Του Κώστα Κατίκου

Αυξήσεις μισθών πάνω από 10%, επαναφορά σε μόνιμη βάση του επιδόματος γάμου (10%), τέκνων (5%) και πτυχίου (25%), ειδικά ωράρια για εργαζόμενους γονείς, αλλά και περισσότερες ημέρες αδειών περιλαμβάνει το νέο τοπίο για τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, οι οποίες επανακάμπτουν από το 2026 μετά τη συμφωνία που υπέγραψαν οι κοινωνικοί εταίροι με το υπουργείο Εργασίας.

Τα οικογενειακά επιδόματα όπως και το επίδομα σπουδών αποτελούν σήμερα ξεχασμένες παροχές για εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους, καθώς έπαψαν να καταβάλλονται μετά τη λήξη πολλών κλαδικών συμβάσεων τα προηγούμενα χρόνια, οι οποίες από το 2012 και μετά έπαψαν να ισχύουν, καθώς δεν ανανεώθηκαν λόγω των μνημονίων. Η έλευση δε του νομοθετημένου κατώτατου μισθού το 2012 (στα 586 ευρώ) δεν προέβλεπε την καταβολή κανενός από τα επιδόματα των παλιών κλαδικών συμβάσεων. Το κενό στους όρους των συμβάσεων ήρθαν να καλύψουν οι επιχειρησιακές συμβάσεις στις οποίες η καταβολή των επιδομάτων ήταν περιπτωσιολογική, ενώ ειδικά από το επίδομα γάμου έμειναν αποκλεισμένο πάνω από 300.000 εργαζόμενοι.

Το ξεπάγωμα των συλλογικών συμβάσεων σηματοδοτεί πρώτον, την επαναφορά των κοινωνικών εταίρων ως βασικών διαπραγματευτών στην αγορά εργασίας για τα μισθολογικά και θεσμικά ζητήματα των εργαζομένων και δεύτερον, την επανεκκίνηση του διαλόγου για την υπογραφή κλαδικών συμβάσεων με ουσιαστικές αυξήσεις μισθών που θα είναι πολύ πιο πάνω από τον εκάστοτε κατώτατο μισθό. 

Οι αυξήσεις που θα φέρουν οι συλλογικές συμβάσεις θα είναι πάνω από 10% στις βασικές αποδοχές και μαζί με τα επιδόματα μπορεί να φτάνουν έως και 20% πάνω από τον εκάστοτε κατώτατο μισθό, σε κλάδους όπως οι μεταφορές, ο τομέας των επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών και των εμπορικών καταστημάτων, που έληξαν από το 2012, χωρίς να ανανεωθούν. Αυξήσεις θα φέρουν και οι συμβάσεις από τον βιομηχανικό κλάδο που επίσης δεν έχουν υπογραφεί τα τελευταία χρόνια.

Το όφελος από την επαναφορά των συμβάσεων, πέραν των αυξήσεων, θα είναι και ότι πολλοί εργαζόμενοι που σήμερα αμείβονται με τον κατώτατο μισθό, θα μετακινηθούν σε υψηλότερους "κλαδικούς" μισθούς. 

Στην πράξη τα 880 ευρώ τον μήνα χωρίς επιδόματα που λαμβάνουν σήμερα πολλοί εργαζόμενοι θα γίνουν 1.000 και 1.200 ευρώ με την υπογραφή κλαδικών συμβάσεων. 

Η συμφωνία για την επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων και, μέσω αυτών, αυξήσεων πολύ πάνω από τον κατώτατο μισθό έχει 5 κλειδιά, που είναι τα εξής:

- Η μείωση του ποσοστού συμμετοχής των εργοδοτών σε μια συμφωνία από 50% σε 40%, προκειμένου η σύμβαση να ισχύσει σε όλους τους εργαζομένους ενός κλάδου.

- Η συμμετοχή των τριτοβάθμιων οργανώσεων στη συνυπογραφή μιας κλαδικής σύμβασης που υπογράφουν οι ομοσπονδίες με τις επιχειρήσεις ενός κλάδου. Αν η σύμβαση δεν επεκταθεί στο σύνολο των εργαζομένων του κλάδου, αυτό θα μπορεί να γίνει με τη συνυπογραφή της από την τριτοβάθμια οργάνωση.

- Η πλήρης επαναφορά της μετενέργειας, που σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι που μένουν χωρίς σύμβαση, επειδή έληξε, συνεχίζουν να διατηρούν όσα προέβλεπε η παλιά τους σύμβαση, χωρίς να κινδυνεύουν να χάσουν τα οφέλη σε μισθούς και επιδόματα και μπόνους, ακόμη και αν συνάψουν ατομική σύμβαση.

- Η δυνατότητα των εργαζομένων να προσφεύγουν μόνοι τους στη διαιτησία επιδιώκοντας την υπογραφή σύμβασης, αν δεν τα βρίσκουν με τους εργοδότες. Σήμερα η προσφυγή προϋποθέτει και τη σύμφωνη γνώμη των εργοδοτών.

- Η υποχρεωτική εγγραφή των εργοδοτικών αλλά και συνδικαλιστικών οργανώσεων στα δύο μητρώα του υπουργείου Εργασίας (ΓΕΜΗΟΕ και ΓΕΜΗΣΟΕ) ως προϋπόθεση για τη συμμετοχή τους στις συλλογικές διαπραγματεύσεις. 

Ο δείκτης επιτυχίας των αλλαγών τίθεται από την ευρωπαϊκή οδηγία, που θέτει στόχο να καλύπτεται από συλλογική σύμβαση το 80% των εργαζομένων πανευρωπαϊκά, όταν στην Ελλάδα το ποσοστό κάλυψης είναι γύρω στο 28% και στην Ε.Ε. φτάνει στο 55%.

Πού θα κριθεί η υπογραφή των νέων συλλογικών συμβάσεων

Η υπογραφή περισσότερων συλλογικών και δη κλαδικών συμβάσεων θα κριθεί επί της ουσίας σε τρία σημεία της συμφωνίας των κοινωνικών εταίρων:

- Το ένα είναι η "επέκταση" μιας Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας (ΣΣΕ), που σημαίνει ότι οι όροι που συμφωνήθηκαν σε μια σύμβαση ισχύουν αυτόματα για όλον τον κλάδο ή το επάγγελμα, ακόμη και για εργαζομένους και εργοδότες που δεν είναι μέλη των οργανώσεων που την υπέγραψαν. Σήμερα, για να επεκταθεί μια σύμβαση, θα πρέπει να την υπογράφει το 50% των εργοδοτών ενός κλάδου. Με το νέο πλαίσιο θα αρκεί η ΣΣΕ να καλύπτει το 40% των εργαζομένων ενός κλάδου ή επαγγέλματος, για να μπορεί να επεκταθεί σε όλους τους εργαζομένους του κλάδου με απόφαση της υπουργού Εργασίας. Έτσι, περισσότερες ΣΣΕ θα επεκτείνονται εύκολα και γρήγορα για μεγαλύτερο αριθμό εργαζομένων.

- Το δεύτερο είναι η αυτόματη επέκταση μιας ΣΣΕ, αν δεν εξασφαλιστεί το 40%. Σε αυτή την περίπτωση, όταν η ΣΣΕ συνυπογράφεται και από Εθνικούς Κοινωνικούς Εταίρους, θα επεκτείνεται αυτόματα σε όλους τους εργαζομένους. Αυτό σημαίνει ότι η ΓΣΕΕ θα μπορεί πλέον να συνυπογράφει κλαδικές ΣΣΕ, εφόσον προσκληθεί από μια οργάνωση μέλος της, αξιοποιώντας αυτομάτως τη δυνατότητα επέκτασης της ΣΣΕ χωρίς το κριτήριο του 40%.

- Το τρίτο είναι η πλήρης προστασία μετά τη λήξη μιας ΣΣΕ, με τη μετενέργεια, που σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι μετά τη λήξη μιας συλλογικής σύμβασης θα διατηρούν όλα τα δικαιώματα και τις αποδοχές που προβλέπει η σύμβασή τους, έως ότου υπογράψουν νέα συλλογική σύμβαση ή υπογράψουν μια ατομική σύμβαση. Με το σημερινό καθεστώς η μετενέργεια είναι περιορισμένης ισχύος και καλύπτει τον βασικό μισθό και 4 επιδόματα (γάμου, προϋπηρεσίας, ανθυγιεινό και σπουδών). Το γεγονός όμως ότι δεν έχουν υπογραφεί παρά ελάχιστες κλαδικές συμβάσεις είχε ως αποτέλεσμα και το πάγωμα της μετενέργειας, έστω και με τους περιορισμένους όρους.