Αυτό θα μπορούσε να αποδυναμώσει τους συμμάχους της πρώτης γραμμής, οι οποίοι μέχρι στιγμής θεωρούσαν την προσχώρηση της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ ως μακροπρόθεσμη στρατηγική προτεραιότητα.

Ταυτόχρονα, είναι πιθανό να υποστηρίξει στρατιωτική βοήθεια για την Ουκρανία. Δεν τρέφει καμία συμπάθεια για τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν και αναγνωρίζει ότι η νίκη της Ουκρανίας είναι ζωτικής σημασίας για τα πολωνικά συμφέροντα. Ως εκ τούτου, θα είναι δύσκολο για αυτόν να ευθυγραμμιστεί με την Ουάσιγκτον εάν ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ επιδιώξει μια επανεκκίνηση με τη Μόσχα. Ωστόσο, καθώς ο Ναβρότσκι θα προσπαθήσει να ανοίξει το δρόμο για μια νίκη του PiS στις γενικές εκλογές του 2027, πιθανότατα θα ανταποκριθεί σε ανησυχίες της δεξιάς εκλογικής βάσης σχετικά με την οικονομική πίεση στα δημόσια υπηρεσία και την κοινωνική πρόνοια λόγω της φιλοξενίας Ουκρανών μεταναστών, αμφισβητώντας τις πολιτικές της κυβέρνησης.

Παρά αυτές τις προκλήσεις, η Ευρώπη δεν πρέπει να απορρίψει την Πολωνία ως αναχρονιστική ή στερούμενη δημοκρατικών αξιών. Πολλές δυτικοευρωπαϊκές δημοκρατίες αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις, καθώς πρέπει να αντισταθούν στον δεξιό λαϊκισμό, και κανείς δεν αμφισβητεί τη δύναμη των δημοκρατικών τους συστημάτων. Αυτές οι εκλογές χάθηκαν με τη μικρότερη δυνατή διαφορά. Σχεδόν οι μισοί Πολωνοί ψηφοφόροι παραμένουν φιλοευρωπαίοι, φιλελεύθεροι πολίτες της Ευρώπης—πολλοί από τους οποίους θεωρούν την κυβέρνηση Τουσκ ανεπαρκώς προοδευτική. Κι αυτοί αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της χώρας.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου