Της Σίσσυς Σταυροπιερράκου 

Τη θέσπιση ενός μόνιμου μηχανισμού αξιολόγησης των φοροαπαλλαγών που προβλέπει ο κρατικός προϋπολογισμός  προτείνει η Κομισιόν για την Ελλάδα στην έκθεση Mind the gap  λόγω των σημαντικών δημοσιονομικών επιπτώσεων που έχουν. Η έκθεση που  "ακτινογραφεί" το ελληνικό φορολογικό σύστημα διαπιστώνει ακόμα εντυπωσιακή πρόοδο στη μείωση του κενού ΦΠΑ στη χώρα μας το 2023,τη διατήρηση υψηλών ποσοστών παραοικονομίας ενώ εκφράζει ανησυχία για τις ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το Δημόσιο.

Όπως σημειώνει, το 2023 καταγράφηκαν 1116 περιπτώσεις φοροαπαλλαγών με το κόστος τους να εκτιμάται  σε 18,82 δισ. ευρώ, δηλαδή περίπου  στο  31% των συνολικών φορολογικών εσόδων. Οι  περισσότερες απαλλαγές αφορούν: φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων (249), φόρο νομικών προσώπων (233), τέλη χαρτοσήμου (76), ΦΠΑ (75).Ωστόσο, όπως διαπιστώνει  οι φοροαπαλλαγές  στον τομέα του ΦΠΑ στην Ελλάδα συχνά έχουν αντίστροφα προοδευτικό αποτέλεσμα. "Αυτό υποδηλώνει ότι τα αγαθά που καλύπτονται από μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ  δεν είναι ως επί το πλείστον εκείνα που είναι πιο πιθανό να καταναλώνονται από νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος" τονίζεται. Αν και η έκθεση αναγνωρίζει ότι οι απαλλαγές που αφορούν τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων μειώνουν την ανισότητα, καθώς βοηθούν στην αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος ,υπογραμμίζει ότι ο εξαιρετικά υψηλός αριθμός διατάξεων φορολογικών δαπανών, με σημαντικό δημοσιονομικό αντίκτυπο αναδεικνύει τη σημασία της θέσπισης ενός ειδικού μηχανισμού για τη μόνιμη αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους. 

Μειώνεται το κενό ΦΠΑ 

Η Ελλάδα παρουσιάζει σημαντική βελτίωση στο κενό ΦΠΑ δηλαδή τη διαφορά μεταξύ των εσόδων που θα μπορούσαν να έχουν εισπραχθεί  και των εσόδων που πράγματι εισπράχθηκαν με συγκλίνουσα τροχιά προς τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Το 2023, το κενό ανήλθε σε 3 δισ. ευρώ ή 11%  υψηλότερο  , από τον μέσο όρο της ΕΕ (9,5%), αλλά  μειωμένο  κατά 13 ποσοστιαίες μονάδες από το 2019 που βρισκόταν στο 24%.Τα μετρα που έχουν ληφθεί όπως  λειτουργία των ηλεκτρονικών βιβλίων και η διασύνδεση ταμειακών συσκευών με τα POS  έχουν βοηθήσει στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.

Το συνολικό κενό συμμόρφωσης στον ΦΠΑ για το 2023 φτάνει τα 128 δισ. ευρώ σε επίπεδο Ε.Ε. και σύμφωνα με την Κομισιόν πριν από λίγα χρόνια η Ελλάδα ήταν ανάμεσα στις τελευταίες χώρες σε αποτελεσματικότητα, μαζί με τη Ρουμανία και τη Μάλτα. Από το 2020 και μετά, όμως, η κατάσταση αναστρέφεται.  

Ωστόσο, η έκθεση επισημαίνει ότι η ανάπτυξη του τομέα υπηρεσιών και τουρισμού ενδέχεται να επιβραδύνει την περαιτέρω σύγκλιση, καθώς οι κίνδυνοι μη συμμόρφωσης είναι γενικά υψηλότεροι στον τομέα των υπηρεσιών. Επιπλέον, οι απώλειες από απάτη εκτιμώνται σε 310 εκατ. ευρώ το 2023.

Χάσμα με την πολιτική για τον  ΦΠΑ

Σύμφωνα με την έκθεση η  Ελλάδα χάνει πολύ μεγάλο μέρος των δυνητικών εσόδων από ΦΠΑ, περισσότερο από σχεδόν κάθε άλλη χώρα στην ΕΕ, επειδή χρησιμοποιεί πολλούς μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ,έχει πολλές απαλλαγές ενώ εφαρμόζει εθνικές πολιτικές που μειώνουν τον ΦΠΑ σε διάφορους τομείς. Οπως τονίζει,το "χάσμα πολιτικής ΦΠΑ” είναι πολύ υψηλό στην Ελλάδα καθώς το 2023 ήταν το δεύτερο υψηλότερο στην ΕΕ,φτάνει το 57% των ιδανικών εσόδων που θα μπορούσε θεωρητικά να εισπράξει το κράτος (29 δισ. Ευρώ) και είναι μεγαλύτερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (51%).Επίσης οι απαλλαγές  που συνδέονται με τον ΦΠΑ το Το 2023 κόστισαν 7 δισ. Ευρώ.

Ανησυχία  για τις ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το  Δημόσιο

Οι εκκρεμείς φορολογικές οφειλές αποτελούν σημείο ανησυχίας για την Ελλάδα ,διαπιστώνει η έκθεση. Με ποσοστό 159 % των συνολικών καθαρών εσόδων που εισπράχθηκαν, οι εκκρεμείς φορολογικές οφειλές παρέμειναν μεταξύ των υψηλότερων στην ΕΕ (30,7 % κατά μέσο όρο) το 2023. Το ποσοστό των εισπρακτέων οφειλών σε σύγκριση με το σύνολο των οφειλών παρέμεινε υψηλό κατά τα έτη 2018 έως 2023, αν και σημειώθηκε μικρή μείωση (από 81,6 % σε 75,2 %). Η διαγραφή φορολογικών οφειλών είναι δυνατή σε περιοριστική βάση υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις που σχετίζονται με μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί για την είσπραξη του χρέους και την οικονομική κατάσταση του οφειλέτη. Επί του παρόντος, δεν υπάρχει συνεργασία ούτε ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των αρχών είσπραξης φόρων και των διαχειριστών αφερεγγυότητας (δικαστήρια και επαγγελματίες αφερεγγυότητας). 

Παραοικονομία 

Η παραοικονομία στην Ελλάδα εκτιμάται στο 21% του ΑΕΠ (2022), ποσοστό 3,7 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (17,6%). Παρά τη μείωση από το 24% του 2012, η πρόκληση παραμένει σημαντική, με  την έκθεση να ρίχνει το βάρος στον τομέα των αυτοαπασχολούμενων. Το πρόβλημα του μεγέθους της παραοικονομίας και ο αντίκτυπος του στο φορολογικό έλλειμμα επισημάνθηκε πρόσφατα και από το ΔΝΤ, το οποίο, στο πλαίσιο αυτό, τόνισε την ανάγκη να συνεχιστούν οι προσπάθειες για την ενίσχυση της είσπραξης εσόδων μέσω της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής και της προώθησης της φορολογικής συμμόρφωση.