Τετάρτη, 12-Νοε-2025 07:30
Ευρωπαϊκό Δικαστήριο: Επιτρέπει πλήρη απελευθέρωση καπνίσματος στις φυλακές
Του Παναγιώτη Στάθη
Αντίθετα στην παγκόσμια τάση για καθολική απαγόρευση καπνίσματος (κυρίως στους κλειστούς χώρους) πηγαίνει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), δίνοντας πλήρη ελευθερία για τους … θεριακλήδες εντός φυλακής: "…σε ένα πλαίσιο ήδη περιορισμένης προσωπικής αυτονομίας, η ελευθερία των κρατουμένων να αποφασίζουν το αν θα καπνίζουν ήταν ακόμη πιο πολύτιμη για αυτούς", αναφέρει, κρίνοντας προφανώς τις ειδικές συνθήκες που βιώνουν οι κρατούμενοι.
Και όπως επισημαίνει στην απόφασή του, "το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, στο οποίο ενυπάρχει η έννοια της προσωπικής αυτονομίας, περιλαμβάνει τη δυνατότητα των ατόμων να κάνουν επιλογές για τη ζωή και την υγεία τους, ακόμη και αν αυτές οι επιλογές θεωρούνται επιβλαβείς. Η επιλογή ενός κρατούμενου να καπνίζει, μια δραστηριότητα που δεν είναι γενικά παράνομη, εμπίπτει στο πεδίο αυτό".
Η προσφυγή στο ΕΔΔΑ έγινε από κρατούμενους και μακροχρόνιους καπνιστές, μετά την απόφαση των εσθονικών αρχών να επιβάλλουν από τον Οκτώβριο του 2017 πλήρη απαγόρευση καπνίσματος στις φυλακές. Πριν από την ολική απαγόρευση, το κάπνισμα επιτρεπόταν υπό περιορισμούς, κυρίως στους εξωτερικούς χώρους άσκησης.
Το Διοικητικό Δικαστήριο του Tartu, στις 12 Ιουνίου 2019, κήρυξε την επίμαχη ενότητα του Εσωτερικού Κανονισμού Φυλακών αντισυνταγματική και την ακύρωσε. Ωστόσο, το Ανώτατο Δικαστήριο, με την απόφαση της 17 Δεκεμβρίου 2019, αντέστρεψε την απόφαση και κήρυξε την απαγόρευση συνταγματική, κρίνοντας ότι η απαγόρευση εξυπηρετούσε σκοπούς δημόσιας ασφάλειας (πρόληψη πυρκαγιών, χρήση τσιγάρων ως παράνομου νομίσματος) και προστασίας της υγείας των μη καπνιστών κρατουμένων και του προσωπικού, και ότι ήταν ένα αναλογικό μέτρο.
Το ΕΔΔΑ αποδέχθηκε ότι η απαγόρευση εξυπηρετούσε τους νόμιμους σκοπούς της προστασίας της υγείας (μη καπνιστών κρατουμένων και προσωπικού) και της πρόληψης προβλημάτων τάξης ή εγκλήματος (χρήση τσιγάρων ως παράνομου νομίσματος, κίνδυνος πυρκαγιάς), καθώς και ότι οι εθνικές αρχές διέθεταν ευρύ, αλλά όχι απεριόριστο, περιθώριο εκτίμησης. Ωστόσο, διαπίστωσε ότι το μέτρο αυτό ήταν δυσανάλογο και μία τόσο εκτεταμένη και απόλυτη απαγόρευση δεν ήταν δικαιολογημένη και υπερέβαινε τα σημαντικά περιθώρια εκτίμησης της Εσθονίας για τη ρύθμιση του καπνίσματος στις φυλακές.
Όπως αναφέρεται, το Δικαστήριο εξέτασε αν η παρέμβαση ήταν "αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία" και αν και αναγνώρισε τους νόμιμους σκοπούς της απαγόρευσης (προστασία της υγείας τρίτων, διατήρηση της τάξης), έκρινε ότι οι αρχές υπερέβησαν το περιθώριο εκτίμησής τους, το οποίο κατά το ίδιο το Δικαστήριο, δεν είναι απεριόριστο.
Επισήμανε δε πως μια συγκριτική μελέτη έδειξε ότι σχεδόν σε όλα τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης (από τα σαράντα τέσσερα κράτη μέλη που εξετάστηκαν, μόνο μία δικαιοδοσία του Ηνωμένου Βασιλείου (Σκωτία) είχε εισαγάγει πλήρη απαγόρευση καπνίσματος στις φυλακές) το κάπνισμα επιτρέπεται στις φυλακές υπό ορισμένες προϋποθέσεις, γεγονός που υποδηλώνει την απουσία κοινής αντίληψης για την αναγκαιότητα μιας ολικής απαγόρευσης,
Το ΕΔΔΑ, με τέσσερις ψήφους κατά τριών, διαπίστωσε παραβίαση του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής.