Της Ελευθερίας Κούρταλη

Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στην Ευρώπη αυξάνονται για πρώτη φορά από το 2015, και το πιο πιθανό σενάριο είναι μια σταδιακή επιδείνωση της ποιότητας του ενεργητικού των ευρωπαϊκών τραπεζών ως αποτέλεσμα των υψηλότερων επιτοκίων και της μέτριας οικονομικής ανάπτυξης, κάτι που θα έχει αντίκτυπο, αν και μικρό, στην πιστοληπτική ικανότητα και τις αξιολογήσεις του γενικότερα, όπως επισημαίνει ο οίκος αξιολόγησης Scope Ratings. Ωστόσο, εάν η οικονομική επιβράδυνση είναι πιο έντονη, το ενδεχόμενο πιστωτικού κινδύνου θα είναι ευρύτερο κατά το δεύτερο εξάμηνο. 

Η ταχεία άνοδος των επιτοκίων είναι ο κύριος μοχλός την επιδείνωσης στην ποιότητα του ενεργητικού, βάζοντας τους πιο ευάλωτους δανειολήπτες σε μεγαλύτερο κίνδυνο να αθετήσουν τις υποχρεώσεις τους, όπως σημειώνει ο οίκος.

"Πιστεύουμε ότι τα NPLs θα συνεχίσουν να αυξάνονται το 2024, αλλά ένα σοκ είναι απίθανο αφού ο σχηματισμός νέων κόκκινων δανείων έχει περιοριστεί αν και έχει εξαπλωθεί ευρέως σε χώρες και κλάδους", επισημαίνει η Scope.

"Ταυτόχρονα, τα υψηλότερα επιτόκια ενισχύουν τα κέρδη για πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες, ενώ η ικανότητα απορρόφησης πιστωτικών ζημιών είναι ισχυρότερη".

Ο οίκος προβάλλει πάντως αρκετά ισχυρά επιχειρήματα τα οποία δείχνουν πως η ποιότητα του ενεργητικού των ευρωπαϊκών τραπεζών το 2024 μπορεί να αποδειχθεί ανθεκτική. Όπως επισημαίνει, η αντιστροφή της τάσης βελτίωσης της ποιότητας των περιουσιακών στοιχείων ξεκινά από ένα χαμηλό σημείο, ενώ δεν υπάρχει ευρεία υποβάθμιση της ποιότητας αυτής.

Η εστίαση είναι σε εντοπισμένους θύλακες κινδύνου, όπως τα εμπορικά ακίνητα και τα εταιρικά πιστωτικά ανοίγματα. 

Παράλληλα, αν και η οικονομική ανάκαμψη στη ζώνη του ευρώ είναι πιθανό να είναι μέτρια, η Scope δεν προβλέπει ωστόσο ύφεση (εκτιμά πως η ανάπτυξη θα κινηθεί στο 1,1% το 2024 από 0,7% το 2023), και τα υψηλότερα επιτόκια ενισχύουν τη δημιουργία κερδών και την ικανότητα απορρόφησης ζημιών.

Κατά τον οίκο, ακόμη και αν οι ανησυχίες για την ποιότητα του ενεργητικού επιδεινωθούν στην περίπτωση μιας παρατεταμένης περιόδου αυστηρής νομισματικής πολιτικής, δεν πιστεύει ότι η επανάληψη του προηγούμενου κύκλου ποιότητας των περιουσιακών στοιχείων, με τα NPLs να φτάνουν σε επίπεδα όπως το 2015, είναι ένα πιθανό σενάριο. Πάντως, τονίζει πως τα αυξημένα επιτόκια και οι αυστηρότερες μακροοικονομικές συνθήκες μπορεί να οδηγήσουν σε μείωση χορηγήσεων νέων δανείων.

Η μείωση του κινδύνου στα επιχειρηματικά μοντέλα των τραπεζών, η αύξηση στις εγκρίσεις δανείων, η πιο προληπτική εποπτεία του πιστωτικού κινδύνου και οι σε μεγάλο βαθμό θετικές προοπτικές για τον πληθωρισμό είναι βασικοί παράγοντες διαφοροποίησης σε σύγκριση με πριν από μια δεκαετία. 

Όπως τονίζει μάλιστα η Scope, οι χώρες που συνέβαλαν εκτενώς στη συσσώρευση NPLs  στο παρελθόν όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, αναμένεται να έχουν πολύ καλύτερες επιδόσεις σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες.

Παρά την ταχεία αύξηση των επιτοκίων τους τελευταίους 18 μήνες περίπου, ο μέσος δείκτης NPL στην Ευρωπαϊκή Ένωση σύμφωνα με την ΕΒΑ, κινήθηκε οριακά μόνο, κατά μερικές μονάδες βάσης, παραμένοντας κοντά στο 1,8%. 

Πάντως, ο πιστωτικός κίνδυνος στον τομέα των εμπορικών ακινήτων παραμένει στο προσκήνιο: οι διορθώσεις τιμών συνεχίζονται και οι αυστηρότεροι όροι αναχρηματοδότησης προσθέτουν πίεση, αλλά η Scope θεωρεί πως η πρόσφατη χρεοκοπία της αυστριακής Signa αποτελεί ένα ακραίο και όχι ένα τυπικό παράδειγμα των προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο κλάδος. Τα ανοίγματα των τραπεζών είναι διαχειρίσιμα σε σύγκριση με την ικανότητα απορρόφησης ζημιών.

Επιπλέον, το κόστος κινδύνου ήταν μέτριο τους πρώτους εννέα μήνες του έτους –περίπου 45 μονάδες βάσης σε επίπεδο ΕΕ– και συμβαδίζει με την εικόνα που είχε το 2022. Το κόστος κινδύνου για το σύνολο του 2023 αναμένεται να είναι πιο κοντά στους μεσοπρόθεσμους μέσους όρους. 

Η Scope υπογραμμίζει πως το ποσοστό των προβλέψεων που σχετίζονται με δάνεια του Σταδίου 3 αυξάνεται, υποδηλώνοντας αυξανόμενη υλοποίηση πιστωτικού κινδύνου. Ωστόσο, οι προληπτικές προβλέψεις που συσσωρεύτηκαν κατά την περίοδο της πανδημίας εξακολουθούν να υπάρχουν σε μεγάλο βαθμό και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την προληπτική διαχείριση των NPLs τώρα που έχουν αρχίσει να αυξάνονται και πάλι.