Capital Economics: Κίνδυνος οι κεντρικές τράπεζες να προκαλέσουν ύφεση "κατά λάθος"

Της Ελευθερίας Κούρταλη

Εάν οι αυξήσεις στις τιμές που σχετίζονται με την προσφορά υποχωρήσουν, η Capital Economics εκτιμά ότι είναι θεωρητικά δυνατό για τις κεντρικές τράπεζες να μειώσουν τον πληθωρισμό από τα σημερινά υψηλά του επίπεδα χωρίς να δημιουργήσουν ύφεση. Ωστόσο, η δυσκολία της ομαλοποίησης της πολιτικής υποδηλώνει ότι ενδέχεται να προκαλέσουν ακούσια ύφεση. Επιπλέον, εάν ο υψηλός πληθωρισμός επιμείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε μια ύφεση είναι πολύ πιθανή.

Η Capital Economics επισημαίνει πως οι πιέσεις στα κόστη διαβίωσης σημαίνουν ότι ούτως ή άλλως μια ύφεση μπορεί να βρίσκεται στο "τραπέζι" σε ορισμένες χώρες, ανεξάρτητα από το τι κάνουν οι κεντρικές τράπεζες. Αυτό είναι πολύ πιθανό να συμβεί στην Ευρώπη, η οποία ως μεγάλος καθαρός εισαγωγέας εμπορευμάτων έχει δει μεγαλύτερη επιδείνωση στους όρους εμπορίου της. Ο οίκος αναμένει στη Γερμανία και την Ιταλία μια τεχνική ύφεση (δύο συνεχόμενα τρίμηνα πτώσης της παραγωγής), με εύλογες πιθανότητες ύφεσης στην ευρωζώνη συνολικά, καθώς και στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Ωστόσο, αυτές οι μειώσεις στην παραγωγή είναι πιθανό να είναι μικρές και βραχύβιες. Για αυτό τον λόγο, είναι απίθανο να κάνουν τη δουλειά των κεντρικών τραπεζών για τη μείωση του πληθωρισμού. Επομένως, το μεγαλύτερο ερώτημα της ύφεσης είναι εάν οι κεντρικές τράπεζες θα χρειαστεί να επιδιώξουν πιο σημαντικές μειώσεις στην παραγωγή προκειμένου να επαναφέρουν τον πληθωρισμό στον στόχο.

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το τι οδήγησε σε υψηλότερο πληθωρισμό – κάτι για το οποίο υπάρχει μεγάλη διαφωνία μεταξύ των οικονομολόγων. Κάποιοι πιστεύουν ότι όλη η άνοδος του πληθωρισμού οφείλεται σε προσωρινές τριβές που σχετίζονται με την COVID και τον πόλεμο, οι οποίες θα αμβλυνθούν σύντομα - τότε σαφώς δεν απαιτείται ύφεση. Ο πληθωρισμός θα πρέπει να υποχωρήσει από μόνος του καθώς οι τριβές εκτονώνονται.

Ωστόσο, η Capital Economics πιστεύει ότι συμβαίνει και κάτι πιο θεμελιώδες. Αν και οι "εφάπαξ" παράγοντες ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης του πληθωρισμού, υπάρχουν επίσης ευρέως διαδεδομένες ενδείξεις για αύξηση των κυκλικών πιέσεων στις τιμές. Σε κάποιο βαθμό, αυτό δεν προκαλεί έκπληξη δεδομένου ότι τα επιτόκια εξακολουθούν να είναι χαμηλά. Πράγματι, στην περίπτωση της ευρωζώνης, όπου οι υποκείμενες πιέσεις τιμών δεν είναι τόσο ισχυρές όσο αλλού, ο πληθωρισμός μπορεί να τιθασευτεί απλώς με την επαναφορά των επιτοκίων σε ουδέτερα επίπεδα, αφήνοντας την αύξηση του ΑΕΠ να ευθυγραμμιστεί με το δυνητικό της ρυθμό.

Εντούτοις, όπως τονίζει η Capital Economics, οι υποκείμενες πιέσεις στις τιμές φαίνονται πιο επίμονες στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου η αύξηση των μισθών είναι έντονη εδώ και λίγο καιρό και ο πληθωρισμός έχει αυξηθεί πιο απότομα από αλλού. Εάν αυτό αντικατοπτρίζει απλώς την "κλασσική" υπερθέρμανση της οικονομίας, τότε μια ύφεση μπορεί ακόμα θεωρητικά να αποφευχθεί.

Οι κεντρικές τράπεζες πρέπει "απλώς" να μειώσουν την ανάπτυξη του ΑΕΠ κάτω από τη δυναμική για λίγο, κάτι που θα μπορούσε να συνεπάγεται τη μείωσή της σε χαμηλό, αλλά ακόμα θετικό, ρυθμό. Το πόσο χαμηλό και για πόσο χρονικό διάστημα εξαρτάται από τον τρέχοντα βαθμό υπερθέρμανσης και τον τρόπο με τον οποίο προβλέπεται ότι θα εξελιχθεί η συνολική ζήτηση σε σχέση με τη συνολική προσφορά. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, μπορεί να δούμε την ανάπτυξη του ΑΕΠ στο 1%, αντί για το δυνητικό ρυθμό του 2%, για ένα χρόνο περίπου. Υπήρξαν πολλές φορές στο παρελθόν που τα επιτόκια αυξήθηκαν χωρίς να ακολουθηθούν από ύφεση.

Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, επισημαίνει η Capital Economics. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα τώρα, δεδομένης της πρόσθετης αβεβαιότητας σχετικά με τον αντίκτυπο της ποσοτικής σύσφιξης. Ούτε η πτώση της δυνητικής αύξησης του ΑΕΠ τις τελευταίες δεκαετίες δεν βοηθά. Όσο χαμηλότερη είναι η δυνητική ανάπτυξη, τόσο μικρότερο είναι το περιθώριο λάθους και τόσο πιο δύσκολο είναι να δημιουργηθεί ανάπτυξη κάτω του δυναμικού χωρίς ωθηθεί σε αρνητικό έδαφος. Είναι επίσης πιθανό η σύνδεση μεταξύ δραστηριότητας και πληθωρισμού να έχει αποδυναμωθεί, πράγμα που σημαίνει ότι οι κεντρικές τράπεζες μπορεί να χρειαστεί να δημιουργήσουν μεγαλύτερη επιβράδυνση της αύξησης του ΑΕΠ για να επιτύχουν μια δεδομένη πτώση του πληθωρισμού.

Επιπλέον, οι πιθανότητες ύφεσης είναι σημαντικά υψηλότερες εάν βρίσκεται σε εξέλιξη μια πιο θεμελιώδης αλλαγή των προσδοκιών για τον πληθωρισμό. Όσο περισσότερο παραμένει υψηλός ο πληθωρισμός στο πλαίσιο μιας "σφιχτής" αγοράς εργασίας, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα ενός spiral τιμών - μισθών που προκαλεί επίμονα υψηλό πληθωρισμό. 

Επομένως, καταλήγει η Capital Economics, η ουσία είναι ότι μια ύφεση που προκαλείται από τις κεντρικές τράπεζες δεν είναι αναπόφευκτη, αν και η ίδια δεν έχει ενσωματώσει ένα τέτοιο σενάριο στις προβλέψεις της. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι υποθέτει πως μια αύξηση του επιτοκίου πίσω σε ουδέτερα επίπεδα (στην περίπτωση της ευρωζώνης) ή 50 έως 100 μονάδες βάσης πάνω (στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ) θα είναι αρκετή για να επαναφέρει τον πληθωρισμό στον στόχο. Εάν οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό και ο πληθωρισμός αποδειχθούν πιο επίμονα, και ως αποτέλεσμα τα επιτόκια πρέπει να αυξηθούν περαιτέρω, τότε πιθανότατα μια ύφεση θα είναι στα χαρτιά.