Γερμανοί εισαγγελείς εξετάζουν στοιχεία για χημικό πόλεμο στη Συρία. Η DW και το Der Spiegel απέκτησαν αποκλειστική πρόσβαση σε μάρτυρες και εμπιστευτικές αναφορές που αποτελούν μέρος της νομικής έρευνας-ορόσημου.

Οι ήχοι από τους πυραύλους ακούγονταν διαφορετικά εκείνο το βράδυ. Δεν είχαν τον χαρακτηριστικό κρότο που συνήθως συνόδευε άλλες επιθέσεις στη Συρία. Στις 11 Αυγούστου 2013 πύραυλοι εφοδιασμένοι με κεφαλές αερίου σαρίν εκτοξεύθηκαν στη Γκούτα της ανατολικής Συρίας. Ο ψυχρός καιρός επέτρεψε στο νευροτοξικό αέριο σαρίν να εισχωρήσει στα χαμηλότερα επίπεδα των κτηρίων καθώς απλωνόταν πάνω από το προπύργιο των ανταρτών. "Ήταν σαν την ημέρα της κρίσης, οι άνθρωποι έμοιαζαν με έντομα που σκοτώνονται με εντομοκτόνο. Πολλοί ήταν οι νεκροί στους δρόμους, αυτοκίνητα σταματούσαν, έβλεπες μέσα τους πτώματα στοιβαγμένα, σαν να πέθαιναν προσπαθώντας να διαφύγουν", αναφέρει η Έμαν Φ, νοσοκόμα και επιζήσασα της επίθεσης στη Γκούτα.

Το σαρίν είναι τοξικό χημικό αέριο, που χρησιμοποιείται στους λεγόμενους χημικούς πολέμους. Είναι άοσμο και γίνεται αντιληπτό πολύ αργά, όταν ήδη έχει αρχίσει να παραλύει το αναπνευστικό σύστημα. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα θύματα πέθαναν από ασφυξία. Οι επιζώντες κατηγορούν το συριακό καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ για την επίθεση στη Γκούτα.

Τα πλεονεκτήματα της διεθνούς δικαιοσύνης

Στις αρχές Οκτωβρίου μια κοινοπραξία τριών ΜΚΟ προσέφυγε στην Ομοσπονδιακή Εισαγγελία της Γερμανίας κατά ανωνύμων σχετικά με τις φερόμενες επιθέσεις αερίου σαρίν στη Γκούτα το 2013 και το Χαν Σεϊχούν το 2017. Το 2002 η Γερμανία θέσπισε την αρχή της παγκόσμιας δικαιοδοσίας για διεθνή εγκλήματα, όπως εγκλήματα πολέμου και γενοκτονίες. Έτσι επέκτεινε στην ουσία τη δικαιοδοσία της και στα "σοβαρότερα εγκλήματα που πλήττουν τη διεθνή κοινότητα στο σύνολό της", ακόμη και αν δεν διαπράχθηκαν εντός της επικράτειάς της ή εναντίον πολιτών της. Αυτό ώθησε την Οργάνωση Open Society Justice, το Συριακό Αρχείο και το Συριακό Κέντρο ΜME και Ελευθερίας της Έκφρασης να υποβάλουν κοινή προσφυγή στην Ομοσπονδιακή Εισαγγελία της Καρλσρούης, όπου ειδικό τμήμα εγκλημάτων πολέμου είχε ήδη ξεκινήσει άτυπη έρευνα για τον πόλεμο στη Συρία το 2011. Το εν λόγω τμήμα επιβεβαίωσε στη DW ότι πράγματι έχει λάβει από την Ομοσπονδιακή Εισαγγελία τη συγκεκριμένη προσφυγή αλλά δεν έδωσε περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με την υπόθεση. "Διερευνούμε τα αποδεικτικά στοιχεία και δεν μπορούμε να πούμε κάτι άλλο προς το παρόν", δήλωσε εκπρόσωπός του στη DW.

Aναζητώντας αποδεικτικά στοιχεία

"Κλειδί" στην υπόθεση αποτελούν οι μαρτυρίες από αυτόπτες μάρτυρες, υψηλόβαθμο στρατιωτικό προσωπικό και ερευνητές από το Κέντρο Επιστημονικών Μελετών και Ερευνών της Συρίας SSRC, που είναι υπεύθυνο για το πρόγραμμα χημικών όπλων της χώρας. Βάσει στοιχείων εικάζεται ότι ο μικρότερος αδερφός του προέδρου Άσαντ, Μαχέρ αλ Άσαντ, ήταν ο στρατιωτικός διοικητής που διέταξε τη χρήση αερίου σαρίν στην Γκούτα το 2013. Ωστόσο δηλώσεις μαρτύρων που συνοδεύουν την προσφυγή, αφήνουν να διαφανεί ότι η ανάπτυξη στρατηγικών όπλων, όπως το νευροτοξικό αέριο σαρίν, δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς την έγκριση του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ. Σύμφωνα με έγγραφα που περιήθλαν σε γνώση της DW, εκτιμάται ότι ο πρόεδρος Άσαντ εξουσιοδότησε τον αδερφό του να πραγματοποιήσει την επίθεση.

"Έχουμε αποδείξεις ότι ο Άσαντ εμπλέκεται στη λήψη αποφάσεων. Δεν λέω ότι εμείς το έχουμε αποδείξει, αλλά σίγουρα έχουμε ορισμένες πληροφορίες που περιέχουν ενδείξεις για την εμπλοκή του στις επιθέσεις με σαρίν", ανέφερε στην DW o Στιβ Κόστας, νομικός σύμβουλος στην Open Society Justice. Σύμφωνα με τα εν λόγω έγγραφα, ο αδερφός Άσαντ φέρεται να έδωσε την επίσημη εντολή για επίθεση σε επιχειρησιακό επίπεδο σε μια ειδική μονάδα του SSRC, ονόματι Branch 450, η οποία συμμετείχε στον εφοδιασμό και την εκτέλεση επιθέσεων με σαρίν. Η Open Society Justice προσπάθησε να στοιχειοθετήσει την ύπαρξη "διοικητικής αλυσίδας" στις επίμαχες επιθέσεις. Αυτό θεωρείται ίσως και το ισχυρότερο αποδεικτικό στοιχείο που συνδέει τον πρόεδρο Άσαντ με τη χρήση χημικών όπλων στη Συρία.

Ενοχή στα ανώτερα κλιμάκια - Μέχρι πού μπορεί να στοιχειοθετηθεί;

Όμως το ερώτημα που τίθεται είναι αν επαρκούν αυτά τα στοιχεία για την Ομοσπονδιακή Εισαγγελία. Σύμφωνα με ειδικούς του διεθνούς δικαίου τα εγκλήματα πολέμου διαπράττονται συχνά σε ένα σύστημα ενόπλων δυνάμεων, εντός τους οποίου η ύπαρξη ιεραρχίας επιτρέπει τέτοιες αυθαιρεσίες. Σύμφωνα με τον Ρόμπερτ Χάινς, επ. καθηγητή Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Λάιντεν: "Όποιος δίνει εντολή σε απλούς στρατιώτες ή οποιοσδήποτε είναι υπεύθυνος για την έναρξη επιθέσεων μπορεί να κατηγορηθεί εξαιτίας της πράξης της εντολής. Ή ακόμη κι αν ένα άτομο δεν έδωσε αυτοπροσώπως την εντολή αλλά γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει για τις επιθέσεις. Λόγω της ιδιότητάς τους ως στρατιωτικών διοικητών μπορούν να κριθούν υπαίτιοι".

Αξίζει να σημειωθεί τέλος ότι στη Γερμανία ο νόμος που καθιερώνει παγκόσμια δικαιοδοσία έχει εφαρμοστεί μόνο μια φορά το 2015 στην καταδίκη του ηγέτη των ανταρτών Χούτου της Ρουάντας, Ιγκνάσε Μουρουανασιάκα και του συνεργού του. Οι δύο είχαν καταδικαστεί για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Η ποινή του ηγέτη των Χούτου ανετράπη τρία χρόνια αργότερα και ο ίδιος πέθανε στη φυλακή περιμένοντας επανεξέταση της υπόθεσης. Σε μια άλλη υπόθεση στο Κόμπλεντς ξεκίνησε επίσης ποινική δίωξη βάσει παγκόσμιας δικαιοδοσίαςσε βάρος ανώτατου στελέχους του καθεστώτος Άσαντ για φερόμενα συστηματικά βασανιστήρια.

Λιούις Σάντερς, Μπιργκίτα Σύλκε, Γιούλια Μπάιερ

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη

Πηγή: Deutsche Welle