Αν ένας φορολογούμενος έχει αθωωθεί οριστικά και αμετάκλητα από το ποινικό δικαστήριο για μια κατηγορία, όπως για παράδειγμα εικονικά τιμολόγια, η φορολογική διοίκηση ή τα φορολογικά δικαστήρια δεν μπορούν να του επιβάλλουν πρόστιμα για την ίδια παράβαση.

Η αμετάκλητη ποινική αθώωση δεσμεύει και τα φορολογικά δικαστήρια, όταν πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο και την ίδια πράξη. Άρα, δεν μπορεί κάποιος να θεωρείται "αθώος στο ποινικό" και "ένοχος στο φορολογικό" για το ίδιο θέμα.

Αυτό προβλέπει η απόφαση 818/2025 του Συμβουλίου της Επικρατείας, που εκτιμάται ότι είναι μία από τις σημαντικότερες αποφάσεις των τελευταίων χρόνων στον χώρο των φορολογικών ελέγχων και των προστίμων για εικονικά τιμολόγια. 

Η υπόθεση αφορούσε έναν ελεύθερο επαγγελματία, και συγκεκριμένα έναν τεχνίτη που εργαζόταν σε οικοδομές και κατηγορήθηκε από τη φορολογική αρχή ότι είχε εκδώσει εικονικές αποδείξεις παροχής υπηρεσιών. Οι αποδείξεις αυτές φέρονταν να έχουν εκδοθεί για "ιατρικές υπηρεσίες" προς ασφαλιστικές εταιρείες του εξωτερικού – κάτι που ο ίδιος, φυσικά, δεν είχε καμία δυνατότητα να προσφέρει, αφού εργαζόταν στις κατασκευές. Το παράξενο ήταν ότι οι αποδείξεις είχαν εκδοθεί στο όνομά του και τα χρήματα κατατέθηκαν στον τραπεζικό λογαριασμό του, γεγονός που έκανε τις Αρχές να πιστέψουν ότι συμμετείχε σε κάποιο κύκλωμα έκδοσης εικονικών στοιχείων.

Η υπόθεση πήγε στο ποινικό δικαστήριο, όπου ο επαγγελματίας κατάφερε να αποδείξει ότι δεν είχε καμία σχέση με την ιστορία. Σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά, το πιθανότερο ήταν ότι κάποιος άλλος χρησιμοποιούσε τα στοιχεία του, χωρίς ο ίδιος να το γνωρίζει ή να έχει οποιαδήποτε συμμετοχή. Έτσι, το ποινικό δικαστήριο τον αθώωσε οριστικά. Και επειδή η απόφαση ήταν αμετάκλητη, δηλαδή δεν μπορούσε να ασκηθεί άλλο ένδικο μέσο, ο φορολογούμενος θεωρήθηκε πλήρως και οριστικά αθώος ως προς την κατηγορία της έκδοσης εικονικών στοιχείων.

Πρόστιμο 40.000 ευρώ

Παρά την αθώωση, η φορολογική διοίκηση συνέχισε τις διαδικασίες και επέβαλε στον φορολογούμενο πρόστιμο 40.000 ευρώ, θεωρώντας ότι εξακολουθεί να ευθύνεται για τα ίδια εικονικά στοιχεία. Ο φορολογούμενος προσέφυγε στα διοικητικά δικαστήρια, αλλά το Διοικητικό Εφετείο δεν τον δικαίωσε, καθώς έκρινε ότι η ποινική αθωωτική απόφαση δεν δεσμεύει τη φορολογική διαδικασία και ότι ο ίδιος παραμένει υπεύθυνος, επειδή τα χρήματα είχαν μπει στον λογαριασμό του.

Κατέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας και το ανώτατο δικαστήριο έπρεπε να απαντήσει σε ένα κρίσιμο ερώτημα: όταν ένα ποινικό δικαστήριο έχει κρίνει κάποιον αθώο για συγκεκριμένες πράξεις, μπορούν τα διοικητικά δικαστήρια να τον θεωρούν ένοχο για τα ίδια ακριβώς γεγονότα και να του επιβάλλουν πρόστιμα; Η απάντηση που δόθηκε στην απόφαση 818/2025 ήταν σαφής: όχι, δεν μπορούν όταν η υπόθεση αφορά το ίδιο πρόσωπο και την ίδια κατηγορία.

Το ΣτΕ εξήγησε ότι, όταν υπάρχει αμετάκλητη αθωωτική απόφαση που αφορά ακριβώς τα ίδια πραγματικά περιστατικά, τα διοικητικά δικαστήρια οφείλουν να λάβουν υπόψη την κρίση αυτή. Δεν μπορούν να καταλήξουν σε αντίθετο συμπέρασμα μόνο και μόνο επειδή λειτουργούν σε διαφορετικό κλάδο του δικαίου. Η απόφαση αυτή στηρίζεται στις αρχές της ασφάλειας δικαίου, της προστασίας του πολίτη από πολλαπλές τιμωρίες και της ανάγκης σεβασμού των δικαστικών κρίσεων, όταν αυτές αφορούν θεμελιώδη ζητήματα ποινικής ευθύνης.

Με πιο απλά λόγια, το ΣτΕ υποστηρίζει ότι δεν γίνεται κάποιος να αθωώνεται από το ποινικό δικαστήριο και ταυτόχρονα να θεωρείται ένοχος από το διοικητικό δικαστήριο για τα ίδια ακριβώς γεγονότα. Αν ισχύσει κάτι τέτοιο, ο πολίτης κινδυνεύει να τιμωρείται δύο φορές: μία από το ποινικό σύστημα και μία από το διοικητικό. Και αυτό παραβιάζει βασικές αρχές του κράτους δικαίου.

Η σημασία της απόφασης δεν περιορίζεται στην ατομική υπόθεση αυτού του επαγγελματία. Αντίθετα, έχει ευρύτερη εφαρμογή, γιατί καθορίζει έναν δεσμευτικό κανόνα: όταν πρόκειται για υποθέσεις εικονικών τιμολογίων ή εικονικών αποδείξεων, και ένα φυσικό πρόσωπο έχει αθωωθεί αμετάκλητα στο ποινικό δικαστήριο, η φορολογική διοίκηση δεν μπορεί να επιμένει και να του επιβάλλει πρόστιμα. Η ποινική κρίση υπερισχύει και πρέπει να λαμβάνεται υπόψη.

Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι αντίστοιχες υποθέσεις δεσμεύουν αυτόματα τη φορολογική διαδικασία. Το ΣτΕ έχει δεχθεί στο παρελθόν ότι, όταν η αθώωση αφορά άλλα πρόσωπα (π.χ. εταίρους μιας εταιρείας) και όχι το ίδιο το νομικό πρόσωπο, τότε δεν υπάρχει δεσμευτικότητα. Επίσης, εάν η ποινική αθώωση δεν αφορά την ουσία της υπόθεσης, αλλά τεχνικά ζητήματα, η διοίκηση μπορεί να συνεχίσει να ελέγχει. Όμως, στην περίπτωση της απόφασης 818/2025, η αθώωση ήταν ουσιαστική, αφορούσε το ίδιο άτομο και κρίθηκε ότι δεν είχε καμία συμμετοχή.

Για τον ίδιο τον φορολογούμενο η απόφαση αυτή ήταν καθοριστική. Η επιβολή προστίμου 40.000 ευρώ θα του δημιουργούσε τεράστιο οικονομικό βάρος, παρόλο που το ποινικό δικαστήριο είχε ήδη κρίνει ότι ήταν αθώος. Τώρα όμως, χάρη στην απόφαση του ΣτΕ, τα πρόστιμα πρέπει να ακυρωθούν και η υπόθεση να λήξει.

Για την κοινωνία συνολικά, η απόφαση αυτή ενισχύει την εμπιστοσύνη στη Δικαιοσύνη, γιατί δείχνει ότι το σύστημα προστατεύει τον πολίτη από άδικες πολλαπλές διαδικασίες. Επίσης, στέλνει ένα σαφές μήνυμα στη φορολογική διοίκηση ότι πρέπει να σέβεται τις αμετάκλητες δικαστικές κρίσεις και να μην επιμένει σε πρόστιμα όταν έχει υπάρξει καθαρή αθώωση για τα ίδια γεγονότα.

Όπως υπογραμμίζουν νομικοί, η απόφαση του ΣτΕ 818/2025 προστατεύει τον πολίτη από το να κατηγορείται και να τιμωρείται ξανά για κάτι για το οποίο έχει ήδη κριθεί αθώος.