Του Χάρη Φλουδόπουλου

Στο επίκεντρο έντονης αντιπαράθεσης μεταξύ βιομηχανίας, παραγωγών και ρυθμιστικής αρχής βρέθηκε η λειτουργία της αγοράς ηλεκτρισμού, με αφορμή την έκθεση του Ευρωπαίου Ρυθμιστή ACER που διαπιστώνει ενδείξεις χειραγώγησης στην ελληνική αγορά αλλά και τις καταγγελίες των βιομηχανικών καταναλωτών ενέργειας ΕΒΙΚΕΝ που είχαν προηγηθεί της έκθεσης. Η ΕΒΙΚΕΝ είχε μιλήσει και επανέλαβε χθες ότι υπάρχουν ενδείξεις  για πρακτικές χειραγώγησης που εκτόξευσαν τις τιμές ρεύματος το καλοκαίρι του 2024, οδηγώντας το κόστος της μεγαβατώρας κοντά στα 1.000 ευρώ. Το ζήτημα, που είχε απασχολήσει τότε και την κυβέρνηση, επανήλθε στο προσκήνιο στο συνέδριο "Ενέργεια και Ανάπτυξη" του ΙΕΝΕ, όπου εκπρόσωποι της βιομηχανίας και των παραγωγών διατύπωσαν εκ διαμέτρου αντίθετες θέσεις.

Οι καταγγελίες της ΕΒΙΚΕΝ

Ο πρόεδρος της ΕΒΙΚΕΝ, Αντώνης Κοντολέων, περιέγραψε μια εικόνα αγοράς που "λειτουργεί ως σκληρό ολιγοπώλιο", ζητώντας από τη ΡΑΑΕΥ και την Επιτροπή Ανταγωνισμού να ελέγξουν εάν υπήρξε άσκηση ισχύος αγοράς (market power) ή κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης. Όπως ανέφερε, "το καλοκαίρι του 2024, η ΕΒΙΚΕΝ είχε πραγματοποιήσει μελέτη που έδειχνε ότι, όταν η ζήτηση ανέβαινε, οι προσφορές από την πλευρά της παραγωγής εξαφανίζονταν μέχρι τα 900 ευρώ τη μεγαβατώρα. Το αποτέλεσμα ήταν η τιμή να εκτιναχθεί στα 990 ευρώ, χωρίς καμία πραγματική δικαιολογία".

Ο κ. Κοντολέων σημείωσε ότι η επίσημη εξήγηση ήταν πως οι υψηλές τιμές οφείλονταν στην ανάγκη διαφύλαξης των υδάτινων αποθεμάτων των υδροηλεκτρικών, "ωστόσο το κόστος μετακυλίστηκε αυτούσιο στον καταναλωτή".

Κατά τον ίδιο, τα στοιχεία της ACER "επιβεβαιώνουν ότι υπήρξαν συγκεκριμένες συμπεριφορές από παραγωγούς και προμηθευτές που διαμόρφωσαν τεχνητά τις τιμές", προσθέτοντας ότι "αν επιβεβαιωθεί πως υπήρξε withholding δυναμικότητας, τότε μιλάμε για καθαρή κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης".

Η ΕΒΙΚΕΝ ζητεί να υπάρξει σαφής απάντηση από τις αρχές, τονίζοντας ότι "με αυτό το κόστος ενέργειας η ελληνική βιομηχανία, ιδίως οι μικρότερες μονάδες, δεν μπορούν να επιβιώσουν".

Τα επιχειρήματα των παραγωγών

Από την πλευρά του, ο Γιώργος Στάμτσης, γενικός διευθυντής του ΕΣΑΗ, αναγνώρισε ότι υπάρχει στρέβλωση λόγω του αποκλειστικού ελέγχου των υδροηλεκτρικών από μία εταιρεία. Ωστόσο, επεσήμανε ότι η μελέτη του ACER δεν εστιάζει μόνο στην Ελλάδα, αλλά στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης, όπου υπήρξαν παρόμοιες αυξήσεις τιμών, τονίζοντας ότι "σε εκείνες τις ώρες είχαν ακόμη υψηλότερες τιμές χώρες όπως η Ιταλία και η Ουγγαρία".

Ο ίδιος υπογράμμισε πως η ελληνική αγορά θεωρείται από τις πιο διαφανείς στην Ευρώπη, επισημαίνοντας ότι "μόνο 17 από τις 153 επίμαχες ώρες με ακραίες τιμές αφορούσαν την Ελλάδα".

Αναφερόμενος στο θέμα της επάρκειας, σημείωσε ότι "όσο αυξάνεται η συμμετοχή των ΑΠΕ, τόσο μειώνονται τα έσοδα των θερμικών μονάδων, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια εφοδιασμού". Για αυτό, όπως είπε, "είναι απαραίτητη η δημιουργία αγοράς διαθέσιμης ισχύος, ώστε οι μονάδες που διασφαλίζουν την αξιοπιστία του συστήματος να μπορούν να καλύπτουν τα σταθερά τους κόστη".

Οι επισημάνσεις των παραγωγών 

Στην ίδια συζήτηση, ο Ανδρέας Πετροπουλέας στέλεχος του κλάδου της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας παρουσίασε μια ευρύτερη αποτίμηση της αγοράς, επισημαίνοντας ότι "η Ελλάδα, από καθαρά εισαγωγική χώρα το 2024, πέρασε σε εξαγωγική το 2025, με καθαρές εξαγωγές 1,8 TWh, κυρίως από ΑΠΕ".

Όπως ανέφερε, "το παράδοξο είναι ότι εξάγουμε ενέργεια με μηδενικό ή αρνητικό κόστος για τους traders, την ώρα που ο Έλληνας καταναλωτής πληρώνει 110 ευρώ τη μεγαβατώρα. Δηλαδή, επιδοτούμε εμμέσως τις εξαγωγές".

Ο κ. Πετροπουλέας προειδοποίησε ότι, παρά τις επενδύσεις στις ΑΠΕ, "το κόστος για τη βιομηχανία παραμένει δυσβάσταχτο", ενώ η Ευρώπη, όπως είπε, "οδηγείται σε φτωχοποίηση προσπαθώντας να πετύχει ελάχιστη μείωση εκπομπών, όταν ο υπόλοιπος κόσμος δεν ακολουθεί".

Τα ευρήματα της ACER και η απάντηση της ΡΑΑΕΥ

Η έκθεση της ACER για την περίοδο Ιουνίου – Σεπτεμβρίου 2024 κατέληξε ότι η συμπεριφορά προμηθευτών και παραγωγών "αλλάζει όταν η αγορά είναι "σφιχτή", δηλαδή όταν η διαθέσιμη προσφορά είναι περιορισμένη και η ζήτηση υψηλή", αφήνοντας σαφείς ενδείξεις πιθανής χειραγώγησης ή κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης. Ο ευρωπαϊκός ρυθμιστής έχει ήδη διαβιβάσει στη ΡΑΑΕΥ 14 περιπτώσεις προς περαιτέρω διερεύνηση.

Στο πιο χαρακτηριστικό σενάριο, αυτό της 4ης Σεπτεμβρίου 2024, όταν η τιμή της MWh εκτινάχθηκε στα 942 ευρώ, η ACER σημειώνει ότι "δεν υπήρξε σχεδόν καμία προσφορά πώλησης μεταξύ 200 και 900 ευρώ", υποδεικνύοντας ότι η τιμή διαμορφώθηκε τεχνητά. Σε υποθετικό σενάριο με πρόσθετη διαθέσιμη ισχύ 650 MWh, η τιμή θα είχε διαμορφωθεί γύρω στα 312 ευρώ.

Από την πλευρά της, η ΡΑΑΕΥ υπενθυμίζει ότι έχει ήδη διενεργήσει σχετική έρευνα, χωρίς να εντοπίσει τεκμήρια χειραγώγησης, αποδίδοντας τις υψηλές τιμές σε περιορισμούς των ευρωπαϊκών διασυνδέσεων και στην ανάγκη διαφύλαξης υδάτινων πόρων. Όπως δήλωσε ο αντιπρόεδρος της Αρχής και επικεφαλής του κλάδου ενέργειας Δημήτρης Φούρλαρης, "αν μας έχει διαφύγει κάτι, θα το εξετάσουμε εκ νέου".

Η ΡΑΑΕΥ δέχθηκε τις εξηγήσεις της ΔΕΗ, σύμφωνα με τις οποίες τα υδροηλεκτρικά τιμολογήθηκαν ακριβά προκειμένου να μη χαθούν πολύτιμα αποθέματα νερού σε περίοδο χαμηλών στάθμεων, καθώς διαφορετικά "θα άδειαζαν οι ταμιευτήρες για να εξαχθεί φθηνή ενέργεια σε γειτονικές χώρες".