"Η Ελλάδα οφείλει να δημιουργήσει έναν δικό της Ανεξάρτητο Μηχανισμό Ελέγχου Ξένων και Στρατηγικών Επενδύσεων", γράφει ο Μιχάλης Σάλλας σε άρθρο του στο "Βήμα της Κυριακής", ο οποίος "θα διέπεται από διαφάνεια, θα κάνει προληπτική εποπτεία και να έχει δικαίωμα επανεξέτασης συναλλαγών, που μπορεί να επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα, τα κυριαρχικά της δικαιώματα".

Ολόκληρο το άρθρο του Μιχ.  Σάλλα έχει ως εξής:

"Ο κόσμος της Δύσης έχει αλλάξει. Οι γεωπολιτικές σχέσεις μεταβάλλονται. Οι "συμμαχίες” αλλάζουν από την μια μέρα στην άλλη, ακόμη και με βάση τα προσωπικά οικονομικά συμφέροντα ηγετών. Απροκάλυπτα επίσης, παρεμβαίνουν πολυδισεκατομμυριούχοι στην υποστήριξη δικών τους επιλογών ακόμη και σε τρίτες χώρες, για να τις ελέγξουν.

Η λεγόμενη "ελεύθερη αγορά" έχει πάψει να είναι ελεύθερη. Έχει μετατραπεί σε έναν μηχανισμό παγκόσμιας συγκέντρωσης ισχύος, όπου το κεφάλαιο κινεί τα νήματα και οι κυβερνήσεις ακολουθούν. Σήμερα, λίγες εκατοντάδες επιχειρηματικοί όμιλοι ελέγχουν την ενέργεια, τα τρόφιμα, την τεχνολογία και την ενημέρωση του πλανήτη. Η οικονομική ισχύς έχει αποκτήσει γεωπολιτική διάσταση, ικανή να καθορίζει πολιτικές αποφάσεις και να επηρεάζει εκλογικά αποτελέσματα.

Η συγκέντρωση του πλούτου σε ελάχιστα χέρια έχει λάβει ιστορικά πρωτοφανείς διαστάσεις. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Oxfam, το πλουσιότερο 1% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει πάνω από το 70% του νέου παραγόμενου πλούτου. Εκατοντάδες επιχειρηματίες και funds, διαθέτουν περιουσίες που υπερβαίνουν καθένας, τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια. Επαρκείς για να αγοράσουν, κυριολεκτικά, ολόκληρους κλάδους της οικονομίας μικρών κρατών, ενώ κάποιοι μπορούν να αγοράσουν και το σύνολο σχεδόν, των μεγάλων επιχειρήσεων μιας χώρας. ‘Όπως έχει διαμορφωθεί το παγκόσμιο πολιτικό περιβάλλον, το φαινόμενο δεν είναι θεωρητικό. 

Οι εξαγορές εθνικών επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας από ξένους ομίλους, οι ιδιωτικοποιήσεις βασικών υποδομών και οι χρηματιστηριακές εισβολές σε κρίσιμες εταιρείες, αποδεικνύουν πόσο εύθραυστη είναι η οικονομική κυριαρχία ενός κράτους. Όταν ο πωλητής αποδέχεται το υψηλό τίμημα, κανένας μηχανισμός ανταγωνισμού δεν μπορεί να τον σταματήσει. Οι ευρωπαϊκές επιτροπές ανταγωνισμού ασχολούνται με ποσοστά αγοράς και όχι με ζητήματα εθνικής ασφάλειας. Και όμως, η κατοχή μιας εταιρείας ύδρευσης, μιας μεγάλης ενεργειακής ή τηλεπικοινωνιακής εταιρείας, συνιστά στην πράξη πολιτικό έλεγχο.

Η Ελλάδα, όπως και άλλες μικρές ή μεσαίες χώρες της Ευρώπης, Αυστρία, Πορτογαλία, Βέλγιο, Ιρλανδία, Σλοβενία, Μάλτα, Βαλτικές χώρες, Βουλγαρία, Ουγγαρία ή Κροατία, παραμένουν εκτεθειμένες σε τέτοιου είδους κινδύνους. Η κεφαλαιακή τους αγορά είναι μικρή, οι αποτιμήσεις χαμηλές και η ανάγκη εισροής κεφαλαίων μεγάλη. Οι Κυβερνήσεις βλέπουν πάντα θετικά την "εμπιστοσύνη” επενδυτών. Αυτό καθιστά κρίσιμες και σημαντικές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα εύκολες, για  διεθνή επενδυτικά κεφάλαια ή για φυσικά πρόσωπα με τεράστια περιουσία.

Η Ελλάδα αποτελεί ίσως το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα χώρας που συγκεντρώνει εξαιρετικά δελεαστικά στοιχεία για μεγάλα κεφάλαια. Έχει στρατηγική θέση στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων, ήπιο κλίμα, φυσική ομορφιά και τουριστικό δυναμισμό. Διαθέτει πάνω από 15.000 χιλιόμετρα ακτών, σχεδόν τις μισές από ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο, γεγονός που πολλαπλασιάζει τη γεωοικονομική αξία της γης και των παράκτιων επενδύσεων. Αυτές οι ιδιαιτερότητες καθιστούν τη χώρα ελκυστικό στόχο για συγκέντρωση πλούτου και ελέγχου. Για τον λόγο αυτό χρειάζεται θεσμικό πλαίσιο άμυνας που θα προστατεύει τον δημόσιο χαρακτήρα των στρατηγικών πόρων, καθώς και ιδιαίτερη προσοχή στις μεταβιβάσεις μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων ανατολικά του 25ου μεσημβρινού, όπου ο γεωπολιτικός παράγοντας αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Κανείς δεν ξέρει πως διαμορφώνεται το γεωπολιτικό περιβάλλον, όταν ο παγκόσμιος πλούτος έχει ανατριχιαστική κατανομή. Με τις ευλογίες της Ηγεσίας του Δυτικού Κόσμου.

Η συζήτηση λοιπόν για κρατικές παρεμβάσεις ή ακόμα και για εθνικοποιήσεις επιστρέφει. Ασφαλώς όχι, ως ιδεολογική νοσταλγία, αλλά ως ανάγκη θεσμικής ετοιμότητας. Η παρέμβαση δεν σημαίνει κρατισμό ή γραφειοκρατική αναπαλαίωση. Σημαίνει στρατηγική προστασία του δημοσίου συμφέροντος σε τομείς που καθορίζουν την ασφάλεια και τη συνοχή ενός κράτους. Όπως είναι η ενέργεια, το νερό, οι μεταφορές, οι ψηφιακές υποδομές, η αμυντική βιομηχανία, το χρηματοπιστωτικό σύστημα, τα λιμάνια και τα αεροδρόμια. Σε αυτούς τους τομείς, η επιδίωξη του κέρδους μιας ιδιωτικής επιχείρησης, δεν μπορεί να υπερισχύει της κοινωνικής σταθερότητας και της εθνικής ασφάλειας. Η δυνατότητα ελέγχου από το ελληνικό Δημόσιο ή από Έλληνες επιχειρηματίες δεν πρέπει να χαθεί. Ακόμη και σε περιπτώσεις παραχώρησης ή μερικής ιδιωτικοποίησης, πρέπει να υφίστανται ειδικές ρήτρες στις συμβάσεις μεταβίβασης, που να διασφαλίζουν την δυνατότητα του κράτους να παρεμβαίνει, ούτως ώστε σε κρίσιμες περιόδους ο έλεγχος να παραμένει στη χώρα.

Η παγκόσμια εμπειρία των τελευταίων ετών δείχνει ότι ακόμη και χώρες με παραδοσιακά φιλελεύθερες οικονομίες, όπως η Γαλλία και η Γερμανία, επανεξετάζουν τη θέση τους. Η Γαλλία έχει επανακρατικοποιήσει την EDF, ο γερμανικός δημόσιος τομέας απέκτησε ξανά έλεγχο σε ενεργειακές υποδομές, ενώ η Βρετανία συζητά πλέον ανοιχτά την επαναφορά βασικών υπηρεσιών υπό δημόσιο έλεγχο μετά την αποτυχία πολλών ιδιωτικοποιήσεων. Οι αγορές δεν αυτορρυθμίζονται με τέτοια εξέλιξη κατανομής πλούτου. Απαιτείται θεσμικό πλαίσιο που να θέτει όρια και κανόνες για την αποφυγή εθνικών κρίσεων.

Η Ευρωπαϊκή νομοθεσία επιτρέπει στα κράτη-μέλη να λαμβάνουν μέτρα για την προστασία του δημοσίου συμφέροντος και της εθνικής ασφάλειας, ακόμη κι αν αυτά περιορίζουν την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων. Το άρθρο 65 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ε.Ε. και ο Κανονισμός 2019/452 για τον έλεγχο ξένων επενδύσεων προβλέπουν ρητά τη δυνατότητα απαγόρευσης ή αναστολής μεταβιβάσεων επιχειρήσεων όταν υπάρχει κίνδυνος για στρατηγικούς τομείς, όπως η ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες, η άμυνα ή οι μεταφορές. Η Ελλάδα έχει ήδη θεσπίσει σχετικό πλαίσιο ελέγχου και οφείλει να το ενισχύσει, ώστε να μπορεί να παρεμβαίνει προληπτικά με διαφάνεια και νομική ισχύ όταν διακυβεύεται η εθνική κυριαρχία ή η κοινωνική σταθερότητα.

Παράλληλα, απαιτείται η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Ελέγχου Ξένων Επενδύσεων, με ρητή εντολή να αξιολογεί όχι μόνο τον ανταγωνισμό αλλά και τις επιπτώσεις στην εθνική ασφάλεια, την απασχόληση και την τεχνολογική αυτάρκεια. Η πρόληψη είναι οικονομικά αποδοτικότερη από τη διάσωση. Η Ε.Ε. οφείλει να αντιμετωπίσει τη στρατηγική εξάρτηση των κρατών-μελών της με κοινά εργαλεία και όχι με αόριστες δηλώσεις περί "οικονομικής ελευθερίας".

Ο πλούτος είναι ισχύς, και η ισχύς χωρίς έλεγχο οδηγεί χώρες στην εξάρτηση. Η Ελλάδα δεν μπορεί να επιβιώσει ως κυρίαρχο κράτος αν χάσει τον έλεγχο των πηγών ενέργειας, των επικοινωνιών, των μεταφορών και των υποδομών της. Το ζήτημα δεν είναι μόνο οικονομικό, αλλά βαθιά πολιτικό και δημοκρατικό. Όταν οι αποφάσεις λαμβάνονται από μετόχους στο εξωτερικό, η ψήφος των πολιτών χάνει το πρακτικό της νόημα. Πολλώ δε μάλλον όταν οι μέτοχοι αυτοί, έχουν διασπορά συμφερόντων και σε χώρες που χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή για εθνικούς λόγους.

Η προετοιμασία για την αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων, δεν είναι επιστροφή στο παρελθόν, αλλά στρατηγική για το μέλλον. Είναι η ανάγκη επαναπροσδιορισμού του ρόλου του κράτους όχι ως επιχειρηματία, αλλά ως εγγυητή της κυριαρχίας, της κοινωνικής συνοχής και της δημοκρατικής ισορροπίας. Αν οι λαοί δεν διασφαλίσουν ξανά τον έλεγχο των μέσων της ζωής τους, κινδυνεύουν να δουν την ίδια τους την ελευθερία να πωλείται, με premium, στο χρηματιστήριο.

Κανείς δεν θέλει να δει μεγάλο διεθνή επιχειρηματία να ελέγχει χώρες της Βαλτικής και συγχρόνως φίλο του Κρεμλίνου. Ούτε ασφαλώς εμείς επιθυμούμε για τα ελληνικά νησιά, να πραγματοποιεί κάποιος σημαντικές εξαγορές, έχοντας συγχρόνως ισχυρότερα συμφέροντα στην Τουρκία.

Η Ελλάδα οφείλει να δημιουργήσει έναν δικό της Ανεξάρτητο Μηχανισμό Ελέγχου Ξένων και Στρατηγικών Επενδύσεων. Ενταγμένο στο Ευρωπαϊκό Πλαίσιο, να τον χαρακτηρίζει διαφάνεια, να κάνει προληπτική εποπτεία και να έχει δικαίωμα επανεξέτασης συναλλαγών, που μπορεί να επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα, τα κυριαρχικά δικαιώματα".

*Ο Μιχάλης Σάλλας είναι Πρόεδρος της Lyktos Group, Επίτιμος Πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς, πρώην καθηγητής Πανεπιστημίου