Του Ιωάννη Μουμτσάκη  

Μετά  την κατάρρευση της Lehman Brothers και το ξέσπασμα  της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, οι συζητήσεις γύρω από την «βιωσιμότητα» του δολαρίου ως  του αδιαφιλονίκητου παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος εντάθηκαν. Υπήρξαν δε πολλοί οικονομολόγοι και αναλυτές οι οποίοι προέβλεπαν  την επικείμενη εκθρόνιση του δολαρίου από την θέση του κύριου αποθεματικού νομίσματος στον πλανήτη.

Βασικό τους επιχείρημα υπήρξε η  στενή συσχέτιση μεταξύ του διεθνούς status του δολαρίου και της εμπιστοσύνης των επενδυτών στην διατήρηση της αξίας του στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Από την στιγμή που η αξία του δολαρίου μειωνόταν (ιδιαίτερα έναντι του ευρώ) δεν θα αργούσε να διαβρωθεί και η εμπιστοσύνη των επενδυτών σε αυτό και μοιραία το δολάριο θα έχανε την κυρίαρχη θέση που κατείχε στις αγορές συναλλάγματος.

Αποτελεί  όμως η εμπιστοσύνη των επενδυτών στην σχετικά σταθερή αξία του δολαρίου το σημαντικότερο παράγοντα της διατήρησης της πρωτοκαθεδρίας του ως  κύριου  αποθεματικού νομίσματος;

Ο κυριότερος προσδιοριστικός παράγοντας της πρωτοκαθεδρίας του δολαρίου

Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην ισχύ του δολαρίου έχει διαδραματίσει αναμφίβολα τόσο το μέγεθος της αμερικανικής οικονομίας όσο και η ύπαρξη εκτεταμένων δικτύων συναλλαγών (transactional networks) στο επίκεντρο των οποίων βρίσκεται το δολάριο. Όμως ο κεντρικός παράγοντας της ισχύος του δολαρίου έγκειται στην απαράμιλλη ρευστότητα, το εύρος και την αποτελεσματική λειτουργία της αμερικανικής χρηματαγοράς και κεφαλαιαγοράς. Ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 1970 και μετά η χαλάρωση  στους περιορισμούς σχετικά με τη διακίνηση κεφαλαίου σε παγκόσμιο επίπεδο, έθεσε τις αμερικανικές αγορές στο επίκεντρο της παγκόσμιας οικονομίας και ενίσχυσε έτι περισσότερο τον ρόλο του δολαρίου σε αυτή, παρά τις όποιες διακυμάνσεις στην αξία του μετά την κατάρρευση του νομισματικού συστήματος των σταθερών ισοτιμιών του Bretton Woods.

O ρόλος των αμερικανικών εντόκων γραμματίων (US Treasury Bills)

Παρά τη σφοδρότητα της κρίσης και την μετέπειτα διάχυση της στο μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας, το δολάριο ( το νόμισμα της χώρας από την οποία ξεκίνησε η κρίση)  παραδόξως άρχισε να ενισχύεται. Ο κύριος λόγος ήταν ότι τα αμερικανικά έντοκα γραμμάτια (treasury bills) παρέμειναν η κύρια επιλογή των επενδυτών σε παγκόσμιο επίπεδο. Σε αυτό συνέβαλαν αφενός η απαράμιλλη ρευστότητα της αμερικανικής χρηματαγοράς  και αφετέρου η αίσθηση ασφάλειας που προσέφεραν τα T-bills και η οποία είχε και εξακολουθεί να έχει τις ρίζες της τόσο στην πολιτική σταθερότητα όσο  και στην παγκόσμια πολιτικοστρατιωτική ισχύ των ΗΠΑ.

Η περίπτωση  του ιαπωνικού γεν και του γερμανικού μάρκου

Τόσο το ιαπωνικό όσο και το γερμανικό νόμισμα κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1970 ενέπνεαν εμπιστοσύνη στους διεθνείς επενδυτές και η σχετική τους αξία στην αγορά συναλλάγματος έβαινε αυξανόμενη. Όμως η απροθυμία των δυο χωρών  (κυρίως για πολιτικούς λόγους) να μετασχηματίσουν το χρηματοοικονομικό τους σύστημα κατά τα αμερικανικά πρότυπα αποτέλεσε τροχοπέδη στην περαιτέρω διεθνοποίηση  των νομισμάτων τους. Το ιαπωνικό σύστημα του «αναπτυξιακού καπιταλισμού» με τον κυρίαρχο ρόλο του κράτους σε αυτό αλλά και ο γερμανικός «καπιταλισμός του κράτους πρόνοιας» με την έμφαση στο ρόλο των τραπεζικών πιστώσεων, δεν επέτρεψαν την ανάπτυξη χρηματοοικονομικών συστημάτων με την απαιτούμενη ευελιξία, το βάθος και την αποτελεσματικότητα που χρειαζόταν ώστε τα εθνικά νομίσματα των χωρών αυτών να μπορέσουν να  απειλήσουν την δολαριακή πρωτοκαθεδρία στις αγορές συναλλάγματος. Έτσι τόσο το ιαπωνικό γιεν όσο και το γερμανικό μάρκο δεν μπόρεσαν να αποτελέσουν σοβαρή απειλή για την πρωτοκαθεδρία του δολαρίου.

Οι νεότεροι διεκδικητές

Όσον αφορά την περίπτωση των νεότερων διεκδικητών το κινεζικό remnibi παρά την διαφαινόμενη βούληση της κινεζικής ηγεσίας για την προώθηση της διεθνοποίησης του  (με απώτερο στόχο την υπονόμευση της θέσης του δολαρίου στη παγκόσμια οικονομία) και το μέγεθος της κινεζικής οικονομίας, δεν μπορεί να θεωρηθεί (για την ώρα τουλάχιστον) αξιόπιστη απειλή ούτε καν για το ιαπωνικό γιεν.   Το σε πολύ μεγάλο βαθμό υπανάπτυκτο και υπερβολικά ρυθμισμένο  κινεζικό χρηματοοικονομικό σύστημα αποτελεί αναμφίβολα το κυριότερο εμπόδιο  για την διεθνοποίηση του κινεζικού νομίσματος . Στη περίπτωση του ευρώ οι πολιτικές διαμάχες μεταξύ των κρατών, η έλλειψη ενός ενιαίου θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των ευρωπαϊκών  χρηματοπιστωτικών αγορών και η έλλειψη κοινής ευρωπαϊκής χρηματαγοράς αντίστοιχης με την αμερικανική, αποτελούν τα σημαντικότερα εμπόδια στην προσπάθεια περαιτέρω ενίσχυσης του παγκόσμιου ρόλου του .

Συμπέρασμα

Από την ανωτέρω ανάλυση προκύπτει ότι η πρωτοκαθεδρία του δολαρίου στις παγκόσμιες αγορές συναλλάγματος (παρά τις όποιες αδυναμίες της αμερικανικής οικονομίας όπως το ύψος του δημοσίου χρέους ή τα ελλείμματα του κρατικού προϋπολογισμού) αναμένεται να διατηρηθεί σε μεσοπρόθεσμο τουλάχιστον ορίζοντα. Παρά το μέγεθος της αμερικανικής οικονομίας και τις εξωτερικές οικονομίες των δικτύων συναλλαγών (transactional networks externalities) που έχουν δημιουργηθεί όλα αυτά τα χρόνια με επίκεντρο το δολάριο, ο κρίσιμος παράγοντας υπεροχής του δολαρίου φαίνεται ότι παραμένει η ρευστότητα, το εύρος  και η υψηλή αποτελεσματικότητα των αμερικανικών αγορών.

*Ο κ. Ιωάννης Μουμτσάκης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων στον όμιλο Stirixis, χρηματοοικονομικός αναλυτής, κάτοχος Μεταπτυχιακού στην Χρηματοοικονομική Μηχανική.

jmoumtsakis@live.com