Της Βάσως Αγγελέτου

Στρωμένη με προκλήσεις, αλλά και ευκαιρίες, είναι η πορεία των συνεταιριστικών τραπεζών τα επόμενα έτη, με την επιβίωσή τους να παραμένει το βασικό διακύβευμα ενός θεσμού που δοκιμάστηκε σκληρά στη δεκαετή οικονομική κρίση.

Κόκκινα δάνεια

Βασική πρόκληση για τις συνεταιριστικές τράπεζες παραμένει η εξυγίανση του ενεργητικού τους από τα κόκκινα δάνεια. "Ο υψηλός δείκτης NPEs στις συνεταιριστικές τράπεζες (…) παραμένει η κύρια πρόκληση με την οποία είναι αντιμέτωπες. Είναι αναγκαίο συνεπώς να ενταθεί η προσπάθεια για να αντιμετωπιστεί αποφασιστικά το ζήτημα (…), καθώς και για να ενισχυθούν οι προσπάθειες βελτίωσης των λειτουργιών διαχείρισης κινδύνων και η εταιρική διακυβέρνηση", επισήμανε από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης της Ένωσης Συνεταιριστικών Τραπεζών Ελλάδος την περασμένη εβδομάδα η υποδιοικήτρια της Τράπεζας της Ελλάδος Χριστίνα Παπακωνσταντίνου.

Όπως τόνισε, η επιτυχία της προσπάθειας αυτής αποτελεί προϋπόθεση ώστε ο κλάδος των συνεταιριστικών τραπεζών να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της τραπεζικής αγοράς.

Νομισματική σύσφιξη

Βασική παράμετρος των μεταβαλλόμενων συνθηκών των τελευταίων ετών είναι η νομισματική σύσφιξη, με τα επιτόκια ρεκόρ του 4% να δοκιμάζουν σκληρά τις αντοχές των δανειοληπτών. "Τα αυξημένα επιτόκια και η επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας δύναται να οδηγήσουν σε μείωση της ζήτησης για νέα δάνεια, επιδρώντας αρνητικά στην κερδοφορία των τραπεζών", σχολιάζει σχετικά η υποδιοικήτρια.

Προειδοποιεί δε ότι, εφόσον τα επιτόκια χρειασθεί να παραμείνουν υψηλά για μεγάλο χρονικό διάστημα προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι πληθωριστικές πιέσεις, οι τράπεζες θα έρθουν αντιμέτωπες με αυξημένο κόστος χρηματοδότησης, ενώ ενδεχόμενες νέες διαταραχές θα μπορούσαν να αυξήσουν περαιτέρω τις πιέσεις στη ρευστότητα των τραπεζών, ειδικά των μικρότερων.

"Η διαχείριση των κινδύνων ρευστότητας και χρηματοδότησης, σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις αυτών των κινδύνων στο επιχειρηματικό μοντέλο των συνεταιριστικών τραπεζών, απαιτούν αυξημένη επαγρύπνηση το προσεχές διάστημα", επισημαίνει η κ. Παπακωνσταντίνου.

Ψηφιακός μετασχηματισμός

Κύρια πρόκληση για το σύνολο των εγχώριων τραπεζών είναι η ψηφιοποίηση της
λειτουργίας τους -ιδίως υπό την απειλεί του ανταγωνισμού από εταιρείες τεχνολογίας - στον τομέα των πληρωμών- που ήδη συμβαίνει σε ανεπτυγμένες αγορές του εξωτερικού. Από την άλλη πλευρά, όμως, η αυξανόμενη σημασία των ψηφιακών μέσων στις τραπεζικές συναλλαγές εκθέτει τα τραπεζικά ιδρύματα σε αυξημένο κίνδυνο πληροφοριακών συστημάτων και, κατ’ επέκταση, σε υψηλό λειτουργικό κίνδυνο.

Όπως αναφέρει η κ. Παπακωνσταντίνου, οι τράπεζες καλούνται να δώσουν την πρέπουσα σημασία στην ασφάλεια των πληροφοριακών τους συστημάτων, προσελκύοντας παράλληλα και τα κατάλληλα εξειδικευμένα στελέχη. "Ειδικότερα οι μικρές τράπεζες, οι οποίες βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε εξωτερικούς παρόχους για τη λειτουργία, υποστήριξη και ασφάλεια των πληροφοριακών τους συστημάτων, θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι υπηρεσίες που λαμβάνουν είναι υψηλής ποιότητας και δεν τις εκθέτουν σε άλλους κινδύνους".

Κλιματική κρίση

Ένας ακόμη -εντεινόμενος- παράγοντας κινδύνου για το χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι η κλιματική κρίση -γεγονός που επιβεβαιώθηκε με τις πρόσφατες φυσικές καταστροφές που υπέστη η Θεσσαλία. Οι συνεταιριστικές τράπεζες, οι οποίες είναι εκτεθειμένες σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας, είναι αντιμέτωπες με ακόμη υψηλότερο ρίσκο εξαιτίας των ακραίων φαινομένων.

Η Τράπεζα της Ελλάδος ενθαρρύνει τα εποπτευόμενα πιστωτικά ιδρύματα να λαμβάνουν υπόψη τον κίνδυνο που συνδέεται με την εκδήλωση ακραίων καιρικών φαινομένων, καθώς και το κόστος που θα επιφέρει η διαδικασία της μετάβασης προς μία οικονομία μηδενικών εκπομπών ρύπων.

Πέραν, όμως, των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν, οι συνεταιριστικές τράπεζες έχουν και σημαντικές ευκαιρίες ανάπτυξης σε ένα περιβάλλον όπου ενθαρρύνεται η ενίσχυση του ανταγωνισμού στον κλάδο και η διαφοροποίηση των προϊόντων στον τομέα των πιστώσεων.

"Παρά τις προκλήσεις και τις εναπομένουσες αδυναμίες, οι συνεταιριστικές τράπεζες συνεχίζουν να επιτελούν έναν σημαντικό ρόλο, στηρίζοντας τις τοπικές επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, τις μικρές επιχειρήσεις και την οικονομική ανάπτυξη έξω από τα μεγάλα αστικά κέντρα, συμβάλλοντας στην αναπτυξιακή δυναμική της ελληνικής οικονομίας συνολικά", αναφέρει σχετικά η κ. Παπακωνσταντίνου.

Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση

Σημαντική στήριξη στις τραπεζικές χρηματοδοτήσεις και συγκράτηση του κόστους χρηματοδότησης των εγχώριων επιχειρήσεων παρέχουν τα δάνεια από το Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), τα προγράμματα της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας (ΕΑΤ) και άλλα Ευρωπαϊκά Προγράμματα.

Σύμφωνα με την ΤτΕ, οι συνεταιριστικές τράπεζες και ειδικά όσες δεν διατηρούν επαρκή κεφαλαιακά αποθέματα καλούνται να αξιοποιήσουν τις ευνοϊκές μακροοικονομικές συνθήκες και τις ευκαιρίες που δημιουργεί η αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της ελληνικής οικονομίας ενισχύοντας την κεφαλαιακή τους βάση και επιταχύνοντας την εφαρμογή του σχεδιασμού τους για μείωση του αποθέματος των NPEs.

Απαραίτητη προϋπόθεση, βέβαια, για την αξιοποίηση της φθηνής ευρωπαϊκής ρευστότητας είναι η ανάπτυξη των τεχνικών υποδομών που απαιτούνται προκειμένου να εξασφαλίσουν έγκαιρη απορρόφηση των σχετικών κονδυλίων. Και αυτό διότι, μέχρι τώρα, τα προγράμματα της ΕΑΤ απορροφώνται κυρίως από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες, με τις συνεταιριστικές να μην έχουν ουσιαστικά πρόσβαση.

"Το κράτος δεν μας βλέπει με τον ίδιο τρόπο που βλέπει τις άλλες τράπεζες" δήλωσε πρόσφατα ο πρόεδρος της Συνεταιριστικής Χανίων Μιχάλης Μαρακάκης, σχολιάζοντας δηκτικά τον αποκλεισμό της τράπεζας από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας παρά το γεγονός ότι υπήρξε η εμπειρία συμμετοχής σε άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα (πχ. ΕΣΠΑ).

Ενίσχυση του πέμπτου πόλου

Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών στη λήψη μέτρων που θα ενισχύσουν τον ανταγωνισμό στον τραπεζικό κλάδο, μέσω της ενδυνάμωσης του πέμπτου (μη συστημικού) τραπεζικού πυλώνα. Προς την κατεύθυνση αυτή, το ΥΠΕΘΟ ετοιμάζει νομοσχέδιο που θα προβλέπει τη δυνατότητα χορήγησης δανείων (π.χ. στεγαστικών) και από εταιρείες παροχής πιστώσεων, ενώ αναμένεται να ενισχυθεί και ο θεσμός των μικροπιστώσεων.

Στο περιβάλλον αυτό, οι υγιείς συνεταιριστικές τράπεζες -αυτές δηλαδή οι οποίες δεν έχουν υψηλό δείκτη NPEs- μπορούν να αξιοποιήσουν προς όφελός τους την αναμενόμενη διεύρυνση του μεριδίου αγοράς που αναλογεί στις μη συστημικές τράπεζες. Θυμίζεται ότι οι μη συστημικές τράπεζες έχουν μερίδιο αγοράς κάτω από 5% σήμερα, με τις συνεταιριστικές να ελέγχουν μόλις το 0,5% της εγχώριας αγοράς.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η Συνεταιριστική Τράπεζα Καρδίτσας η οποία, μέσα από την ενεργητική διαχείριση του χαρτοφυλακίου της, κατόρθωσε να μειώσει τον δείκτη NPE σε 11,57% από 40% που ήταν την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης με στόχο την επίτευξη μονοψήφιου ποσοστού έως το τέλος του έτους.

Ένα άλλο παράδειγμα συνεταιριστικής τράπεζας που αναπτύχθηκε και μετετράπη σε Ανώνυμη Εταιρεία (ΑΕ) είναι η Παγκρήτια, η οποία μετά την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου και την είσοδο νέου επενδυτή βρίσκεται πλέον σε διαδικασία προετοιμασίας της συγχώνευσής της με την Attica Bank.