Του Τάσου Δασόπουλου

Εναλλακτικές λύσεις ώστε να μειωθεί το ενδεχόμενο οι δημόσιες επενδύσεις να "πατήσουν φρένο" μετά το τέλος του ΤΑΑ, στο τέλος Σεπτεμβρίου του 2026, αναζητούνται, αφού ούτε λίγο ούτε πολύ το τέλος του επόμενου χρόνου θα συμβαδίσει με ένα απόθεμα χρηματοδοτήσεων συνολικού ύψους 35 δισ. ευρώ για έργα που θα ολοκληρωθούν έως το 2032.

Το πρώτο χαρακτηριστικό των δημόσιων επενδύσεων μετά το τέλος της ροής των κονδυλίων από το ΤΑΑ θα είναι ότι το ΕΣΠΑ θα μπει απότομα στο προσκήνιο, αφού πλέον θα αποτελεί το βασικό χρηματοδοτικό εργαλείο από την Ε.Ε. για τις δημόσιες επενδύσεις. Από τους συνολικούς πόρους (σε όρους δημόσιας δαπάνης) ύψους 26 δισ. ευρώ που έρχονται από την προγραμματική περίοδο 2021-2027, έχουν γίνει δαπάνες έργων και δράσεων 2,2 δισ. ευρώ, δηλαδή λιγότερο από το 10% του συνόλου. Συνεπώς, μόνο από το ΕΣΠΑ θα πρέπει να αναμένουμε κοινοτικούς πόρους τουλάχιστον 24 δισ. ευρώ για την 5ετία 2026-2030.

Μάλιστα, αυτόν τον καιρό το ΕΣΠΑ βρίσκεται σε μια ενδιάμεση αναθεώρηση για όλη την Ευρώπη. Η Ε.Ε. έχει διαμηνύσει στα κράτη-μέλη ότι θα πρέπει να ανακατανείμουν το 10% των συνολικών πόρων που έχει εξασφαλίσει η κάθε χώρα-μέλος σε τρεις νέους βασικούς στόχους: την προστασία των διαθέσιμων υδάτων, την εξασφάλιση προσιτής στέγης και την άμυνα. Όπως είναι αναμενόμενο, η Αθήνα έχει σχεδιάσει σε εθνικό επίπεδο τέτοιες αλλαγές και τώρα σπεύδει να τις εφαρμόσει.

Απόδειξη τούτου αποτελούν οι πρόσφατες εξαγγελίες για ένα ολοκληρωμένο σχέδιο προϋπολογισμού 2,5 δισ. ευρώ, που θα έχει ως στόχο να αποτρέψει προβλήματα υδροδότησης για το Λεκανοπέδιο της Αττικής για τα επόμενα 30 χρόνια. Επίσης, σε ό,τι αφορά το στεγαστικό, ο αρμόδιος αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, κ. Νίκος Παπαθανάσης, έχει ανακοινώσει ένα ευέλικτο πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης, το οποίο θα δίνει δυνατότητα και ανακαίνισης κατοικιών, με απώτερο στόχο την αύξηση της προσφοράς κατοικίας τόσο στα αστικά κέντρα όσο και στην επαρχία. 

Στον τομέα της άμυνας, σχεδιάζεται να προωθηθούν υποδομές οι οποίες μπορούν να έχουν διπλή χρήση. Να εξυπηρετούν δηλαδή αστικές και υπεραστικές ανάγκες, αλλά παράλληλα να μπορούν να εξυπηρετούν και στρατιωτικές επιχειρήσεις. 

Τα τρία νέα ενεργειακά ταμεία

Εκτός από το ΕΣΠΑ, στα κεφάλαια για την περίοδο μετά το τέλος των χρηματοδοτήσεων του Ταμείου Ανάκαμψης θα πρέπει να προστεθούν τα 8 δισ. ευρώ που έχει εξασφαλίσει η Ελλάδα από τα τρία νέα ενεργειακά ταμεία της Ε.Ε. 
Πρόκειται για το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο, το Ταμείο Εκσυγχρονισμού και το Ταμείο Απανθρακοποίησης Νήσων, από τα οποία θα χρηματοδοτηθούν κατά την επόμενη επταετία (2026-2032) –μεταξύ άλλων– πρωτοβουλίες για τη βελτίωση της καθημερινότητας των πολιτών, την προστασία του περιβάλλοντος, την επιτάχυνση της ανάπτυξης και την ενίσχυση των φτωχών νοικοκυριών.

Οι νέες δράσεις που θα προκηρυχθούν αφορούν, μεταξύ άλλων, 1,5 εκατ. ευάλωτα νοικοκυριά και πολύ μικρές επιχειρήσεις σε όλη τη χώρα, ενώ υπάρχουν και πρωτοβουλίες (όπως, π.χ., για τη μείωση των χρεώσεων ΥΚΩ με την ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών) από τις οποίες τα οφέλη αφορούν το σύνολο του πληθυσμού. Έχει ήδη ολοκληρωθεί η κατανομή των δράσεων ανά υπουργείο, προκειμένου οι διαδικασίες ωρίμανσης των έργων να προχωρήσουν με γοργό ρυθμό. Στα ταμεία αυτά θα μεταφερθούν και έργα του Ταμείου Ανάκαμψης αλλά και του ΕΣΠΑ που απαιτούν μεγαλύτερο χρόνο ωρίμανσης ή υλοποίησης από αυτόν που είχε αρχικά υπολογιστεί. Τούτο, με δεδομένο ότι το περιθώριο χρόνου για υλοποίηση έργων από τα τρία αυτά ταμεία φτάνει μέχρι και το 2032.

Οι "ουρές" των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης 

Τέλος, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας τελειώνει ως χρηματοδότηση μέχρι το τέλος του 2026, όταν η Ελλάδα θα έχει πάρει στο σύνολό τους τα 11,5 δισ. ευρώ που αναμένει από το πρόγραμμα. Ωστόσο, έως το τέλος του επόμενου χρόνου θα ολοκληρωθούν τα έργα που χρηματοδοτήθηκαν με τα 18,2 δισ. ευρώ των επιχορηγήσεων που έχει εξασφαλίσει η Ελλάδα από το πρόγραμμα.

Θα υπάρχει, όμως, ένα "κεφάλαιο" ιδιωτικών επενδύσεων ύψους περίπου 5-6 δισ. ευρώ οι οποίες θα υλοποιούνται σταδιακά μέχρι και το τέλος του 2028, αυξάνοντας και το σύνολο των επενδύσεων για τα χρόνια αυτά. Πρόκειται για επενδύσεις που ενισχύθηκαν με δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης σε ποσοστό έως και 50% του προϋπολογισμού τους και πέτυχαν έως και 30% τραπεζική χρηματοδότηση, αλλά δεν μπήκαν σε φάση υλοποίησης έξι μήνες ή και έναν χρόνο μετά τις εγκρίσεις των δανείων.