Μόνο η σημαντική βελτίωση του γενικότερου μακροοικονομικού περιβάλλοντος, θα επιτρέψει στις τράπεζες την επάνοδο σε θετικό ρυθμό πιστωτικής επέκτασης, ενώ τα δάνεια θα εντάσσονται σε μία ευρύτερη σχέση συνεργασίας πελάτη και τράπεζας, αναφέρει στο Capital.groEπικεφαλής Γενικής Διεύθυνσης Τραπεζικής Ιδιωτών & Διευθύνων Σύμβουλος  της Eurobank Household Lendingκ. Αναστάσιος Πανούσης. Ο κ. Πανούσης δίνει την αναλυτική εικόνα για το πώς η κρίση ματαίωσε το σχέδιο αύξησης των χορηγήσεων από πλευράς τραπεζών και τι συμβαίνει την ίδια ώρα στην υπόλοιπη Ευρώπη. Εστιάζει στην αγορά στεγαστικής πίστης, επισημαίνοντας ότι πέρσι 8 στις 10 αγοραπωλησίες ακινήτων έγιναν με μετρητά αντί δανεισμού και σημειώνει ότι μετά το 2011, τα δάνεια που δόθηκαν σε ιδιώτες παρουσιάζουν πολύ χαμηλές επισφάλειες. Ιδιαίτερη αναφορά κάνει, τέλος, στη μεγάλη αύξηση των συναλλαγών με κάρτες (μέσω αυτών το 10% των συνολικών πληρωμών της Οικονομίας από 6% προ capitalcontrols), στα οφέλη τους για την Οικονομία, αλλά και στο ύψος των χρεώσεων.

Συνέντευξη στη Νένα Μαλλιάρα 

- Στο τελευταίο τρίμηνο του 2014 οι τράπεζες είχαν ανακοινώσει ένα σχέδιο αύξησης των χορηγήσεών τους, το οποίο όμως ματαιώθηκε από τα γεγονότα σε πολιτικό επίπεδο και επίπεδο διαπραγμάτευσης με τους δανειστές. Ποια είναι η εικόνα των χρηματοδοτήσεων έκτοτε; 

Πράγματι είναι γεγονός ότι το τελευταίο τρίμηνο του 2014 οι τράπεζες προέβλεπαν άνοδο των εκταμιεύσεων για το 2015. Η αγορά είχε δείξει σημάδια σταθεροποίησης και σταδιακής ανάκαμψης στις χρηματοδοτήσεις ιδιωτών, τόσο σε επίπεδο αιτήσεων όσο και εκταμιεύσεων. Παρόλα  αυτά, τα πολιτικά γεγονότα που ακολούθησαν και κυρίως η επιβολή των capital controls το δεύτερο εξάμηνο του 2015, καθήλωσαν τις εκταμιεύσεις σε "χαμηλές πτήσεις". Υπολογίζεται ότι το 2015 εκταμιεύθηκαν συνολικά περίπου €200εκ. στεγαστικά & €300εκ. καταναλωτικά δάνεια (κυρίως δάνεια αυτοκινήτου), σε σχέση με τα €15δισ. στεγαστικά και €7δισ. καταναλωτικά του 2007. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι και τα αιτούμενα ποσά χορηγήσεων έχουν εξορθολογισθεί. Ενδεικτικά, το μέσο στεγαστικό δάνειο είναι πλέον €70.000 περίπου σε σχέση με τα €120.000 που ήταν το αντίστοιχο ποσό προ κρίσης. 

- Ποιες είναι οι προσδοκίες – δυνατότητες των τραπεζών από την ολοκλήρωση της αξιολόγησης αναφορικά με την πιστωτική επέκταση; Υπάρχει πλάνο για την επάνοδο σε θετικούς ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης και σε τι χρονικό ορίζοντα; 

Τα πιστωτικά ιδρύματα της χώρας μετά και την πρόσφατη ανακεφαλαιοποίησή τους, έχουν αναμφίβολα την πρόθεση να στηρίξουν τη ζήτηση για χρηματοδοτήσεις καταναλωτικής & στεγαστικής πίστης κατά το επόμενο χρονικό διάστημα, πάντα μέσα στα πλαίσια του υπεύθυνου δανεισμού. Επιπλέον, έχοντας εισέλθει σε φάση ανασχεδιασμού, επαναξιολογούν δομές και λειτουργίες και προετοιμάζονται για το λανσάρισμα νέων χρηματοοικονομικών λύσεων, έχοντας πάντα ως γνώμονα την κάλυψη των αναγκών των καταναλωτών.

Είναι προφανές ωστόσο ότι τα δάνεια θα συνεχίσουν να συνδέονται με συγκεκριμένο σκοπό, να συνοδεύονται από επαρκείς εξασφαλίσεις και να είναι ενταγμένα σε ένα ευρύτερο στρατηγικό πλαίσιο για τη δημιουργία ολοκληρωμένης Τραπεζικής Σχέσης μεταξύ Τράπεζας και καταναλωτή (π.χ. καταθέσεις, ασφαλιστικά προϊόντα, συναλλακτικές υπηρεσίες κ.λπ).

Ο στόχος της επανόδου σε θετικούς ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης μπορεί να επιτευχθεί μόνο εφόσον βελτιωθεί σημαντικά το γενικότερο μακροοικονομικό περιβάλλον. Στην κατεύθυνση αυτή, πρωταρχική σημασία έχει η επιτυχής ολοκλήρωση της παρούσας αξιολόγησης από τους Θεσμούς, γεγονός που θα επιτρέψει την αποδέσμευση από τον ELA και, συνεπακόλουθα, θα βελτιώσει τηνψυχολογία των καταναλωτών. 

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθούμε και στη γενικότερη τάση που επικρατεί στην υπόλοιπη Ευρωζώνη όπου διαφαίνεται μία αυξημένη ζήτηση στεγαστικών και καταναλωτικών δανείων. Ενδεικτικά, για το έτος 2015 στην καταναλωτική πίστη παρατηρείται μία αύξηση της τάξης του +6% σε σχέση με το προηγούμενο έτος στο σύνολο της Ευρωζώνης. Χώρες όπως η Γερμανία, η Ισπανία, η Γαλλία, η Ιταλία & η Πορτογαλία φαίνεται πως έχουν αφήσει πίσω τους την συνεχόμενη μείωση των καταναλωτικών υπολοίπων που πραγματοποιούνταν μέχρι και το 2013, εμφανίζοντας σαφείς ενδείξεις ανάκαμψης.

Αντίστοιχα, η θετική τάση είναι περισσότερο εμφανής στο κομμάτι της στεγαστικής πίστης, όπου η ανάκαμψη αντανακλάται με συνεχή αύξηση των υπολοίπων σε συνολικό επίπεδο ευρωζώνης ανά έτος από το 2011 έως και το 2015, φτάνοντας το +2,5% περίπου την τελευταία διετία. Χώρες όπως η Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Αυστρία, Ολλανδία & Φιλανδία παρουσιάζουν ιδιαίτερα αναπτυξιακή τάση.

- Πώς επιδρούν στις νέες χορηγήσεις τα NPLs και η διαχείρισή τους; Διαμορφώνουν πλέον ένα άλλο μοντέλο χορηγήσεων για τις τράπεζες; Τι δείχνουν τα στοιχεία για τον βαθμό δημιουργίας επισφαλειών στις χορηγήσεις;

Οι τράπεζες από το 2010 και μετά αναπροσάρμοσαν την πιστωτική τους πολιτική προς το συντηρητικότερο. Ενδεικτικά, δημιούργησαν και χρησιμοποιούν βελτιωμένα στατιστικά μοντέλα βαθμολόγησης αιτημάτων και συμπεριφοράς πελατών (creditscoring), μείωσαν τα ποσά χρηματοδοτήσεών τους (LoantoValue), μείωσαν τις μέγιστες διάρκειες των δανείων, ενώ πραγματοποιούν αυστηρότερη αξιολόγηση των οικονομικών στοιχείων πελάτη και αξιολογούν τις σύνθετες περιπτώσεις από έμπειρα στελέχη.

Τα παραπάνω είχαν ως συνέπεια όλα τα δάνεια που χορηγήθηκαν από το 2011 και μετά, να παρουσιάζουν πολύ χαμηλές επισφάλειες. Ενδεικτικά την περίοδο αυτή δόθηκαν περίπου €2,5δισ. καταναλωτικά και €1,5 δισ. στεγαστικά δάνεια. Σε αυτά, ο βαθμός καθυστερήσεων είναι μονοψήφιος, σε αντιδιαστολή με όσα δάνεια χορηγήθηκαν μέχρι και το 2010 όπου οι καθυστερήσεις τους προσεγγίζουν το 50% στα καταναλωτικά και το 35% στα στεγαστικά δάνεια.

- Ποιες προοπτικές βλέπετε στην αγορά της στεγαστικής πίστης; Η πτώση των τιμών των ακινήτων δημιουργεί κίνητρο αγορών μέσω τραπεζικής χρηματοδότησης; 

Η αγορά της στεγαστικής πίστης επηρεάζεται διεθνώς κυρίως από τρεις παράγοντες: το μακροοικονομικό περιβάλλον, το ύψος των επιτοκίων και τη φορολογία των ακινήτων.

Στην Ελλάδα βασικοί παράγοντες για να μπορέσει η στεγαστική πίστη να ανακάμψει σημαντικά είναι αφενός να υπάρξει ξεκάθαρη βελτίωση του μακροοικονομικού περιβάλλοντος και αφετέρου να ελαφρυνθεί η φορολογία των ακινήτων. Με δεδομένη την δύσκολη δημοσιονομική κατάσταση θα μπορούσαν π.χ. να δοθούν φορολογικά κίνητρα (ειδικά σε νέα ζευγάρια) για την απόκτηση πρώτης κατοικίας. 

Επιπλέον σήμερα, καθώς διανύουμε μία περίοδο όπου οι τιμές των ακινήτων έχουν μειωθεί σημαντικά (ενδεικτικά αναφέρεται ότι οι τιμές των ακινήτων έχουν υποχωρήσει έως και 50%από το 2008) δημιουργούνται σημαντικές επενδυτικές ευκαιρίες. Ενώ πρέπει επίσης να σημειωθεί  ότι τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων βρίσκονται στα ιστορικά χαμηλά τους, λόγω των συνεχόμενων μειώσεων επιτοκίων που έχουν πραγματοποιηθεί από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Τέλος σημαντικό ρόλο παίζει και η ψυχολογία του καταναλωτικού κοινού, η οποία θα πρέπει να βελτιωθεί. Ενδεικτικό είναι ότι το 2015, 8 στις 10 αγοροπωλησίες ακινήτων πραγματοποιήθηκαν με μετρητά, ακριβώς η αντίθετη τάση που επικρατούσε πριν το 2009 όπου η πλειοψηφία των αγοραπωλησιών γινόταν με δανειοδότηση. 

- Τι έχει δείξει η επιβολή των capital controls σε επίπεδο αύξησης των συναλλαγών με κάρτες και τι θα γίνει με τις χρεώσεις των τραπεζών;

Σχεδόν ένα έτος μετά την επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων (capital controls), αξίζει να αναφερθούν και οι θετικές επιπτώσεις που αυτά είχαν στην ελληνική αγορά. Πριν τα capital controls η χρήση των καρτών ήταν στο 6% των συνολικών πληρωμών της οικονομίας, ενώ μετά τα capital controls εκτιμάται ότι ξεπέρασε το 10%, ωστόσο εξακολουθεί να υπολείπεται σημαντικά της υπόλοιπη Ευρώπης. Ενδεικτικά, ο τζίρος των καρτών που εκκαθαρίστηκε το 2015 στην Ελλάδα ήταν €11δισ. με αύξηση 40% σε σχέση με το 2014, ενώ εκτιμάται ότι ο τζίρος του 2016 θα ξεπεράσει τα €16δισ. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι το 2015 ο τζίρος των χρεωστικών καρτών ξεπέρασε για πρώτη φορά τον τζίρο των πιστωτικών καρτών.

Παράλληλα, η αυξημένη χρήση των καρτών οδήγησε στην μεγάλη ζήτηση για τερματικά αποδοχής καρτών (POS) που από 130 χιλιάδες το 2014, ξεπέρασαν τις 220 χιλιάδες το 2015. Υπολογίζεται δε ότι το 2016 θα ξεπεράσει τα 300 χιλιάδες τερματικά.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι η αυξημένη χρήση καρτών συμβάλει σημαντικά στην πάταξη της φοροδιαφυγής. Στην χώρα μας, το μέγεθος της παραοικονομίας εκτιμάται στο 25% του ΑΕΠ (δηλ. €40δισ.). Μία μείωσή της κατά 20% δηλαδή €5δισ. θα μπορούσε να επιφέρει επιπλέον έσοδα πάνω από €1-2δισ. ετησίως (ΦΠΑ, φορολογία φυσικών και νομικών προσώπων).

Αναφορικά τώρα με την συζήτηση γύρω από το επίπεδο των τραπεζικών προμηθειών εκκαθάρισης συναλλαγών καρτών πληρωμών, η ελληνική αγορά είναι καλά τιμολογημένη σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση.  Οι προμήθειες εκκαθάρισης καρτών στην Ελλάδα κινούνται  σήμερα περίπου στο 1% (με πτωτικές τάσεις), ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά μ.ο. στο 1% - 1,3% και στις ΗΠΑ στο 1,3% - 1,8%, παρότι ο τζίρος και ο αριθμός των συναλλαγών είναι σημαντικά χαμηλότερος στην Ελλάδα – ενδεικτικά, σήμερα σε κάθε Έλληνα πολίτη αντιστοιχούν 10-15 συναλλαγές με κάρτες πληρωμών (εξαιρουμένων των αναλήψεων μετρητών), ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση πάνω από 100 !!! 

Επιπλέον, είναι σίγουρο ότι η αύξηση της χρήσης των καρτών και οι συνθήκες πλήρους ανταγωνισμού θα οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια στην συνεχή μείωσή τους. Από τις μειώσεις αυτές θα ωφεληθούν πρωτίστως οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις οι οποίες κινούνται σε υψηλότερα επίπεδα προμηθειών (σε σύγκριση με τις μεγάλες αλυσίδες) και για τις οποίες οι τράπεζες ήδη προσφέρουν κίνητρα για την αύξηση της αποδοχής καρτών ως μέσο συναλλαγής.