Του Κώστα Κατίκου

Απόφαση βόμβα από το Συμβούλιο της Επικρατείας ανοίγει παράθυρο ακύρωσης των απαιτήσεων από τα ασφαλιστικά ταμεία για επιστροφές συντάξεων και άλλων παροχών από συνταξιούχους που συνέχισαν να τις λαμβάνουν χωρίς να τις δικαιούνται

Πρόκειται για απόφαση – σταθμό με την οποία μπορεί να ακυρωθούν πολλές επιστροφές συντάξεων και επιδομάτων, καθώς το σκεπτικό της απόφασης είναι ότι αν οι εν λόγω επιστροφές φέρνουν σε δυσμενή οικονομική θέση τους ασφαλισμένους, τότε αυτοί θα πρέπει να εξαιρούνται από την επιστροφή τους, από τη στιγμή που τις έλαβαν καλόπιστα.

Η απόφαση του Σ.τ.Ε με αριθμό 2137/2024 δημοσιεύτηκε στις 5 Ιανουαρίου 2025 και με το σκεπτικό που παραθέτει, μπορεί να ακυρωθούν όλες οι ποινές  που εκκρεμούν για την επιστροφή συντάξεων χηρείας που συνεχίζουν να καταβάλλονται χωρίς την περικοπή τους στο 35% αντί 70% της αρχικής σύνταξης του θανόντος που προβλέπει ο νόμος, εφόσον μετά την πρώτη 3ετία οι δικαιούχοι λαμβάνουν και δική τους σύνταξη, ή εργάζονται. 

Η απόφαση βγήκε από το Α΄ 7μελες τμήμα του Σ.τ.Ε με τη διαδικασία της πιλοτικής δίκης και  για το λόγο αυτόν αποτελεί δεδικασμένο, δηλαδή δεν επιδέχεται άλλης ερμηνείας,  πολλώ δε, ανατροπής από τα δικαστήρια.

Με την απόφαση αυτή ο ΕΦΚΑ νομιμοποιείται μεν να ζητά εντός 20ετίας την επιστροφή συντάξεων και επιδομάτων που δόθηκαν σε ασφαλισμένους και συνταξιούχους χωρίς να τα δικαιούνται, πλην όμως τίθεται για πρώτη φορά ένας σημαντικός περιορισμός που λέει ότι η αναζήτηση των χρημάτων δεν μπορεί να φέρει σε δυσμενή θέση τους ασφαλισμένους. 

Το επίμαχο απόσπασμα της απόφασης αναφέρει μεν ότι υποχρέωση προς επιστροφή των παροχών που καταβλήθηκαν αχρεωστήτως ή παρανόμως, έχουν κατ’ αρχήν και οι καλόπιστοι ασφαλισμένοι/συνταξιούχοι πλην όμως τονίζεται ρητά ότι: "Κατ’ εξαίρεση αποκλείεται η αναζήτηση των παροχών που καταβλήθηκαν αχρεωστήτως ή παρανόμως λόγω της εφαρμογής της αρχής της χρηστής διοικήσεως, όταν η οικονομική θυσία στην οποία θα υποβληθεί ο λήπτης των παροχών εξαιτίας της επιστροφής (αποδόσεώς) τους είναι σε τέτοιο βαθμό που θα επιφέρει σοβαρές δυσμενείς επιπτώσεις στην αξιοπρεπή διαβίωσή του, και τούτο, όμως, μόνον εφόσον αυτός είναι καλόπιστος, δηλαδή μόνον εφόσον αγνοούσε ή δεν μπορούσε να γνωρίζει ότι η παροχή που έλαβε ήταν αχρεώστητη ή παράνομη και, συνεπώς, επιστρεπτέα".

Στις συντάξεις χηρείας υπάρχει μια πολυετής εκκρεμότητα καθώς δεν εφαρμόστηκε στη λήξη της τριετίας η περικοπή τους στο 35% που προβλέπει ο νόμος όταν οι δικαιούχοι παίρνουν και δική τους σύνταξη, ή εργάζονται. Αντίθετα  ο ΕΦΚΑ πληρώνει σήμερα τα ίδια ποσά δηλαδή το 70% και αν έρθει να ζητήσει πίσω τις επιπλέον συντάξεις που κατέβαλε πέραν της τριετίας, θα πέσει στο μπλόκο του Σ.τ.Ε και στην πράξη οι απαιτήσεις του θα ακυρωθούν, διότι οι συνταξιούχοι θα επικαλεστούν ότι έλαβαν τις παροχές καλόπιστα και ότι αν τους  ζητηθούν τα χρήματα θα περιέλθουν σε δυσμενή οικονομική θέση!

Πότε και ποιες παροχές δεν θα επιστρέφονται 

Η απόφαση του Σ.τ.Ε περί εξαίρεσης των συνταξιούχων από την επιστροφή χρημάτων που δεν τα δικαιούνται επειδή θα περιέλθουν σε σοβαρή δυσμενή οικονομική θέση, μπορεί να βρει εφαρμογή εκτός από τις συντάξεις χηρείας, και στις εξής περιπτώσεις:

1.Στην αναζήτηση επιδομάτων συζύγου ή και τέκνων που συνέχισαν να καταβάλλονται σε συνταξιούχους, παρότι οι σύζυγοί τους έπαιρναν και δική τους σύνταξη, ή τα τέκνα τους είχαν υπερβεί το 18ο ή το 24ο έτος της ηλικίας τους (εφόσον σπούδαζαν).

2. Στην αναζήτηση διαφορών που εισέπραξαν οι συνταξιούχοι από λάθος υπολογισμούς των ταμείων οι οποίοι ανακαλύπτονται εκ των υστέρων και με καθυστέρηση πολλών ετών.    

3.Στην αναδρομική εφαρμογή και την αναζήτηση μειώσεων που δεν εφαρμόστηκαν σε συντάξεις από μνημονιακούς νόμους. 

Σε αυτές τις περιπτώσεις το δικαίωμα του ασφαλιστικού φορέα για αναζήτηση παροχών που καταβλήθηκαν αχρεωστήτως ή παρανόμως είναι εντός 20ετίας από την τελευταία καταβολή τους, αλλά υπάρχει η εξαίρεση από τον κανόνα που καθιστά ακυρωτέα την αναζήτηση και επιστροφή αυτών των ποσών  όταν η οικονομική θυσία στην οποία θα υποβληθεί ο λήπτης των παροχών εξαιτίας της επιστροφής τους είναι σε τέτοιο βαθμό που θα επιφέρει σοβαρές δυσμενείς επιπτώσεις στην αξιοπρεπή διαβίωσή του.