Της Ελευθερίας Κούρταλη

Η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης κατά ένα έτος θα ενίσχυε σημαντικά τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών της Ευρωζώνης, καθώς η γήρανση του πληθυσμού θέτει υπό αμφισβήτηση τη βιωσιμότητα των υφιστάμενων συνταξιοδοτικών συστημάτων, όπως σημειώνει η Oxford Economics. Αυτή η λειτουργικά απλή μεταρρύθμιση θα μείωνε το δημόσιο χρέος της Ευρωζώνης κατά 14% του ΑΕΠ το 2060, όπως εκτιμά. Ο αντίκτυπος θα ήταν ακόμη μεγαλύτερος για τις χώρες της Νότιας Ευρώπης, με τη μείωση χρέους να φτάνει σχεδόν το 25% στην Ελλάδα. Παράλληλα, η υψηλότερη απασχόληση που θα δημιουργηθεί θα αυξήσει το αναπτυξιακό δυναμικό της Ευρωζώνης κατά 1%. Ωστόσο, παρά τα οφέλη και την απλότητα της αύξησης της ηλικίας συνταξιοδότησης, αυτή η μεταρρύθμιση θα ήταν πολύ αντιδημοφιλής και πολιτικά δύσκολη. Είναι μία εύκολη συνταγή για ένα πικρό όμως φάρμακο…

Πιο αναλυτικά, όπως σημειώνει σε νέα της ανάλυση η Oxford Economics, με μια προγραμματισμένη τεράστια αύξηση των στρατιωτικών δαπανών, οι ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει να μειώσουν τις δαπάνες αλλού ή να εκδώσουν περισσότερο χρέος. Ωστόσο, η δομικά χαμηλή ανάπτυξη και οι συγκρατημένοι ρυθμοί πληθωρισμού σημαίνουν ότι οι περισσότερες εκδόσεις ομολόγων θα μπορούσαν να εγείρουν ανησυχίες για τη βιωσιμότητα. Οι δειλές προοπτικές ανάπτυξης αντικατοπτρίζουν επίσης μια ασθενή δημογραφική προοπτική, η οποία με τη σειρά της επιδεινώνει τον αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά λόγω της γήρανσης του πληθυσμού της Ευρώπης. Η γήρανση του πληθυσμού σημαίνει όχι μόνο σ υψηλότερες δαπάνες στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου που βασίζεται στην κοινωνική πρόνοια, αλλά συνεπάγεται επίσης λιγότερους εργαζόμενους που πληρώνουν φόρους για να χρηματοδοτήσουν το κόστος του.

Οι δαπάνες για τις συντάξεις είναι ένα από τα κόστη που θα διογκώσουν τους λογαριασμούς των κυβερνήσεων, τονίζει ο οίκος. Ακόμα και τώρα, που ο πλήρης αντίκτυπος της γήρανσης του πληθυσμού δεν έχει ακόμη εκδηλωθεί, οι συντάξεις αποτελούν ήδη ένα σημαντικό στοιχείο των κυβερνητικών δαπανών για τις χώρες της Ευρωζώνης - σταθερά πολύ πάνω από το 20% των συνολικών δαπανών στην περίοδο μετά την οικονομική κρίση.

Φυσικά, οποιαδήποτε μείωση στις μεταφορές συντάξεων ή η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης είναι βαθιά αντιδημοφιλή μέτρα, βλάπτοντας τις πιθανότητες επανεκλογής των κυβερνήσεων. Με την πάροδο των ετών, τα γενναιόδωρα συνταξιοδοτικά επιδόματα έχουν οδηγήσει άτομα ηλικίας μεταξύ 66 και 75 ετών να απολαμβάνουν υψηλότερο εισόδημα από τον συνολικό μέσο όρο στη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα, τονίζει η Oxford Economics. Και το χάσμα έχει διευρυνθεί. Κατά συνέπεια, η επιβάρυνση των δημόσιων οικονομικών είναι σημαντική στις περισσότερες χώρες της Ευρωζώνης.

Τα σημαντικά οφέλη της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος 

Σε αυτό το πλαίσιο, η Oxford Economics εξετάζει τον αντίκτυπο της αύξησης της ηλικίας συνταξιοδότησης κατά ένα έτος σε όλες τις χώρες της Ευρωζώνης. 

Στο σενάριο αυτό, οι κυβερνήσεις σταδιακά αυξάνουν την ηλικία συνταξιοδότησης σε διάστημα έξι ετών, ξεκινώντας από τις αρχές του 2026. Η σταδιακή μετατόπιση αντανακλά την προτίμηση των κυβερνήσεων να κάνουν μια δυσάρεστη μεταρρύθμιση ευκολότερη στην αποδοχή από το εκλογικό σώμα.

Η μεταρρύθμιση θα είχε ισχυρή επιρροή στην πλευρά της προσφοράς, με ευρείες επιπτώσεις στην οικονομία, τονίζει ο οίκος. 

Η υψηλότερη ηλικία συνταξιοδότησης θα αύξανε τη συνολική απασχόληση και τη δυνητική παραγωγή. Μετά την εισαγωγή, όσοι βρίσκονται στην αγορά εργασίας θα είναι επιλέξιμοι για συνταξιοδότηση ένα χρόνο αργότερα, αυξάνοντας την προσφορά εργασίας. Ωστόσο, όταν ορισμένοι εργαζόμενοι κοντά στη συνταξιοδότηση χάσουν τις δουλειές τους, θα είναι δύσκολο για αυτούς να επανεκπαιδευτούν και να βρουν άλλη.

Συνολικά, το ποσοστό ανεργίας θα ήταν υψηλότερο, αλλά το ποσοστό απασχόλησης και ο συνολικός αριθμός εργαζομένων θα αυξάνονταν επίσης. 

Οι εξοικονομήσεις στις συντάξεις σημαίνουν χαμηλότερες κρατικές δαπάνες και δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, γεγονός που με τη σειρά του μειώνει τα επιτόκια, επισημαίνει η Oxford Economics. Ο αντίκτυπος στα επιτόκια είναι διττός. 

Πρώτον, το χαμηλότερο δημόσιο χρέος σημαίνει μείωση της προσφοράς περιουσιακών στοιχείων που μπορούν να αγοραστούν με αποταμιεύσεις, κάτι που επηρεάζει αρνητικά το φυσικό επιτόκιο. Η έρευνά της δείχνει ότι μετά από μια αρχική περίοδο όπου η νομισματική πολιτική αντιδρά στο σοκ, το επιτόκιο πολιτικής της ΕΚΤ θα συγκλίνει προς το νέο, χαμηλότερο φυσικό επιτόκιο.

Δεύτερον, τα πιο συγκρατημένα επίπεδα χρέους βελτιώνουν την πιστοληπτική ικανότητα, επομένως οι αγορές απαιτούν λιγότερη αποζημίωση για την αγορά κρατικών ομολόγων, με αποτέλεσμα χαμηλότερες αποδόσεις και χαμηλότερο ασφάλιστρο διάρκειας. 

Τρίτον, η υψηλότερη ηλικία συνταξιοδότησης θα ενισχύσει άμεσα τα δημοσιονομικά ισοζύγια, καθώς οι κρατικές μεταβιβάσεις θα μειωθούν. 

Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο οίκος, η βελτίωση από τις χαμηλότερες κρατικές μεταβιβάσεις αντισταθμίζεται εν μέρει από τον μακροοικονομικό αντίκτυπο της πολιτικής. 

Μέχρι το 2060, οι συσσωρευμένες εξοικονομήσεις από χαμηλότερες κρατικές μεταβιβάσεις θα είναι υψηλότερες από 1,5 τρισ. ευρώ, ενώ οι πληρωμές τόκων θα είναι περίπου 2,3 τρισ. ευρώ, εκτιμά η Oxford Economics. Κατά τη διάρκεια των επόμενων δεκαετιών, ο συσσωρευμένος αντίκτυπος των μειωμένων ελλειμμάτων θα οδηγήσει σε μείωση του δημόσιου χρέους στην Ευρωζώνη στο 64% του ΑΕΠ το 2060, πολύ χαμηλότερο από το 78% που είναι το βασικό σενάριο του οίκου.

 

 

 

 

 

Θετικός αντίκτυπος παντού, αν και σε διαφορετικό βαθμό

Οι δείκτες χρέους όλων των χωρών της Ευρωζώνης θα επωφεληθούν από τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος, τονίζει η Oxford Economics. Ωστόσο, οι διαφορές στον αντίκτυπο μεταξύ των χωρών θα είναι σημαντικές, κυμαινόμενες από περίπου 2% του ΑΕΠ στην Ιρλανδία έως περισσότερο από 25% στην Ισπανία. Οι οικονομίες της Νότιας Ευρώπης θα είναι μεταξύ εκείνων που θα επωφεληθούν περισσότερο, τονίζει ο οίκος, εκτιμώντας πως η μείωση του δείκτη δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ της Ελλάδας θα φτάσει σχεδόν το 25%.

Τα αποτελέσματα για κάθε χώρα εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες. Δημογραφικά, οι χώρες "μεγαλύτερης ηλικίας" με τον υψηλότερο λόγο εξάρτησης ηλικιωμένων θα παρουσίαζαν μεγαλύτερες μειώσεις χρέους προς ΑΕΠ. Επιπλέον, ένας υψηλότερος λόγος ακαθάριστης αναπλήρωσης, δηλαδή ένας πιο γενναιόδωρος υπολογισμός συντάξεων, οδηγεί σε μεγαλύτερες μειώσεις χρέους προς ΑΕΠ.

Επίσης, περίπου οι μισές από τις δημοσιονομικές βελτιώσεις προέρχονται από μειωμένες πληρωμές τόκων, ωφελώντας τις χώρες με το μεγαλύτερο χρέος σήμερα. Αυτή η μείωση θα μείωνε επίσης τις ανισότητες μεταξύ των δεικτών χρέους εντός της Ευρωζώνης. Αυτό θα συνέβαινε ανεξάρτητα από τις υποθέσεις που χρησιμοποιούνται, καθώς οι χώρες με δομές μεγαλύτερης ηλικίας τείνουν επίσης να είναι αυτές με υψηλότερο χρέος και, ως εκ τούτου, επωφελούνται περισσότερο από τη μείωση των πληρωμών τόκων.

Μια απλή πολιτική με κρίσιμες όμως αδυναμίες

Τα αποτελέσματα της αύξησης της ηλικίας συνταξιοδότησης κατά μόλις ένα έτος είναι θετικά για την οικονομία, αλλά συνοδεύονται από ορισμένες επιφυλάξεις, τονίζει η Oxford Economics.

Η υπολογισμοί της βασίζονται στην υπόθεση ότι η παραγωγικότητα και τα ποσοστά συμμετοχής δεν θα αλλάξουν σημαντικά μετά τη μεταρρύθμιση. Ενώ αυτό μπορεί να φαίνεται αισιόδοξο, η χαλάρωση των υποθέσεων δεν αλλάζει σημαντικά τα αποτελέσματα.

Το μεγαλύτερο "ζήτημα" είναι ότι οι υπολογισμοί του οίκου προϋποθέτουν σταθερή και δημοσιονομικά υπεύθυνη συμπεριφορά από διαδοχικές κυβερνήσεις κατά τη διάρκεια των δεκαετιών.

Παρόλο που η πολιτική είναι κατ' αρχήν λειτουργικά απλή, το πολιτικό κόστος θα είναι σημαντικό. Εκτιμά ότι η μεταρρύθμιση θα αυξήσει την ανεργία στην Ευρωζώνη έως και 1,6 εκατομμύρια ανθρώπους, με το διαρθρωτικό ποσοστό ανεργίας να αυξάνεται κατά περίπου 0,9%. Οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τον πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο για να αυξήσουν τα ποσοστά αναπλήρωσης, να χρηματοδοτήσουν άλλες μορφές επιχορηγήσεων ή να επιδιώξουν δημοσιονομικές δαπάνες με χαμηλό δημοσιονομικό πολλαπλασιαστή. Αυτό θα μπορούσε να εξαλείψει εντελώς τα δημοσιονομικά κέρδη.

Καθώς η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης συνεπάγεται τεράστιο πολιτικό κόστος, υπάρχουν και άλλες βιώσιμες επιλογές για την αξιοποίηση των δημοσιονομικών οφελών, παρά τα μειονεκτήματα, επισημαίνει ο οίκος, όπως ένας χαμηλότερος δείκτης αναπλήρωσης ή η αύξηση των εισφορών των εργαζομένων.