Του Λέανδρου Ρακιντζή

Σημαντικός εθνικός πλούτος και παράγων εθνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης υπήρξαν τα κοινωφελή ιδρύματα και κληροδοτήματα, τα οποία προσέφεραν στο παρελθόν τεράστιες υπηρεσίες στο έθνος και τη κοινωνία. Δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις η διοίκηση διαφόρων φιλανθρωπικών σωματείων περιήλθε εις χείρας επιτηδείων, οι οποίοι ασκούσαν διαχείριση ενίοτε επ’ ωφελεία τους, όπως προκύπτει από τα διάφορα σκάνδαλα, που προέκυψαν πρόσφατα (Κιβωτός κλπ) και παλιότερα στο Γηροκομείο Αθηνών, του οποίου ο πρόεδρος του Δ.Σ. καταδικάστηκε σε 16 χρόνια φυλάκιση για απιστία.

Φοβάμαι, ότι αν συνεχιστεί η αποκάλυψη διαφόρων σκανδάλων σε βάρος φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, τουλάχιστον αυτών που έχουν την έδρα στη χώρα μας και διέπονται από την ελληνική νομοθεσία, αυτό θα αποτελέσει πλήγμα στη φιλανθρωπία από το μέσο άνθρωπο και τον εθελοντισμό, που είναι διαχρονικοί θεσμοί σε αποδρομή, γιατί η Πολιτεία και η Δικαιοσύνη  δεν επέδειξαν τη δέουσα προσοχή κατά την επιλογή προσώπων της διοίκησης τους.

Συνήθως τα φιλανθρωπικά ιδρύματα λειτουργούν υπό τη μορφή σωματείου με μέλη άτομα που θέλουν να προσφέρουν και που  εκλέγουν οι ίδιοι τις διοικήσεις τους  (αρθ. 12 Συντάγματος). Τα φιλανθρωπικά σωματεία ελέγχονται από τους ΟΤΑ της περιφερείας, που έχουν έδρα, αλλά λόγω της εμπλοκής της μικροπολιτικής και της ατελούς νομοθεσίας, ο  διοικητικός έλεγχος από τους ΟΤΑ δεν είναι αποτελεσματικός και ο δικαστικός έλεγχος βραδύνει υπέρμετρα.

Όταν λείπουν τα πρόσωπα  που απαιτούνται για τη διοίκηση του σωματείου το δικαστήριο διορίζει προσωρινή διοίκηση για να διενεργήσει εκλογές για την ανάδειξη τακτικής διοίκησης κυρίως από μέλη του σωματείου, γιατί όταν διορίζει τρίτα πρόσωπα μη μέλη προκύπτουν διάφορες δυσλειτουργίες, όπως στη περίπτωση του Γηροκομείου Αθηνών, που όταν υπήρχε κενό διοίκησης,  το δικαστήριο αντί να διορίσει προσωρινή διοίκηση από τα μέλη της ΕΕΑ διόρισε από τρίτα πρόσωπα, που επί τετραετία δεν  διενεργήσουν αρχαιρεσίες. Στη συνέχεια το δικαστήριο διόρισε προσωρινή διοίκηση από μη μέλη που προτάθηκαν από το Δήμο Αθηναίων με ρητή εντολή να διενεργήσουν αρχαιρεσίες και να μη προβούν σε αθρόα εγγραφή νέων μελών, ώστε  να μη ανατραπεί η ισορροπία των δυνάμεων. Η προσωρινή διοίκηση μετά διετία και αφού έγραψε 339 νέα μέλη έναντι  200 ενεργών μελών προκήρυξε αρχαιρεσίες, που φυσικά τις κέρδισε. Τα παλιά μέλη έχουν προσβάλλει δικαστικά το αποτέλεσμα των εκλογών.  

Το Γηροκομείο Αθηνών επειδή ήταν καταχρεωμένο και με το από 5.01.2023 σύμφωνο με το Κράτος υπήχθη σε καθεστώς εξυγίανσης με το οποίο ρυθμίστηκαν τα χρέη του, έλαβε κρατικές και από τον ΕΟΠΠΥ επιχορηγήσεις  με τη δέσμευση να αξιοποιήσει τη μεγάλη ακίνητη περιουσία μόνο με μακροχρόνιες μισθώσεις. Η διοίκηση του Γηροκομείου, μολονότι η εκλογή της αμφισβητείται δικαστικά  συγκάλεσε έκτακτη γενική συνέλευση και με τη ψήφο των παρανόμως εγγραφέντων νέων μελών και παρά τις ενστάσεις των παλιών μελών, παράτυπα γιατί υπό καθεστώς εξυγίανσης δεν επιτρέπεται στο Γηροκομείο η πώληση ακινήτων, αποφασίστηκε η μαζική πώληση  103 ακινήτων του Γηροκομείου με τη χαρακτηριστική δήλωση του προέδρου του ΔΣ  "θα αρχίσομε να πουλάμε και όταν πιάσομε τα 5.000.000 θα σταματήσομε.". Η διενέργεια όμως πράξεων με μη αναστρέψιμες συνέπειες, έχει προκαλέσει ήδη τέσσερις ερωτήσεις στη Βουλή, πολύ επικριτικά δημοσιεύματα σε ημερήσιες εφημερίδες, που χαρακτηρίζουν ως "ξεπούλημα των ασημικών" τη μαζική εκποίηση των ακινήτων του Γηροκομείου και δυσμενείς εντυπώσεις στη κοινή γνώμη.  

Σαφώς τέτοιες περιπτώσεις δημιουργούν γενικότερα ζητήματα που μπορεί να έχουν επιβλαβείς συνέπειες στη φιλανθρωπία και τον εθελοντισμό. Επομένως  η Πολιτεία πρέπει να διασφαλίσει με λήψη μέτρων την ομαλή λειτουργία των θεσμών αυτών, όπως το δικαστήριο κατά το άρθρο 69 ΑΚ να διορίζει  προσωρινή διοίκηση των σωματείων μόνο από μέλη του και όχι από τρίτους, οι ΟΤΑ να διορίζουν επίτροπο στα Δ.Σ. των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων και να ασκούν ακυρωτικό έλεγχο στις αποφάσεις των Δ.Σ. αυτών και να προβλέπεται μεγαλύτερη  διαφάνεια  κατά τη διαχείριση  των δημοσίων επιχορηγήσεων και των  "ιερών " χρημάτων με έλεγχο από ανεξάρτητους ελεγκτές.

* Ο Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ.