Του Χάρη Φλουδόπουλου

Περισσότερο από δύο χρόνια μετά το εμπάργκο στο ρωσικό αργό πετρέλαιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιχειρεί να βάλει τέλος σε ένα φαινόμενο που έπληττε την αξιοπιστία των κυρώσεων, δηλαδή τη διοχέτευση ρωσικού πετρελαίου στην ευρωπαϊκή αγορά μέσω τρίτων χωρών. 

Από τις 21 Ιανουαρίου 2026, τίθεται σε ισχύ ο νέος κανονισμός ιχνηλασιμότητας για τα καύσιμα που εισάγονται στην Ε.Ε., βάσει του οποίου οι εισαγωγείς θα πρέπει να αποδεικνύουν ότι ούτε σταγόνα ρωσικού crude δεν έχει χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή των διυλισμένων προϊόντων (βενζίνης, ντίζελ, καυσίμων αεροσκαφών κ.ά.).

Ο κανονισμός, που περιλαμβάνεται στο 18ο πακέτο κυρώσεων της Ε.Ε. κατά της Ρωσίας, απαγορεύει ρητά τη συνεπεξεργασία (co-processing) ρωσικού και μη ρωσικού πετρελαίου, καθώς και τη χρήση του λεγόμενου "mass balancing", δηλαδή της τεχνικής με την οποία οι εταιρείες αναμείγνυαν διαφορετικής προέλευσης αργό και ισχυρίζονταν ότι μόνο ένα μέρος του τελικού προϊόντος είχε μη ρωσική προέλευση.

Με απλά λόγια, η Ε.Ε. βάζει τέλος στην πρακτική των "αναμειγμένων καυσίμων" που εισάγονταν έμμεσα από χώρες οι οποίες συνέχιζαν να αγοράζουν φθηνό ρωσικό πετρέλαιο. 

Η γκρίζα διαδρομή του ρωσικού πετρελαίου

Παρά το εμπάργκο του 2022, το ρωσικό πετρέλαιο δεν εξαφανίστηκε ποτέ από την ευρωπαϊκή αγορά. Αντιθέτως, βρήκε νέες διαδρομές μέσα από τρίτες χώρες — κυρίως την Ινδία, την Τουρκία και την Κίνα — που αγόραζαν με έκπτωση αργό Ουραλίων ή ESPO, το διύλιζαν και στη συνέχεια εξήγαν προϊόντα στην Ευρώπη.

Η Ινδία, για παράδειγμα, εκτόξευσε τις εισαγωγές ρωσικού αργού σε πάνω από 1,7 εκατ. βαρέλια ημερησίως, ενώ ταυτόχρονα οι εξαγωγές ντίζελ προς την Ε.Ε. πενταπλασιάστηκαν μέσα σε δύο χρόνια. 

Έτσι, η Ευρώπη αγόραζε "ινδικό" diesel, που όμως στην πραγματικότητα είχε ρωσική προέλευση.

Οι νέες υποχρεώσεις για τους εισαγωγείς

Σύμφωνα με τον κανονισμό, οι εταιρείες που φέρνουν καύσιμα στην Ε.Ε. θα πρέπει να προσκομίζουν στις τελωνειακές αρχές επαρκή αποδεικτικά στοιχεία για την προέλευση του αργού που χρησιμοποιήθηκε στη διύλιση. 

Η Κομισιόν συνιστά να εισάγονται συμβατικές ρήτρες στα συμβόλαια προμήθειας, ώστε να μεταφέρεται η ευθύνη στον προμηθευτή σε περίπτωση που διαπιστωθεί εκ των υστέρων χρήση ρωσικού πετρελαίου.

Για διυλιστήρια που λειτουργούν παράλληλες γραμμές παραγωγής (μία με ρωσικό και μία με μη ρωσικό crude), θα απαιτείται πιστοποιητικό διυλιστηρίου που να αποδεικνύει ότι το προϊόν προήλθε αποκλειστικά από τη "καθαρή" γραμμή.

Αντίθετα, σε διυλιστήρια όπου το ρωσικό και μη ρωσικό πετρέλαιο αναμειγνύονται στην ίδια παραγωγική διαδικασία, οι εισαγωγείς θα πρέπει να αποδείξουν ότι κανένα φορτίο ρωσικού crude δεν έχει παραληφθεί ή επεξεργαστεί τουλάχιστον 60 ημέρες πριν την ημερομηνία φόρτωσης του προϊόντος που εξάγεται προς την Ε.Ε. 

Επιπλέον, διυλιστήρια που δηλώνουν ότι χρησιμοποιούν ρωσικό πετρέλαιο μόνο για την εσωτερική τους αγορά και μη ρωσικό για εξαγωγές, δεν θα θεωρούνται αξιόπιστα — τα προϊόντα αυτά θα αποκλείονται από την ευρωπαϊκή αγορά.

Οι χώρες που στοχοποιούνται

Η Ε.Ε. ζητά από τους εισαγωγείς να εφαρμόζουν ενισχυμένους ελέγχους και due diligence ειδικά για φορτία από Ινδία, Τουρκία, Κίνα, καθώς αυτές είναι οι χώρες που έχουν εξελιχθεί στους βασικούς "μεσάζοντες" του ρωσικού πετρελαίου.

Ιδιαίτερη προσοχή ζητείται και για χώρες "γνωστές για την ανάμειξη crude διαφορετικής προέλευσης", χωρίς να κατονομάζονται, υπονοώντας εμπορικά hubs όπως η Σιγκαπούρη ή τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Οι εξαιρέσεις

Το πλαίσιο προβλέπει εξαιρέσεις για χώρες με καθαρή εξαγωγική παραγωγή αργού, όπως: Καναδάς, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Νορβηγία, Ελβετία.

Για αυτές, δεν θα απαιτείται τεκμηρίωση προέλευσης. Ωστόσο, η εξαίρεση μπορεί να ανακληθεί αν διαπιστωθεί ότι κάποια χώρα εισάγει "δυσανάλογες ποσότητες” ρωσικού crude ή λειτουργεί ως ενδιάμεσος κόμβος εξαγωγής για ρωσικά προϊόντα.

Παράλληλα, εξαιρούνται καύσιμα που χρησιμοποιούνται επί τόπου σε πλοία ή αεροσκάφη (bunkers και jet fuel), εφόσον προορίζονται για κατανάλωση στη διάρκεια του ταξιδιού και όχι για εμπορική χρήση.

Ενίσχυση της αξιοπιστίας των κυρώσεων

Με αυτό το νέο πακέτο, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιχειρεί να θωρακίσει την αξιοπιστία του εμπάργκο που επιβλήθηκε μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. 

Το εμπάργκο του 2022 είχε μειώσει δραστικά τις απευθείας εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου, αλλά όχι τη συνολική εξάρτηση: σύμφωνα με υπολογισμούς αναλυτών, έως και το 20% των καυσίμων που εισάγονταν στην Ε.Ε. το 2024 είχε ρωσική "ρίζα" μέσω τρίτων χωρών.

Η νέα ρύθμιση στοχεύει ακριβώς σε αυτό το ποσοστό, επιχειρώντας να κόψει κάθε εμπορικό κίνητρο για rebranding του ρωσικού αργού.

Οι επιπτώσεις στην αγορά και οι επόμενοι μήνες

Η εφαρμογή του μέτρου ενδέχεται να ανακατέψει εκ νέου την αγορά ντίζελ, καθώς οι ευρωπαϊκές εισαγωγές από την Ινδία και την Τουρκία ενδέχεται να μειωθούν. 

Αναλυτές προειδοποιούν ότι, ειδικά τους πρώτους μήνες του 2026, θα υπάρξουν πιέσεις στις τιμές, καθώς η αγορά θα χρειαστεί χρόνο να προσαρμοστεί και να βρει εναλλακτικούς προμηθευτές.

Παράλληλα, η Ε.Ε. ετοιμάζεται να ενεργοποιήσει και το πλήρες μπλόκο στις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου από το 2028, σηματοδοτώντας την πιο αποφασιστική φάση απεξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα.

Όπως σημείωσε πρόσφατα ο Δανός υπουργός Ενέργειας Lars Aagaard, "μια ενεργειακά ανεξάρτητη Ευρώπη είναι μια πιο ασφαλής Ευρώπη". 

Το νέο πλαίσιο για το πετρέλαιο είναι ακριβώς αυτό: το τελευταίο κρίσιμο βήμα προς την πλήρη ενεργειακή αυτονόμηση της Ε.Ε. από τη Ρωσία.