Του Τάσου Δασόπουλου

Σε μια διετία δύσκολων διαπραγματεύσεων μπαίνει η Ελλάδα, για να διατηρήσει τους κρίσιμους πόρους της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής και της Πολιτικής Συνοχής, με δεδομένη την πρόθεση της Κομισιόν για στροφή του κοινοτικού Προϋπολογισμού σε κεντρικές πολιτικές, οι οποίες θα επιβάλλονται από τις Βρυξέλλες. 

Οι τελικές αποφάσεις αναμένεται να ληφθούν το πρώτο εξάμηνο του 2027, όταν την εκ περιτροπής προεδρία θα ασκεί η Ελλάδα. Ωστόσο, από την παρουσίαση της πρότασης της Επιτροπής το καλοκαίρι έχει αναπτυχθεί έντονος διάλογος, κυρίως για τις αλλαγές που προτείνονται στο πρόγραμμα. Στο πλαίσιο αυτό, στην Αθήνα βρέθηκε στο τέλος της εβδομάδας ο επίτροπος αρμόδιος για θέματα Προϋπολογισμού, Πιοτρ Σεραφίν, ο οποίος συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη. Κατά τη συνάντηση υπήρξε σύμπνοια για την αύξηση των αμυντικών δαπανών και τις επενδύσεις σε αμυντική τεχνολογία, που υποστηρίζει και η Ελλάδα. Παράλληλα, έμειναν σύμφωνοι και με την ένταση που θα πρέπει να δοθεί στη φύλαξη των ανατολικών συνόρων της Ένωσης και τον έλεγχο της μετανάστευσης, δράσεις για τις οποίες η Ελλάδα θα επιδοτηθεί με επιπλέον 3,5 δισ. ευρώ για την περίοδο 2028-2032 με βάση την αρχική κατανομή των πόρων. 

Ωστόσο, το βασικό μήνυμα που έστειλε ο πρωθυπουργός κατά τη συνάντησή του με τον Πολωνό επίσημο είναι ότι θα πρέπει να μείνουν τουλάχιστον στα σημερινά επίπεδα οι πόροι που διαθέτει ο κοινοτικός Προϋπολογισμός για τις αγροτικές επιδοτήσεις (περίπου 19 δισ. για την περίοδο 2021-2027) και την περιφερειακή πολιτική (20,345 δισ.). Επίσης, να υιοθετηθεί η πρόταση της Επιτροπής για την ενοποίηση των δύο πυλώνων. Όπως τόνισε ο πρωθυπουργός, σε κάθε περίπτωση δεν θα πρέπει να αλλοιωθούν ούτε η ουσία ούτε οι πόροι για τους δύο αυτούς κρίσιμους τομείς. 

Η αριθμητική της νέας περιόδου 

Τα πρώτα σημάδια κινδύνου στην Αθήνα και σε άλλες χώρες της Ε.Ε. ήρθαν από την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για συγχώνευση των πόρων της ΚΑΠ και της Πολιτικής Συνοχής, με μείωση του συνολικού διαθέσιμου ποσού. Συγκεκριμένα, τα κονδύλια της Ε.Ε. αυτή την περίοδο (2021- 2027) είναι 1,21 τρισ. ευρώ και εξ αυτών 386 δισ. ευρώ μοιράστηκαν στην ΚΑΠ και 427 δισ. ευρώ σε πολιτικές Συνοχής (ΕΣΠΑ). Στη νέα πρόταση το πακέτο της ΚΑΠ είναι 300 δισ. ευρώ και για τις πολιτικές Συνοχής 218 δισ. ευρώ. Με μια πρώτη ματιά, με βάση τα ποσά που ανακοίνωσε η πρόεδρος της Επιτροπής, η μείωση είναι 22% για την ΚΑΠ και 49% για τα προγράμματα περιφερειακής ανάπτυξης. 

Ωστόσο, ένα επιπλέον ποσό θα διανεμηθεί κεντρικά για τις ίδιες πολιτικές σύμφωνα με τα κείμενα της πρότασης και έτσι μένει να φανεί τι ακριβώς προβλέπεται σε επίπεδο κονδυλίων. 

Στην επιμέρους πρόταση της αρχικής κατανομής των πόρων ανά χώρα, η Ελλάδα δείχνει πως δεν πρόκειται να χάσει πόρους. Συγκεκριμένα, με βάση την κατανομή για την περίοδο 2021-2027, η Ελλάδα έχει εξασφαλίσει 40,38 δισ. ευρώ, τα οποία επιμερίζονται σε 21,379 δισ. ευρώ κοινοτικών κονδυλίων από το ΕΣΠΑ και περίπου 19 δισ. ευρώ από την ΚΑΠ (14,97 δισ. από το ταμείο εγγυήσεων και 4 δισ. ευρώ από το ταμείο αγροτικής ανάπτυξης). Με την κατανομή που προτείνεται, η Ελλάδα αναμένεται να λάβει 42,9 δισ. ευρώ από τον κοινό πλέον λογαριασμό Περιφερειακής Ανάπτυξης και Αγροτικής Πολιτικής, το οποίο θα συμπληρώνεται με 3,5 δισ. για δράσεις μετανάστευσης, ασφάλειας και εσωτερικές υποθέσεις. Ακόμη 2,8 δισ. ευρώ προτείνεται να διατεθούν για το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα. Με αυτές τις επιπλέον χρηματοδοτήσεις το συνολικό ποσό φτάνει τα 49,2 δισ. ευρώ.

Οι αλλαγές 

Εκτός όμως από τη βασική αλλαγή της συγχώνευσης ΚΑΠ και Πολιτικής Συνοχής, υπάρχουν πολλές αλλαγές, οι οποίες ακόμη αναφέρονται ως ιδέες και θα πάρουν μορφή και περιεχόμενο όσο οι διαπραγματεύσεις εξελίσσονται. Πολλά ταμεία και τομείς προτεραιότητας ενοποιούνται, και οι παρεμβάσεις συνδέονται με μεταρρυθμίσεις και μετρήσιμα αποτελέσματα. Προβλέπεται η εισαγωγή "εθνικών και περιφερειακών σχεδίων εταιρικής σχέσης", που θα καλύπτουν την ΚΑΠ και την Πολιτική Συνοχής (ΕΣΠΑ). Στο σημείο αυτό επιχειρείται η σύνδεση της νοοτροπίας του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με το επόμενο ΕΣΠΑ. Τα σχέδια αυτά θα είναι οι επιλογές των Βρυξελλών, όπως π.χ. η κοινή ευρωπαϊκή άμυνα ή η προώθηση της καινοτομίας, οι οποίες θα πρέπει υποχρεωτικά να ενσωματώνονται στα προγράμματα των κρατών-μελών. 

Από τα συνολικά 2 τρισ. του νέου Προϋπολογισμού, προτείνεται η δημιουργία ενός νέου ειδικού μηχανισμού αντιμετώπισης κρίσεων, με πόρους έως και 400 δισ. ευρώ σε δάνεια προς τα κράτη-μέλη, ο οποίος θα ενεργοποιείται όταν σοβαρές κρίσεις πλήττουν την Ένωση. 

Ένα ακόμη νέο στοιχείο είναι ότι από τον νέο Προϋπολογισμό υπάρχει πρόβλεψη για ένα ετήσιο ποσό, με στόχο την εξυπηρέτηση του κοινού δανεισμού στον οποίο προχώρησε η Κομισιόν, για να χρηματοδοτήσει το Ταμείο Ανάκαμψης. Σε επίπεδο πόρων, από το 1,13% του ΑΕΠ που ήταν κοινοτικός Προϋπολογισμός για την περίοδο 2021-2027, θα αυξηθεί στο 1,15 % του ΑΕΠ, με το 0,11% του ΑΕΠ να κατευθύνεται στην αποπληρωμή των ομολόγων του ΤΑΑ.

Νέοι πόροι

Όπως ήταν αναμενόμενο, η Κομισιόν προτείνει και ένα πακέτο μέτρων, ώστε να αυξηθούν οι πόροι του νέου Προϋπολογισμού και να γίνει πιο άνετη η εξυπηρέτηση του κοινού χρέους. Στο πακέτο προτάσεων περιλαμβάνονται πρόσθετες ροές εσόδων από το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της Ε.Ε. (ETS), τον Μηχανισμό Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (CBAM).

Επίσης προτάθηκε και χαράτσι 2 ευρώ ανά κιλό στις ηλεκτρονικές συσκευές που δεν ανακυκλώνονται, φόρος 15% στον καπνό (TEDOR) και κλιμακωτή φορολογία από 100.000 έως 750.000 ευρώ στις μεγάλες επιχειρήσεις (CORE).