Του Θάνου Δαλιάνη*

Μια πρόσφατη απόφαση της ΔΕΔ Αθήνας (1427/2024) φέρνει στο προσκήνιο ένα ζήτημα που απασχολεί πληθώρα ελληνικών επιχειρήσεων: τον ενδοομιλικό δανεισμό. Η απόφαση αυτή αποδεικνύει τη συνεχή εξέλιξη της τεχνογνωσίας των ελεγκτικών κέντρων και ειδικότερα των τμημάτων που εξετάζουν την τεκμηρίωση ενδοομιλικών συναλλαγών, αναδεικνύοντας τις αυξημένες γνώσεις και δυνατότητές τους.

Ενδοομιλικές συναλλαγές είναι οι συναλλαγές μεταξύ συνδεδεμένων μερών, όπως ορίζονται στο Άρθρο 2 του ΚΦΕ, με βάση συμμετοχή άνω του 33%, έλεγχο, ουσιώδη επιρροή ή συγγένεια. Οι επιχειρήσεις που πραγματοποιούν τέτοιες συναλλαγές οφείλουν να τις τεκμηριώνουν, σύμφωνα με το Άρθρο 50 του Ν.4172/2013 και τον Κώδικα Φορολογικών Διαδικασιών (Ν.4174/2013).

Οι ενδοομιλικοί δανεισμοί και οι αντίστοιχοι τόκοι αποτελούν ενδοομιλικές συναλλαγές και πρέπει να συμμορφώνονται με την αρχή των ίσων αποστάσεων (arm’s length principle), δηλαδή να έχουν όρους αντίστοιχους με εκείνους ανεξάρτητων επιχειρήσεων. Η εκπεσιμότητα των τόκων εξετάζεται βάσει των Άρθρων 22, 23, 49 και 50 του Ν.4172/2013 και των Οδηγιών του ΟΟΣΑ.

Η τεκμηρίωση γίνεται μέσω Φακέλου Τεκμηρίωσης, όπως προβλέπουν η ΠΟΛ.1097/2014 (όπως τροποποιήθηκε) και το Άρθρο 21 του Ν.4174/2013. Κρίσιμη είναι η συγκριτική ανάλυση επιτοκίων, λαμβάνοντας υπόψη το ύψος και τη διάρκεια του δανείου, την πιστοληπτική ικανότητα, την ύπαρξη εξασφαλίσεων, τη νομισματική βάση και το προφίλ κινδύνου. Τα συγκριτικά στοιχεία αντλούνται από βάσεις δεδομένων ή στατιστικά τραπεζικών επιτοκίων (π.χ. Τράπεζα της Ελλάδος).

Αν το επιτόκιο αποκλίνει από τις αγοραίες συνθήκες ή δεν τεκμηριώνεται η επιχειρηματική σκοπιμότητα της χρηματοδότησης, οι σχετικοί τόκοι μπορεί να χαρακτηριστούν μη εκπιπτόμενοι και η φορολογική διοίκηση να αναμορφώσει τη φορολογητέα βάση.

Η απόφαση της ΔΕΔ ξεχωρίζει για την πλήρη και εις βάθος εφαρμογή των Οδηγιών του ΟΟΣΑ, υπερβαίνοντας την καθημερινή πρακτική της ελληνικής πραγματικότητας και επιβάλλοντας τις αυστηρές απαιτήσεις της διεθνούς φορολογίας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην έννοια του παρεπόμενου οφέλους που απολαμβάνουν οι θυγατρικές εταιρείες πολυεθνικών ομίλων.

Η διάταξη 10.71 των Οδηγιών αναφέρεται ειδικά στο παρεπόμενο όφελος και στη σύνδεσή του με τον ενδοομιλικό δανεισμό:

10.71 "Ιδιαίτερες εκτιμήσεις πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τον καθορισμό του βαθμού πιστοληπτικής ικανότητας για μια συνδεδεμένη επιχείρηση ενός Πολυεθνικού ομίλου. Όταν ένας Πολυεθνικός όμιλος έχει αξιολογηθεί από ξένο οίκο αξιολόγησης, αυτή η αξιολόγηση μπορεί να είναι ενημερωτική για την ανάλυση των ελεγχόμενων χρηματοοικονομικών συναλλαγών του ομίλου. [...] Αυτή η προσέγγιση συνεπάγεται τη συνεκτίμηση των παρεπόμενων ωφελειών και της βελτίωσης της πιστοληπτικής ικανότητας της συνδεδεμένης επιχείρησης ως αποτέλεσμα της συμμετοχής της στον όμιλο."

Η θυγατρική εταιρεία, αν αιτούταν δανεισμό από ανεξάρτητο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα, θα αξιολογούνταν όχι μόνο με βάση τη δική της πιστοληπτική ικανότητα, αλλά και με βάση την ευρύτερη οικονομική δύναμη του ομίλου. Συνεπώς, στον ενδοομιλικό δανεισμό, η τεκμηρίωση δεν μπορεί να στηρίζεται αποκλειστικά στο νομικό πρόσωπο που λαμβάνει τη χρηματοδότηση, αφού η συμμετοχή του σε έναν όμιλο συνιστά πρόσθετη εγγύηση.

Η αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας δεν περιορίζεται στις κλασικές μητρικές και θυγατρικές εταιρείες. Κάθε εταιρεία με την οποία υπάρχει σύνδεση θεωρείται μέρος ενός ομίλου, και κατά την τεκμηρίωση του ενδοομιλικού επιτοκίου η πιστοληπτική ικανότητα πρέπει να εξετάζεται συνδυαστικά, σαν να πρόκειται για μια ενοποιημένη οντότητα. Στη συνέχεια, αυτή η εκτίμηση πρέπει να αντιπαραβάλλεται με εξειδικευμένα δεδομένα που καταγράφουν πραγματικά επιτόκια ανά βαθμό πιστοληπτικής ικανότητας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, στην υπό εξέταση υπόθεση, η προσφεύγουσα εταιρεία ήταν θυγατρική πολυεθνικού ομίλου. Το επιτόκιο με το οποίο δανείστηκε από την αλλοδαπή μητρική της εταιρεία δεν αντικατόπτριζε την πιστοληπτική ικανότητα του ομίλου, γεγονός που ο φορολογικός έλεγχος ορθώς έκρινε ότι παραβίαζε την αρχή των ίσων αποστάσεων. Το επιτόκιο αναπροσαρμόστηκε κατόπιν του φορολογικού ελέγχου στο 2,92% από  το 8,5%.

Στην πράξη, η εφαρμογή των σχετικών διατάξεων συνεπάγεται σημαντικό κόστος για πολλές οικογενειακές επιχειρήσεις, όπου η μετοχική βάση κατανέμεται μεταξύ συγγενών. Σε απλούστερες περιπτώσεις, είναι εφικτή η χρήση πιο προσιτών μεθοδολογιών, αποφεύγοντας τις δαπανηρές διαδικασίες που απαιτούν οι διεθνείς πρακτικές. Ενδεικτικά, το επιτόκιο δανείου που πρόσφατα παρασχέθηκε από ανεξάρτητο πιστωτικό ίδρυμα σε συνδεδεμένο μέρος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως σημείο αναφοράς για τον καθορισμό του ενδοομιλικού επιτοκίου. Σε έλλειψη τέτοιων συγκριτικών δεδομένων, και όταν τα συνδεδεμένα μέρη είναι εγκατεστημένα αμφότερα στην Ελλάδα, σημείο αναφοράς μπορεί να αποτελέσει ο πίνακας επιτοκίων της Τράπεζας της Ελλάδος.

Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι ο αυθαίρετος καθορισμός επιτοκίου σε ενδοομιλικό δανεισμό, ειδικά για σημαντικά ποσά, μπορεί να προκαλέσει ειδικούς φορολογικούς ελέγχους από τις ομάδες της ΑΑΔΕ που έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια με αποκλειστική αρμοδιότητα την εξέταση ενδοομιλικών συναλλαγών.
 

* Ο Θάνος Δαλιάνης είναι Partner της GRAND VALUE, εταιρεία-μέλος του ΟΜΙΛΟΥ ARTION. 

Το ανωτέρω κείμενο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά τις εξειδικευμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στην ARTION Α.Ε. (Πουρνάρα 9 Μαρούσι | +30 210 6009062 |  www.artion.gr)