Του Κώστα Κατίκου

Τα πρώτα δείγματα γραφής για την υπογραφή κλαδικών συμβάσεων που θα καλύπτουν μεγάλες ομάδες εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα θα φανούν έως τον Μάρτιο του 2026, με τη νομοθέτηση των νέων ρυθμίσεων για το ξεπάγωμα των συλλογικών συμβάσεων και την εφαρμογή τριών σημείων από το σχέδιο δράσης του υπουργείου Εργασίας.

Οι αυξήσεις που θα φέρουν οι συλλογικές συμβάσεις, μαζί με τα επιδόματα, μπορεί να φτάνουν έως και 20% πάνω από τον εκάστοτε κατώτατο μισθό, δηλαδή βασικοί μισθοί που θα ξεκινούν από τα 1.060 ευρώ, αντί των 880 ευρώ που είναι ο κατώτατος μισθός.

Η ζυγαριά αυτή τη στιγμή γέρνει προς τις επιχειρησιακές συμβάσεις, που είναι και οι περισσότερες, καθώς στο πρώτο εξάμηνο του 2025 είχαν υπογραφεί 170 επιχειρησιακές συμφωνίες έναντι περίπου 25 κλαδικών συμβάσεων, οι περισσότερες από τις οποίες λήγουν το 2026. Ο στόχος των νέων ρυθμίσεων που προωθεί το υπουργείο Εργασίας είναι να ενισχυθούν οι συλλογικές – κλαδικές – συμβάσεις, καθώς μέσω αυτών καλύπτονται περισσότεροι εργαζόμενοι και, κατά κανόνα, με υψηλότερους μισθούς. Από τις κλαδικές συμβάσεις που είναι σε ισχύ, η πολυπληθέστερη είναι αυτή του επισιτιστικού κλάδου και ακολουθεί εκείνη της ΟΤΟΕ.

Με τις προωθούμενες ρυθμίσεις επιδιώκεται από το υπουργείο Εργασίας η υπογραφή περισσότερων κλαδικών συμβάσεων από τους κοινωνικούς εταίρους και με απτά αποτελέσματα εντός του 2026, ώστε να αποδειχθεί στην πράξη ότι η επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων υλοποιείται και οι αποδοχές βελτιώνονται. Προς την κατεύθυνση αυτή, ο στόχος είναι η επαναφορά παλαιών και ισχυρών κλαδικών συμβάσεων, όπως αυτή των Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδος, που αν υπήρχε σήμερα θα κάλυπτε περίπου 700.000 εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα, με βασικούς μισθούς πάνω και από τα 1.100 ευρώ.

Για τον σκοπό αυτό, το πενταετές σχέδιο δράσης του υπουργείου Εργασίας προβλέπει ότι έως το τέλος Μαρτίου του 2026 θα πρέπει να έχει νομοθετηθεί το πλαίσιο της συμφωνίας των κοινωνικών εταίρων και να εξειδικευτούν, με οδηγίες, τρία σημεία-κλειδιά για την υπογραφή περισσότερων συλλογικών συμβάσεων, τα οποία είναι τα εξής:

• Οι όροι επέκτασης των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, ώστε περισσότεροι εργαζόμενοι να προστατεύονται από αυτές.

• Η πλήρης επαναφορά του καθεστώτος της μετενέργειας για την προστασία των εργαζομένων μετά τη λήξη των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, ώστε οι όροι τους να συνεχίζουν να ισχύουν και μετά την παρέλευση της τρίμηνης παράτασής τους.

• Η νέα διαδικασία προσφυγής στη Διαιτησία για την υπογραφή σύμβασης μέσω ΟΜΕΔ σε περίπτωση διαφωνίας εργαζομένων και εργοδοτών.

Τα κλειδιά για συμβάσεις και αυξήσεις

Στους όρους επέκτασης προβλέπεται μείωση του απαιτούμενου ποσοστού συμμετοχής των εργοδοτών στις διαπραγματεύσεις από 50% σε 40%. Το ποσοστό αντιπροσωπεύει τους εργαζόμενους που εκπροσωπούν οι εργοδότες που μετέχουν στις διαπραγματεύσεις και, πλέον, όταν μια σύμβαση υπογράφεται από εργοδότες που απασχολούν το 40% των εργαζομένων, τότε αυτομάτως θα επεκτείνεται στο υπόλοιπο 60% των εργαζομένων ενός κλάδου. Επιπρόσθετα, θεσπίζεται η αυτόματη επέκταση μιας σύμβασης χωρίς να εξετάζεται αν πληρούται το κριτήριο του 40%, εφόσον συνυπογράφουν τη σύμβαση η ΓΣΕΕ και η αντίστοιχη εργοδοτική οργάνωση. Το ίδιο αποτέλεσμα, δηλαδή την αυτόματη επέκταση, θα έχει και η συνυπογραφή μιας κλαδικής σύμβασης από τριτοβάθμια οργάνωση εργαζομένων (ΓΣΕΕ), εφόσον προσκληθεί να λάβει μέρος στις διαπραγματεύσεις.

Στη μετενέργεια θα διασφαλίζεται η ισχύς όλων των όρων μιας Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας, αφού αυτή λήξει και παρέλθει το τρίμηνο παράτασής της. Σήμερα μετενεργούν, δηλαδή διατηρούνται, μόνον ο βασικός μισθός (σ.σ.: 880 ευρώ) και τα επιδόματα προϋπηρεσίας, σπουδών, τέκνου και ανθυγιεινής εργασίας. Κάθε άλλος μισθολογικός ή θεσμικός όρος παύει να ισχύει. Επομένως, με το σημερινό καθεστώς της μερικής μετενέργειας, οι όροι που προβλέπουν πρόσθετες αμοιβές αυτομάτως καταργούνται. Με την επαναφορά της πλήρους μετενέργειας δεν θα καταργείται κανένας όρος από τις συλλογικές συμβάσεις έως ότου υπογραφεί νέα σύμβαση με τους ίδιους ή καλύτερους όρους.

Ιδιαίτερα κρίσιμη είναι η επιτάχυνση των διαδικασιών σύναψης συλλογικής σύμβασης μέσω ΟΜΕΔ σε περίπτωση διαφωνίας εργαζομένων και εργοδοτών, ακόμη και με μονομερή προσφυγή των εργαζομένων. Σήμερα, για να υπάρξει σύμβαση μέσω ΟΜΕΔ, θα πρέπει να δεχθούν την προσφυγή και οι εργοδότες, αλλιώς δεν υπάρχει σύμβαση. Με το νέο καθεστώς προβλέπεται να προσφεύγουν μονομερώς οι εργαζόμενοι, κατόπιν αξιολόγησης του αιτήματός τους για μονομερή προσφυγή στη Μεσολάβηση και στη Διαιτησία από τριμελή επιτροπή που θα συσταθεί στον Ο.ΜΕ.Δ.

Με τα τρία αυτά σημεία, τα οποία αποτελούν μέρος της συμφωνίας των εργοδοτικών οργανώσεων για την επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων, θα επιδιώξει το υπουργείο Εργασίας να φέρει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων τους εργοδότες και τους εργαζόμενους, ώστε να υπάρξουν μέσα στο 2026 οι πρώτες κλαδικές συμβάσεις με βασικούς μισθούς πολύ πιο πάνω από τα επίπεδα του νέου κατώτατου μισθού, που αναμένεται να αυξηθεί στα 920 με 930 ευρώ από τον Απρίλιο.